دستور آغاز فرآیند اجرای برجام

فریدون مجلسی/ تحلیلگر سیاسی
یکشنبه آخرین روز مهلتی بود که ایران و گروه 1+5 در تفاهم وین برای خود قائل شده بودند تا تأیید آن توافق را برای اجرا اعلام  کنند. در این فاصله وظایفی نیز بر عهده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود که با سفر آقای آمانو دبیرکل آن آژانس و تیم همراه به ایران و دیدارهای فنی و سیاسی آنان زمینه گزارش مثبت او نیز فراهم شد. در ایران باوجود معطلی ناشی از برخی دلواپسی‌ها، سرانجام زمانی که جدی بودن زیان‌های حتی یک روز معطلی بیشتر به آگاهی بهانه‌جویان رسید، مرحله تصویب بسته تفاهمنامه در مجلس سریعاً طی شد، زیرا مجلس جز تصویب کل برجام یا رد کل آن چاره ای نداشت. لذا آن برنامه را که حاصل دوسه سال چانه زنی ها و مشقات تیم کارشناسان مذاکره کننده بود تأیید و پیش از پایان مهلت به کشورهای طرف مذاکره و اتحادیه اروپا و آژانس بین المللی انرژی اتمی اعلام کرد.
اکنون كه دستور اقدام برای اجرا در اروپا و آمریکا نیز صادر شده است، اقداماتی هم باید در ایران آغاز و با آژانس بین المللی انرژی اتمی هماهنگ شود، که در برنامه مورد توافق مهلت این راستی آزمایی نیز تا پایان سال مسيحی جاری یعنی تا 10 دی‌ماه است. اما تصور می رود برخی محدودیت‌ها و تحریم های یکجانبه و حتی غیر دولتی مانند سوییفت (برای تسهیل مبادلات بانکی) زودتر از آن مهلت نیز قابل انجام باشد. البته مبادلات دلاری که از نیویورک بر آن نظارت می شود منوط به صدور دستور مساعد دولت آمریکاست. اما اروپا می تواند مبادلات یورو را زودتر آزاد کند، و احتمالاً  برای کشورهای دیگر و ارزهای دیگر مشکلات سریع‌تر قابل حل خواهد بود. برخی کشورها مانند هند و چین که در دوران تحریم بر حاشیه سودهای تجاری خود افزوده بودند، برای اطمینان بخشی برای مبادلات آینده باید در تسريع رفع تحریم ها پیشقدم شوند.
ترديدى نبود كه ابر قدرت آمریکا به تعهد خود بايد عمل مى كرد، آن هم بعد از آن همه مبارزه دموکرات ها در پارلمان و ايستادگى در برابر اسرائيل و تندروها و جنگ طلبان آمريكايى و عرب. اما از تجربه باید درس گرفت و در آینده در رابطه با آمريكا بايد محتاط و جدى بود. آمريكا در مسدود كردن حساب‌هاى بانكى و بلوکه کردن مطالبات كشورها و جريمه كردن بانک ها و نهادهای خارجی به استناد احكام دادگاه های داخلی  و احکام نهادهاى سياسى خودش زياده روى و تحميل بسیار كرده است. ایران در دو نوبت یعنی در ماجرای گروگانگیری و در ماجرای تحریم‌ها طعم تلخ مسدود کردن دارایی‌های خود را چشیده است. نیازی نیست که برای بار سوم بهانه ای به دست دهد. آنها ابرقدرتی مانند روسیه را نیز در دام تحریم انداختندو ایجاد مزاحمت کردند.  در روابط آینده  بايد مراقب بود، بی جهت بهانه زیانبخش به دست‌شان نداد و هر گونه تعامل و رابطه بازرگانی و بانکی با آنها را به موارد ضروری محدود کرد و مطالباتى قابل توقیف به بار نیاورد.
همزمان با اعلام دستور به جریان افتادن فرآیند آزاد سازی تحریم ها، لحن  وزیر خارجه ایران  در باره آزاد کردن جیسون رضاییان روزنامه نگار زندانی آمریکایی و احتمالاً یکی دو نفر دیگر که اخیراً از آنها نام رفته است، ملایم تر و امیدبخش تر بوده است. متقابلاً ایرانیانی نیز به اتهام معاملات مغایر قوانین تحریم آمریکا در زندان های آن کشور هستند. اکنون آمریکا بهانه بهتری برای مبادله آنان دارد. زیرا طبق اصول حقوقی، همان طور که اصل عطف به ماسبق نشدن قوانین مهم است، اصل دیگری هم در باره عطف به ماسبق شدن قوانین و مقررات وجود دارد و آن هنگامی است که مقررات جدید اعمالی را که قبلاً جرم بوده دیگر جرم نداند و لذا مجازاتی برای آن قائل نباشد. در چنین صورتی قوانین و مقررات جدید در باره کسانی که در گذشته به دلیل آن اعمال محکوم شده اند و در حال گذراندن دوران محکومیت خود هستند عطف به ماسبق می شود و به دلايل منطق حقوقی و دفاع از حقوق انسانی مجازات آنان را برای عملی که دیگر جرم نیست ادامه نمی دهند.

179/