اولین رهاورد دیپلماتیک برجام

مجموع آنچه در این نشست مطرح شد، نشان داد مسیری که تاکنون برای حل بحران سوریه طی شده، درست نبوده و شاید از این پس، اروپا با همراهی ایران بتواند تحولات را به سمتی هدایت کند که نتیجه آن به برقراری صلحی پایدار در سوریه بینجامد.

انگیزه مضاعف اروپا برای مهار بحران سوریه، بیش از هر چیز ناشی از تسری این چالش به فراسوی مرزهای سوریه و رسیدن پیامدهای این جنگ به درون اروپاست. خیل عظیم پناهجویان سوری که امروز به امید یافتن مکانی امن‌تر، روانه کشورهای اروپایی می‌شوند، سبب شده تا این کشورها با چالش جدید و جدی مواجه شوند و برای در امان ماندن از سیل آوارگان؛ به فکر یافتن راهکاری برای جنگ سوریه بیفتند.

هرچند اتخاذ این رویکرد اروپا به بحران سوریه دیرهنگام بوده، اما از نگاه کنونی اروپایی‌ها که تلاش برای حل بحران سوریه را به یکی از اولویت‌های اصلی دیپلماسی خود برگزیده‌اند، باید استقبال کرد. در عین حال باید واقع‌بینانه پذیرفت که تحقق هدف غربی‌ها در زمینه مهار جنگ داخلی سوریه، با موانع جدی روبه‌روست. زیرا امروز امریکا و اروپا در حل بحران سوریه در چنبره مواضع پیشین خود گرفتار شده‌اند که با انعطاف‌ها و عقب‌نشینی‌های نسبی می‌کوشند از این وضعیت پیچیده خلاص شوند.

آنان که تا مدتی قبل اصرار بر حذف «اسد» از ساختار سیاسی سوریه داشتند و این مطالبه خویش را به عنوان «پیش‌شرط» مذاکرات مطرح می کردند، اکنون نرمش به خرج داده و اعلام کرده‌اند رفتن «اسد» پیش‌شرط آغاز مذاکرات نیست اما سیر تحولات باید به گونه‌ای باشد که در نهایت، «اسد» از قدرت کناره‌گیری کند و در راه حل نهایی نباشد. به نظر می‌آید برای امریکایی‌ها عبور از این مرحله سخت بوده اما اروپا انعطاف بیشتری برای کنار گذاشتن پیش‌شرط‌های خود دارد؛ انعطافی که ناشی از درگیر شدن اروپایی‌ها با پیامدهای ناشی از بحران سوریه و از جمله سیل آوارگان سوری است.

با این حال باید بپذیریم که عقبگرد از سیاست‌های اعلام شده برای اتحادیه اروپا هم چندان ساده نبوده و گزینه انتخابی اصلی آنان نیست. در چنین شرایطی؛ ظریف، وزیر خارجه ایران در تلاش است تا ماهرانه و حساب شده و ضمن درک کامل مشکل سیاسی اتحادیه اروپا، آنان را مجاب کند تا دیپلماسی خود را با واقعیت‌های منطقه و سوریه هماهنگ کنند و از اتخاذ مواضعی که مانع شکل‌گیری جبهه‌ای متحد علیه ناامن کنندگان منطقه می‌شود، پرهیز نمایند.

یکی از مهم‌ترین گره‌های حل بحران، کنار گذاردن پیش‌شرط حذف «اسد» است که به مانعی در شکل‌گیری اجماعی مؤثر میان طرفین درگیر و ذینفع در بحران سوریه تبدیل شده است. از این منظر؛ اروپا می‌تواند در روندی غیررسمی و آرام آرام، پیش‌شرط خویش در قبال رئیس جمهوری سوریه را مورد تجدید نظر قرار دهد و امریکا را نیز متقاعد کند که نباید نتیجه یک فرآیند، از پیش تعیین شده باشد. چنین تغییری اگر چه امروز و فردا رخ نمی‌دهد، اما چندان هم دور از انتظار نیست.

176/