ماجرا از این قرار است که روزنامه وال‌استریت، سخنگوی سرمایه جهانی به نقل از آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا (EPA)، یکباره در ٢٠ سپتامبر اعلام کرد شرکت فولکس‌واگن با دست‌کاری نرم‌افزارهای برخی مدل‌های خودروهای ٢٠١٥ خود در آمریکا سعی کرده میزان آلودگی هوای آنها را هشت برابر کاهش دهد و اکنون این تقلب افشاشده است.
اطلاعات منتشرشده مبنی بر آن است که مهندسان فولکس‌واگن طوری این نرم‌افزارهای جاسازی‌شده در خودروها را طراحی کردند که هنگام آزمایش‌های آلایندگی، میزان دفع گازهای آلوده‌کننده هوا را هشت برابر کمتر از حد واقعی نشان دهند. جزئیات دقیق مربوط به نحوه سازوکار این نرم‌افزار (دستگاه) هنوز روشن نیست اما سازمان EPA گفته است موتورها نرم‌افزاری کامپیوتری داشتند که می‌توانستند با زیرنظرگرفتن سرعت، عملیات موتور، فشار هوا و حتی موقعیت فرمان رانندگی، شرایط آزمایشی را تشخیص دهند. وقتی خودروها تحت شرایط کنترل‌شده آزمایش کار می‌کردند، این دستگاه، وسیله نقلیه را در نوعی حالت ایمنی قرار می‌داد که باعث می‌شود قدرت و عملکرد خودرو پایین‌تر از حد نرمال بیاید.
اما در جاده موتورها به حالت اولیه بازمی‌گشتند. نتیجه این می‌شد که این موتورها تا ٤٠ برابر بیشتر از حد مجاز گاز آلوده‌کننده نیتروژن اکسید تولید می‌کردند. بنا بر ادعای آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا نزدیک ٥٠٠ هزار دستگاه خودروی دیزلی فولکس‌واگن که در آمریکا فروخته شده از نرم‌افزاری که در موتورهای دیزلی تعبیه شده بودند، استفاده می‌کنند که می‌تواند تشخیص دهد چه زمانی آزمایش می‌شود و در این مواقع عملکرد موتور را تغییر می‌دادند تا نتایج بهتری در آزمایش داشته باشند.
فولکس‌واگن مدت‌ها تلاش‌های زیادی کرده تا خودروهای دیزلی را در ایالات‌متحده بفروشد و خودروهایش را در یک کمپین تبلیغاتی، بزرگ و ادعا می‌کند که این خودروها دود کمی تولید می‌کنند؛ یعنی اطلاعاتی خلاف واقع درباره محصولاتش داده است. فولکس‌واگن این اتهام را پذیرفته و از فروشندگان و دفاتر نمایندگی خود خواسته است تا برخی مدل‌های مشخص را به کارخانه برگردانند.
پس از اعلام این خبر مارتین وینترکورن؛ رئیس شرکت‌های خودروسازی فولکس‌واگن ضمن بی‌اطلاعی از این ماجرا در کارخانه‌های شرکتش، این تخلف را پذیرفت و استعفا داد. حالا این استعفا را با مدیران ایرانی مقایسه کنید. علاوه بر این اعضای هیأت‌مدیره فولکس‌واگن جمعه گذشته پس از یک جلسه اضطراری، ماتیاس مولر را که رئیس برند خودروهای اسپورت لوکس پورشه بود، برای اداره این شرکت برگزیدند.
مولر ۶۲ ساله به‌عنوان مدیرعامل جانشین مارتین وینترکورن شد و وعده داد بر این بحران غلبه خواهد کرد و با تحقیقات جدی و شفافیت بی‌نهایت، اعتماد به فولکس‌واگن را احیا خواهد کرد. اما تحقیقات داخلی خبرهای ناخوشایند بیشتری را برای فولکس‌واگن، آن‌هم در شرایطی که این شرکت با جریمه‌های قضائی و شکایت‌های گروهی روبه‌روست، به همراه آورده است. هنوز مشخص نیست که عامل اصلی چنین تقلبی چه کسی یا اشخاصی بوده‌اند.
احتمالا در زنجیره مدیریتی فولکس‌واگن مدیرانی بوده‌اند که به‌کارگیری چنین دستگا‌ه‌هایی را برای تقلب تأیید کرده‌اند. بنابراین احتمال دارد اشخاص بیشتری از این شرکت جدا شوند. بر اساس گزارش روزنامه بیلد‌ام سونتاگ، شرکت قطعه‌سازی بوش این دستگاه را تولید کرده بود اما در سال ۲۰۰۷ به فولکس‌واگن هشدار داده بود این دستگاه فقط برای استفاده آزمایشی بوده و استفاده از آن در جاده برای جعل‌کردن سطح آلودگی غیرقانونی خواهد بود.
بااین‌همه سخنگوی شرکت بوش با اشاره به توافق محرمانه این شرکت با شرکای تجاری‌اش، به خبرگزاری فرانسه گفت: شرکت بوش نمی‌تواند درباره جزئیات اظهارنظر کند مضاف بر آنکه طبق گزارش فرانکفورتر آلگماینه سونتاگ سایتونگ، یکی از کارمندان فولکس‌واگن هم در سال ۲۰۱۱ زنگ خطر را به صدا درآورده و هشدار داده بود این نرم‌افزار ممکن است قانون را نقض کند.
در مقاله این نشریه که با عنوان «وینترکورن چه می‌دانست؟» به چاپ رسیده است، با اشاره به اظهارات منابع آگاه در هیأت نظارت فولکس‌واگن نوشته شده است تحقیقات داخلی تاکنون موفق نشده‌اند کشف کنند مدیریت چرا به این هشدار واکنشی نشان نداد. جالب آنکه رسانه‌های جهانی مدعی هستند در گذشته، گزارش‌هایی در رسانه‌ها منتشر شده بود که حاکی از عدم نظارت و کنترل بر سیستم‌های نرم‌افزاری تعبیه‌شده در خودروهای جدید و به‌خصوص خودروهای هوشمند و خودران بود. در این گزارش‌ها آمده نرم‌افزارهای استفاده‌شده در این خودروها برای این صنعت تازگی دارند و هنوز قوانین و چارچوبی برای نظارت و کنترل دقیق اینها نیست و از این منظر امنیت مسافران در خطر می‌افتد.
مقامات آلمانی فشار بر این غول‌سازی را افزایش داده و خواسته‌اند تا هفتم اکتبر مشخص کند چگونه تضمین خواهد کرد خودروهای دیزلی این شرکت بدون استفاده از فناوری تقلبی، مطابق با استانداردهای آلایندگی ملی خواهند بود. این شرکت پس از ارائه گزارش و دعاوی آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا به دادگاه ممکن است مجبور به پرداخت جریمه‌ای ١٨ میلیارد دلاری شود. همچنین، بازار بورس به این خبر شدیدا واکنش نشان داد و سهام فولکس‌واگن دوشنبه ٢١ سپتامبر ٢٠١٥ حدود ٢٠ درصد افت کرد که تقریبا معادل ٢١ میلیارد دلار کانادا می‌شود و با روشن‌شدن ابعاد بیشتری از ماجرا و جو منفی پیامد آن، این افت ارزش سهام ممکن است بیشتر هم بشود.
به همین دلیل، از زمان افشای این رسوایی، فولکس‌واگن با موجی از اخبار ناگوار از جمله جریمه چند میلیاردی روبه‌رو و ناچار شده است برای پوشش هزینه‌های مربوط به این نرم‌افزار متقلبانه، ٦,٥ میلیارد یورو به سه ماهه سوم اختصاص دهد. فولکس‌واگن پس از اینکه اقرار کرد ۱۱ میلیون خودرو ساخت این شرکت مجهز به دستگاهی هستند که کنترل‌های آلودگی را در زمان تست فعال می‌کند، اما همین کنترل‌ها را در زمان رانندگی معمولی غیرفعال می‌کند، خشم و بهت جهانی را برانگیخت.
این رسوایی نام فولکس‌واگن را لکه‌دار کرده است و این گروه خودروسازی را با جریمه چندمیلیارددلاری در آمریکا و انجام تحقیقاتی در کشورهای مختلف از نروژ گرفته تا هند مواجه کرده و سقوط یک‌سوم ارزش سهامش را در عرض یک هفته گذشته به‌دنبال داشته است؛ اما تحقیقات داخلی خبرهای ناخوشایند بیشتری را برای فولکس‌واگن، آن‌هم در شرایطی که این شرکت با جریمه‌های قضائی و شکایت‌های گروهی روبه‌روست، به همراه آورده است.
در این بین فولکس‌واگن در خانه خود زیر فشار قرار گرفته تا به سرعت مشخص کند چگونه این مشکل را که شامل ۲.۸ میلیون خودرو فروخته‌شده در آلمان می‌شود، حل خواهد کرد. از طرف دیگر مقامات فدرال آلمان از فولکس‌واگن خواسته‌اند تا هفتم اکتبر مشخص کند چگونه بدون توسل به نرم‌افزار متقلبانه خود به استانداردهای آلایندگی عمل خواهد کرد. اگر فولکس‌واگن این مهلت را از دست دهد، ممکن است مجوز تولید مدل‌های دیزلی را از دست بدهد که به معنای ناپدیدشدن این خودروها از جاده‌های آلمان خواهد بود.
در این بین، کمیسیون اروپا در ژانویه از اجرای فرایند جدیدی درباره تست آلایندگی اتومبیل‌ها خبر داد و گفته است آزمایش‌های کنونی میزان آلایندگی خودروها در شرایط رانندگی معمولی را نشان نمی‌دهند. منابع اروپایی پس از تحقیقات چندساله‌ای که تفاوت میان نتایج آزمایشگاهی و شرایط رانندگی معمولی را نشان دادند، اظهار کرده‌اند هدف از این تغییر جلوگیری از تقلب مشابه فولکس‌واگن است. درحال‌حاضر، فولکس‌واگن در آمریکا فروش خودروهای دیزلی جدید را متوقف کرده است؛ همچنین مقامات سوئیس نیز با صدور دستوری، فروش مدل‌های دیزلی جدید این خودروساز را متوقف کرده‌اند و هند و مکزیک هم تحقیقات درباره کلاهبرداری این شرکت را آغاز کرده‌اند و فرانسه و انگلیس، از انجام تست‌های جدیدی خبر داده‌اند.
باربارا هندریکس، وزیر محیط زیست آلمان، به نشریه هندلزبلات گفت: این رسوایی وعده‌های محیط زیستی شرکت‌های آلمانی را تباه کرد. مایکل هورن، رئیس شعبه آمریکای فولکس‌واگن، گفت: «ما کاملا خراب‌کاری کردیم» و مارتین وینترکورن، مدیر گروه ارشد، هم گفته است «ما اعتماد مشتریان و عموم مردم را از بین بردیم». فولکس‌واگن فقط در ایالات متحده ۵۰۰ هزار خودرو را پس گرفته و ٦,٥ میلیارد یورو هم خسارت مالی دیده است. به احتمال زیاد ضررهای مالی به اینجا ختم نمی‌شود، زیرا سازمان EPA این قدرت را دارد که یک شرکت را به ازای هر خودرویی که استانداردهای تعیین‌شده را نقض می‌کند، تا ۳۷ هزارو ۵۰۰ دلار جریمه کند.
مشکلات فولکس‌واگن محدود به آمریکا نیست؟
با توجه به فروش میلیون‌ها فولکس‌واگن در اروپا، انگلستان و سایر کشورها بدون شک مشکل کنونی فراکشوری می‌شوند و ابعاد جهانی می‌یابند به‌طوری‌که دیگر کشورها مانند ایتالیا، فرانسه، کره جنوبی و نروژ هم بررسی‌ها را آغاز کرده‌اند. سیاست‌مداران، قانون‌گذاران و گروه‌های فعال محیط زیستی در سراسر جهان اعتبار آزمایش‌های انتشار گاز فولکس‌واگن را زیر سؤال برده‌اند. وزیر اقتصاد گفت باید در سطح اروپا بررسی‌هایی انجام شود تا عموم مردم خاطر‌جمع شوند. اگرچه در این مرحله، فقط خودروهای موجود در آمریکا پس گرفته می‌شوند، اما «فولکس‌واگن» اعلام کرده ١١ میلیون خودرو ساخت این شرکت در سراسر جهان نرم‌افزای دارند که با آن در نتیجه آزمایش‌های میزان آلایندگی هوا دست‌کاری می‌شود، بنابراین با وجود این تعداد خودروی دیزلی فولکس‌واگن، ممکن است تعداد بیشتری از آنها پس گرفته شوند، زیرا نصف فروش‌های این شرکت در اروپا از همین خودروهای دیزلی ناشی می‌شود، بنابراین تعجبی ندارد که سهم بازار این شرکت در همان روزهای اول پس از رسوایی ۳۰ درصد کاهش یافت.
جالب آنکه تحقیقات نشان داده عمده این اتومبیل‌های مشکل‌دار در واحد مجارستان فولکس‌واگن ساخته شده‌اند که به‌نظر می‌رسد همین موضوع هم عامدانه بوده، زیرا نظارت در مجارستان مشابه آلمان سخت‌گیرانه نیست نظیر همان افتضاحی که خودروهای اوپل ساخت لهستان در ماجرای انفجار باک بنزین هنگام تصادف داشتند و متأسفانه پس از برگشت از بازارهای جهانی تعدادی از آنها را وارد ایران کرده بودند و زنهار که برخی دلالان بی‌مسئولیت از همین حالا با فولکس‌واگن قرارداد خرید همین اتومبیل‌های برگشتی را منعقد کنند تا وارد ایران و به خلق‌الله قالب کنند. براساس گزارش تسنیم، اولاف لیس، وزیر کار و اقتصاد ایالت زاکس آلمان، در نشست با نایب‌رئیس اتاق بازرگانی تهران گفت: مسئولان شرکت فولکس‌واگن به ایران آمده‌اند تا در صورت امکان، همکاری‌های مشترکی با شرکت‌های ایرانی داشته باشند. او به این هم بسنده نکرد و از آقای جهانگیری و هیأت‌های تجاری ایران در اتاق بازرگانی دعوت کرد به ایالات زاکس بروند و از شرکت فولکس‌واگن و فعالیت‌های صنایع این ایالت بازدید کنند تا شاید از دیدگاه خود با این افتضاح به‌بارآمده، ایران را جایگزین کشورهایی کند که به‌تازگی از داده‌اند یا در آینده نزدیک از دست خواهند داد.
در سال ۲۰۱۴ از سوی آمریکا نگرانی‌هایی درباره میزان انتشار دود خودروهای فولکس‌واگن مطرح شد، اما این شرکت آنها را به‌عنوان «مشکلات فنی» رد کرد.
کارشناسان خودرو معتقدند استانداردهای اروپایی به اندازه استانداردهای آمریکا سخت‌گیرانه نیستند. به همین دلیل در اروپا نیاز کمتری به تقلب وجود دارد. همه اینها یک ضربه دیگر به بازار خودروهای دیزلی می‌زند. در دهه گذشته خودروسازان با حمایت دولت‌ها، برای تولید وسایل نقلیه دیزلی مبالغ هنگفتی سرمایه‌گذاری کرده‌اند. زیرا آنها باور دارند که این خودروها برای محیط زیست بهتر هستند، در حالی که افشای تقلب اخیر نشان داده این‌طور نبوده است و فولکس‌واگن با تعبیه یک نرم‌افزار در شماری از خودروهای خود، به‌جای حفظ محیط زیست در درجه آلودگی و عقربه زیست‌محیطی دست‌کاری می‌کرده است. در واقع یک‌بار دیگر ثابت شد شرکت‌های بزرگ و فراملیتی برای کسب سود دست به هر کاری می‌زنند و دست نامرئی بازار نمی‌تواند نرم‌افزارهای متقلبانه را از کار بیندازد، مگر آنکه سازمان خاصی نظیر (…) بر بازار نظارتی خاص اعمال کند. فولکس‌واگن همچنین ۶.۵ میلیارد یورو از ذخایر خود را برای برگشت هزاران اتومبیل مرجوعی در نظر گرفته است.
نمونه فولکس‌واگن بدون شک نه اولین مورد تقلب و نه آخرین مورد آن خواهد بود، بنابراین براساس شفاف‌سازی و برقراری مسئولیت‌های اجتماعی در بنگاه‌هایی که سرنوشت شهروندان کشور را عملا در دست دارند، راهکاری جز برقراری «حاکمیت شرکتی به‌دور از شعار» و ایجاد سازوکار پاسخ‌گویی مدیران نداریم زیرا تجربه نشان داده بدون نظارت و برقراری نظام پاسخ‌گویی، مدیران برای دست‌یابی به پاداش‌های آخر سال ممکن است اغوا شوند و به هر کار خلافی دست بزنند. نمونه فولکس‌واگن فارغ از رقابت‌های خودروسازان آمریکایی که برای حذف رقیب، دست به هر کاری می‌زنند، مؤید آن است که سازمان‌های نظارتی و سازمان‌های خودنهاد مردم‌سالار باید در جامعه نقش فعالی بر عهده بگیرند تا چنین فجایعی روی ندهد.
شرکت «فولکس‌واگن» یک شرکت چندملیتی خودروسازی به مرکزیت آلمان است. این شرکت آلمانی، در زمینه طراحی، مهندسی، تولید و توزیع انواع اتومبیل‌ها، وسایل نقلیه تجاری، موتورسیکلت‌ها، موتورهای درون‌سوز و توربوجت‌ها فعالیت می‌کند. گروه «فولکس‌واگن» از سال ٢٠١١ به‌عنوان بزرگ‌ترین شرکت خودروسازی اروپا و پس از جنرال‌موتورز، دومین خودروساز بزرگ جهان شناخته می‌شود. گروه خودروسازی فولکس‌واگن زمانی با بزرگ‌ترین بحران تاریخ خود روبه‌رو شد که به هدف بلندمدت خود برای سبقت‌گرفتن از تویوتا که بزرگ‌ترین خودروساز جهان از نظر میزان فروش است، نائل آمده بود.
