آغاز دور جدید شورای عالی فضای مجازی
خبری که زمزمه‌های آن از روزهای قبل میان فعالان حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات شنیده می‌شد. اما آنچه باعث شد جلسه روز چهارشنبه شورای عالی فضای مجازی دو چندان خبر ساز شود غیبت فردی بود که از 11 آبان 92 تا 25 شهریور 94 دبیری این مجموعه را بر عهده داشت موضوع غیبت «محمدحسن انتظاری» دستمایه تبلیغات جدید رسانه‌های مخالف دولت شد.
بازنگری در اعضای شورا
نخستین جلسه شورای عالی فضای مجازی 27 اسفند سال 90 تشکیل و مهدی اخوان بهابادی، دبیری شورا را بر عهده گرفت. او در ابتدا، کار خود را با حمایت تمام قد دولت دهم شروع کرد تا آنجا که اساسنامه‌ای تصویب شد دال بر اینکه شورای عالی فضای مجازی به لحاظ مالی تحت نظارت سازمان بازرسی نباشد یعنی به‌عنوان یک نهاد مستقل از بودجه ونظارتی جداگانه برخوردار باشد. اما روزهای خوش دوران آغازین شورا چندان پایدار نبود و خیلی زود روابط شورا با دولت وقت تیره شد و اخبار غیر رسمی حاکی از آن بود که حتی احمدی‌نژاد از ابلاغ نامه‌های اخوان به بهانه مصوب شورا نبودن امتناع می‌کرد.
به هرحال با روی کار آمدن دولت تدبیر وامید ریاست اخوان بهابادی بر مرکز ملی فضای مجازی و دبیری اش بر شورای عالی فضای مجازی به پایان رسید و بعد از 6 ماه محمد حسن انتظاری که گفته می‌شود روابط نزدیکی با محمود واعظی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات داشت، جایگزین بهابادی شد.
گفته می‌شود از آغاز به کار شورای عالی فضای مجازی که به تازگی عمر چهار ساله اولیه آن به پایان رسیده روی هم رفته این شورا 22 جلسه برگزار کرده است که سهم دولت قبل از این جلسه‌ها 13 و دولت فعلی 9 جلسه (با محاسبه اینکه دو سال از کار دولت اعتدال می‌گذرد) است؛ جلساتی که گویا باید با حضور همه اعضا ماهانه برگزار شود. ناپیوسته بودن جلسات یکی از مواردی است که بسیاری در خصوص آن گلایه دارند که دراین میان می‌توان به اظهار نظر احمد سالک، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی اشاره داشت که به برگزار نشدن جلسات این شورا معترض و از رؤسای قوا هم به خاطر اقدام نکردن برای تشکیل این جلسات گلایه کرد.
به اعتقاد بسیاری از فعالان حوزه فناوری اطلاعات وارتباطات با آنکه عمر شورای عالی فضای مجازی به چهار سال رسیده است اما هنوز خروجی قابل توجهی از این شورا دیده نشده است و در این میان عده‌ای اختلاف نظر و فاصله نگرش بین اعضای شورا را دلیل اصلی برگزار نشدن پیوسته این جلسات می‌دانند. یک فعال حوزه آی‌سی‌تی در گفت‌و‌گو با یکی از خبرگزاری‌ها در پاسخ به این سؤال که گفته می‌شود فاصله فکری در ترکیب شورا زیاد است و تعاریف مشخصی از مباحث حوزه فضای مجازی وجود ندارد بنابراین در این خصوص چه باید کرد می‌گوید: شورا باید تعاریف و راهبردهای فعالیتش را روشن سازد. واقع امر آن است که در ساختار کاری شورا اکنون با مشکل تعدد نگاه‌ها و وتعاریف روبه رو هستیم. به همین دلیل وقتی از افق بالاتر به‌کار شورا نگریسته می‌شود تلقی عمومی این است که شورا کار چندانی انجام نمی‌دهد اما به این معنی نیست که نمی‌خواهند، بلکه اختلاف نظرها چنان است که منتج به رأی اتفاق آرا نمی‌شود.
آنچه پیداست برگزار نشدن جلسات ماهانه شورای عالی فضای مجازی به دلیل اختلاف نظر بر سر مفاهیم و تعاریف بین اعضای شورا از یک سو و اختلاف‌های دیگر میان شورا و وزارت ارتباطات سبب شده در ماه‌های اخیر صفحات بسیاری از رسانه‌های حوزه آی‌سی‌تی به این اختلاف‌ها و اظهارنظر‌ها اختصاص یابد.
یکی از این موارد بشدت بحث انگیز به شبکه ملی اطلاعات باز می‌گردد. دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی با تأکید بر اینکه این شورا به هیچ عنوان روند فعلی وزارت ارتباطات درباره ارائه نکردن گزارش قابل استناد و مکتوب از شبکه ملی اطلاعات را قبول ندارد، گفت: در حال تهیه گزارش‌هایی برای رئیس‌جمهوری هستیم زیرا ممکن است این روند در سال جاری نیز استمرار داشته باشد؛ حال آنکه اگر نظارت مناسبی بر اجرای این طرح صورت نگیرد قطعاً به ضرر کشور خواهد بود و این در حالی بود که شخص وزیر از روند اجرای شبکه ملی اطلاعات بنا بر آمارهایی که ارائه می‌داد اظهار رضایت می‌کرد. اختلاف‌ها تنها به اجرای شبکه ملی اطلاعات خلاصه نشد و رفته رفته دامنه آن به سایر موارد نیز کشیده شد و در آخرین مورد «انتظاری» خواستار نظارت بر بودجه وزارت آی سی تی شد، درخواستی که فرجام آن به عمر دبیری محمد حسن «انتظاری» نرسید و به عبارتی باید گفت پرونده بیست ماهه فعالیت دومین دبیر شورای عالی فضای مجازی با نامه‌ای به مضمون تشکر از همکاران و خداحافظی بسته شد.
شورای عالی فضای مجازی در یک نگاه
17 اسفند سال 90 به دستور رهبر معظم انقلاب، شورای عالی فضای مجازی تشکیل شد. در باب فلسفه وجودی و چرایی تشکیل این شورا این‌گونه آمده است که: «گسترش فزاینده فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی بویژه شبکه جهانی اینترنت و آثار چشمگیر آن در ابعاد زندگی فردی و اجتماعی و لزوم سرمایه‌گذاری وسیع و هدفمند در جهت بهره‌گیری حداکثری از فرصت‌های ناشی از آن در جهت پیشرفت همه‌جانبه کشور و ارائه خدمات گسترده و مفید به قشرهای گوناگون مردم و همچنین ضرورت برنامه‌ریزی و هماهنگی مستمر به منظور صیانت از آسیب‌های ناشی از آن، اقتضا می‌کند که نقطه کانونی متمرکزی برای سیاستگذاری و تصمیم‌گیری و هماهنگی در فضای مجازی کشور به وجود آید. به این مناسبت شورای عالی فضای مجازی کشور با اختیارات کافی به ریاست رئیس جمهوری تشکیل می‌شود و لازم است به همه مصوبات آن ترتیب آثار قانونی داده شود.»
همچنین این شورا وظیفه دارد «مرکز ملی فضای مجازی کشور» را ایجاد کند تا کامل و به‌روز بر فضای مجازی درونی و بیرونی اشراف داشته و درباره نحوه رویارویی با آسیب‌های اینترنت تصمیم بگیرد وطبق گفته رهبر معظم انقلاب همه دستگاه‌ها موظف به همکاری با این مرکز هستند.
این شورا از اعضای حقوقی و حقیقی تشکیل شده است که اعضای حقوقی آن عبارتند از رئیس جمهوری، رئیس مجلس، رئیس قوه قضائیه، رئیس صدا و سیما، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر اطلاعات، فرمانده کل سپاه، فرمانده ناجا، دادستان کل کشور و … و اعضای حقیقی آن متشکل از 8 نفر است. گفتنی است عمر این شورا دوره‌ای است و هفته گذشته در چهارمین سال فعالیت این شورا رهبر معظم انقلاب حکم انتخاب اعضای حقیقی و حقوقی این شورا را صادر کردند.
سه دبیر در یک قاب
عمر 4 ساله شورای عالی فضای مجازی بین دو دولت تقسیم شد و در این مدت این شورا ریاست دو دبیر را پشت سر گذاشته و اکنون در آخرین روزهای شهریور ماه فعالیت سومین دبیر نیز آغاز شده است.
نخستین دبیر شورای عالی فضای مجازی کشور «مهدی اخوان بهابادی» متولد ۵۷ با مدرک مهندسی برق بود. او در سال 91 با حکم احمدی‌نژاد به‌عنوان دبیر شورای عالی فضای مجازی و رئیس مرکز ملی فضای مجازی کشور منصوب شد همچنین از دوره اول با حکم رهبر معظم انقلاب به عنوان یکی از اعضای حقیقی در شورای عالی فضای مجازی حضور دارد. بهابادی در حال حاضر با حکم محمد سرافراز به سمت قائم مقام رئیس سازمان صدا و سیما در امور فناوری و رسانه‌های نوین منصوب شده است.
«محمد حسن انتظاری» متولد 1330 دومین دبیری است که فعالیت خود را با دولت تدبیر و امید در شورای عالی فضای مجازی آغاز کرد. انتظاری مدرک فوق‌لیسانس مهندسی برق طراحی الکترونیک از انستیتوی بین‌المللی تکنولوژی هلند در سال ۱۹۷۶ و لیسانس مهندسی برق از دانشگاه صنعتی شریف در سال ۱۳۵۳ دارد. او در عین‌حال عضو هیأت علمی مرکز پژوهش‌های مواد و انرژی دانشگاه صنعتی شریف، پژوهشگر مرکز تحقیقات مخابرات ایران از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۳ و عضو هیأت علمی پژوهشکده برق و فناوری اطلاعات سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران از سال ۱۳۷۳ تاکنون بوده است.
سومین دبیر شورای عالی فضای مجازی «ابوالحسن فیروزآبادی» است، کسی که گفته می‌شود یکی از گزینه‌های پیشنهادی برای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در دولت تدبیر و امید بوده است. فیروز آبادی متولد 1340 و زاده نجف است. پدر وی مرحوم آیت‌الله فیروزآبادی از روحانیون سرشناس حوزه علمیه قم به شمار می‌رفت. فیروزآبادی دارای مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد در رشته مهندسی برق با گرایش مخابرات از دانشگاه علم و صنعت بوده و اکنون در مرحله دفاع از تز دکترای مدیریت استراتژیک خود در دانشگاه عالی دفاع ملی است. طراحی، اجرا و مدیریت پروژه‌های ICT در کشور به‌مدت 25 سال، طراحی و اجرای دوره‌های آموزش رشته مخابرات از جمله خدمات قابل توجه او به شمار می‌رود. فیروزآبادی در طول دوران خدمت خود عهده‌دار مشاغل و سمت‌هایی بوده است که می‌توان به مدیرعاملی و نایب رئیسی هلدینگ مدیریت صنایع نوین تأمین، ریاست هیأت مدیره شرکت تأمین تلکام (مجری پروژه اپراتور موبایل نسل سوم با نام تجاری رایتل) و… اشاره کرد.
در عین حال در رزومه دبیر جدید شورای عالی فضای مجازی فعالیت مطبوعاتی از سال 59 تا 61 مشاهده می‌شود که می‌توان این مورد را به فال نیک گرفت که ارتباط سومین دبیر با رسانه‌ها بیشتر از قبل شود.
