هشدار جدی به رامبد جوان درباره خنداونه
آمارهایی كه از خشم و خشونت ایرانی‌ها حكایت می‌كند، این پرسش نگران‌كننده را ایجاد می‌كند كه چه شده امروز با چنین وضعیتی مواجهیم و اگر كاری برای بهبود اوضاع صورت نگیرد، چه سرنوشتی در انتظار مردمانی است كه به مهربانی و بخشش شهرت داشته‌اند.
در این زمینه با دكتر محمود گلزاری، معاون سابق امور جوانان وزارت ورزش و جوان، روانشناس و مدیرمسئول مجله روانشناسي «سپیده دانایی» گفت‌وگو كردیم كه در ادامه می‌خوانید:
آقای دكتر با مرور اخبار حوادث به نظر می‌رسد شاهد نوعی عصبانیت و كم‌تحملی در میان مردم هستیم. نظر شما در این زمینه چیست؟
بله همانطور كه اخیرا اعلام شده ایرانی‌ها بعد از عراقی‌ها خشن‌ترین و عصبانی‌ترین مردم دنیا هستند، می‌توانیم ببینیم كه تمام شاخص‌های خشونت در جامعه ما در حال افزایش است؛ قتل‌ها، قتل‌های خانوادگی، نزاع‌های خیابانی، همسرآزاری، كودك‌آزاری و سالمندآزاری به مراتب افزایش پیدا كرده است. در شرایط فعلی، جامعه‌ای پر از بدبینی، خشونت و درگیری داریم كه حتی ساده‌ترین كارها مانند رانندگی را دچار تنش می‌كند. این موضوع هم تنها چیزی نیست كه در آمارهای كشورهای دیگر به آن اشاره شده باشد بلكه حتی مسئولان امنیتی هم به این موضوع اشاره می‌كنند و دیدیم كه معاون پیشگیری از جرم قوه قضاییه اعلام كرد خشونت، امسال پررنگ‌تر از سال‌های گذشته بوده است.
ریشه این پرخاشگری‌ها را در كجا می‌بینید؟
باید وضعیت خشم و خشونت در ایران به طور جدی مورد بررسی قرار بگیرد. مسلما تنها یك عامل نیست كه به این وضعیت دامن زده و سهم عوامل متعدد را باید بررسی كرد. مسائل امنیت اقتصادی مردم، اشتغال جوانان، استحكام خانواده، تغییرات اقلیمی، خشكسالی، گرما و بسیاری از موارد پیدا و پنهان دیگر در بروز چنین وضعیتی تاثیرگذارند. مهم این است كه برای برطرف كردن این مسائل و در عین حال تزریق روحیه شادی و صبوری به مردم كارهایی انجام شود.
مثلا چه كارهایی؟
هم نیاز به برنامه‌های بلندمدت داریم و هم كوتاه‌مدت و میان‌مدت. در برنامه‌های سطحی می‌توان اقداماتی را در جامعه نهادینه كرد از جمله برنامه‌هایی مانند عفو زندانیان و كمك مردم و هنرمندان در كمپین‌هایی برای بخشش زندانیانی كه جرایم غیرعمد انجام داده‌اند، اقداماتی برای بهبود فضاهایی مانند استادیوم ورزشی كه بالاترین سطح خشونت و توهین را در آن محیط شاهدیم، افزایش مهارت‌های اجتماعی كه چطور می‌توان حق را گرفت اما نه لزوما با پرخاشگری و توهین، راه‌اندازی كلینیك‌های كنترل خشم و استفاده از تجارب كشورهای دیگر در این زمینه، ایجاد فضای شادی در كشور، تهیه برنامه‌های تلویزیونی كه روحیه شادی را در مردم ایجاد كند و بسیاری از اقدامات دیگر كه با طرح‌های كارشناسی قابل انجام هستند.
برنامه‌های طنز تلویزیون را در كمتر كردن سطح پرخاشگری موثر می‌دانید؟
ببینید، شوخ‌طبعی یكی از راه‌های كنترل خشونت است و پیوندهای صمیمانه را زیاد و تنشها را كم می‌كند. این خیلی مهم است كه خندیدن با دیگران را تمرین كنیم نه خندیدن به دیگران را، از این رو برنامه‌های طنز تلویزیون مانند خندوانه خوب است اما در عین حال سازندگان چنین برنامه‌ای باید مراقب باشند كه به ضد اهدافی كه ترسیم كرده‌اند نرسند. در این برنامه می‌بینیم كه از وقتی وارد جریان رقابتی استندآپ كمدی شد، چه كامنت‌هایی در فضای مجازی گذاشته شد و چقدر طرفداران هر كدام از این افراد به دیگری توهین كردند. برنامه‌ای كه با هدف خنداندن و ایجاد فضای پیوند و دوستی میان مردم تشكیل شده، باید خیلی مراقب باشد كه فضای مسمومی ایجاد نكند. برنامه‌هایی مانند خندوانه اگر به افراد یاد بدهد كه بخندند و شاد باشند خوب است اما دیدیم كه وقتی ماجرا به رقابت برسد، افراد چطور نسبت به همدیگر خشونت می‌ورزند بنابراین به عنوان یك روانشناس هشدار می‌دهم كه چنین برنامه‌هایی در رقابت‌هایی از این قبیل نیفتند و به روال قبلی كارشان را ادامه دهند.
همانطور كه به فضاهای مجازی اشاره كردید، گاهی می‌بینیم پیام‌هایی كه ظاهرا مضمون شوخی و طنز دارند تبادل می‌شوند اما درواقع توهین‌هایی به جنسیت و قومیت و گروه خاصی هستند.
بله با این كه تاكید می‌كنم شوخ‌طبعی و طنز نیاز جدی امروز جامعه ماست، اما باید نوع شوخی كردن را هم به مردم یاد بدهیم. باید مواظب باشیم شوخ‌طبعی‌ها به سمت لودگی نرود، شوخی‌های مضر و قومیتی و جنسیتی نباشد و به قیمت خندیدن افراد هر اتفاقی صورت نگیرد. شوخی‌های ما نباید مسخره كردن، به كار بردن الفاظ نادرست، توهین كردن، هدف گرفتن ابعاد مختلف ظاهری و شخصیتی یك فرد، جنس یا گروه باشد. باید این را به مردم یاد بدهیم كه شوخی نباید تیز باشد، دیگران نباید از شوخی‌های ما وحشت كنند و در دلشان ترس ایجاد شود یا رنجیده‌خاطر شوند.
این آموزش‌ها كجا باید انجام شود؟
لازم است از تجربه كشورهای دیگر در زمینه ایجاد باشگاه‌های خنده یا كنترل خشم كمك بگیریم. برای این منظور باید ظرفیت دانشگاه‌ها را به كمك بگیریم و رسانه‌ها هم از دستاوردهای دانشگاهی در حوزه روان‌شناسی مثبت كمك بگیرند. دانشگاه‌های ما در حوزه روان‌شناسی، روان‌شناسی بیمارمحور را تدریس می‌كنند، آسیب‌شناسی روانی، اضطراب، افسردگی و … را تدریس می‌كنند در حالی كه در كنار اینها، لازم است روان‌شناسی مثبت را هم آموزش و ترویج دهیم. دستاوردهای روان‌شناسی مثبت به عنوان رویكرد جدید روان‌شناسی بر هیجان‌های مثبت كار كرده و یاد می‌دهد كه چطور می‌توان به القاء هیجان مثبت در افراد پرداخت.
روان‌شناسی مثبت نشان داده شوخی بهترین راه مبارزه با استرس است، دردهای روان‌شناختی یعنی دردهایی كه منشاء جسمی ندارند را كاهش می‌دهد و لازم است مشاوران و حتی پزشكان هم از شوخی استفاده كنند تا در سلامت روان بیماران تاثیر بیشتر و بهتری بگذارند.
176/
