کمپین جهانی علیه مصوبه ضدایرانی

در سال‌های اخیر که حلقه تحریم‌ها بزرگ شد، تب و تاب یافتن یک راه‌حل میانبر برای دور زدن محدودیت‌ها افزایش یافت؛ اما برخی از آنها یا هزینه‌بر بودند یا زمانی طولانی را برای به نتیجه رسیدن می‌طلبید. حال با مصوبه اخیر مجلس نمایندگان آمریکا که ضد حقوق بشر ارزیابی شده، اقتصاددانان و فعالان اقتصادی در حرکتی خودجوش، اعتراض خود را نسبت به این مصوبه اعلام و کمپینی علیه مصوبه مجلس نمایندگان آمریکا ایجاد کردند.

صاحب‌نظران در مکانیزم طراحی این کمپین معتقدند در درجه اول باید نخبگان و افراد فرهیخته جامعه با تنظیم متنی منطقی و مناسب در قالب بیانیه اعتراض خود را به مراکز تصمیم‌گیری در آمریکا، اتحادیه اروپا و مجامع بین‌المللی اعلام کنند. از سوی دیگر، فعالان اقتصادی نیز باید با لابی و دیپلماسی اقتصادی با تبعیض‌های سیاسی برخورد کنند. در عین حال حرکت‌های عمومی در قالب نامه‌ها و اعتراضات مردمی ایرانیان در داخل و خارج از کشور نیز در این راستا می‌تواند موثر واقع شود. مجلس نمایندگان آمریکا هفته گذشته طرحی را به بهانه مقابله با تهدید تروریسم با ۴۰۷ رای مثبت در برابر ۱۹ رای مخالف تصویب کرد که براساس آن شهروندان ۳۸ کشور جهان که با آمریکا قرارداد معافیت ویزایی دارند با محدودیت‌هایی مواجه خواهند شد.

مطابق این مصوبه، شهروندان این کشورها چنانچه از اول مارس سال ۲۰۱۱ میلادی تاکنون به یکی از کشورهای سوریه، عراق، ایران و سودان رفته‌اند، دیگر نمی‌توانند بدون ویزا به آمریکا سفر کنند. این موضوع واکنش سفیر اتحادیه اروپا و سفرای 28 کشور اروپایی در آمریکا را به دنبال داشت؛ به‌طوری‌که آنها با انتشار نامه‌ای سرگشاده به مصوبه جدید مجلس نمایندگان آمریکا انتقاد کردند.

امضاکنندگان این نامه تاکید کردند که با محدودیت‌های اعمال شده در مصوبه مجلس نمایندگان و شهروندان اروپایی دارای ملیت دوگانه سوریه، عراق، ایران و سودان به گونه‌ای نامتناسب و غیرمنصفانه متضرر می‌شوند. در نامه سفرای کشورهای اروپایی آمده است که طرح جدید، در عمل برای ۱۳ میلیون شهروند اروپایی که همه ساله به آمریکا سفر می‌کنند، نوعی سیستم ویزا را برقرار می‌کند. آمریکا با ۳۸ کشور جهان قراردادی دایر بر معافیت شهروندان آنها از ویزای آمریکا دارد که از جمله، شامل ۲۸ کشور عضو اتحادیه اروپا می‌شود. مصوبه مجلس نمایندگان آمریکا برای تبدیل شدن به قانون باید از تصویب مجلس سنا بگذرد سپس رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده آن را امضا کند. در این شرایط، اقتصاددانان، صاحبنظران و فعالان اقتصادی در ایران پیامدهایی را که قانونی شدن این مصوبه می‌تواند به دنبال داشته باشد، بررسی کرده و نسبت به گسترش محدودیت‌ها علیه ایران اعتراض کردند. گفت‌و‌گوی«دنیای اقتصاد» با صاحبنظران در ادامه می‌آید.

تشکل‌های مدنی فعال شوند

موسی غنی‌نژاد، اقتصاددان و استاد دانشگاه در ارتباط با این موضوع معتقد است که برای جلوگیری از تصویب مصوبه اخیر مجلس نمایندگان آمریکا می‌توان از ابزار عمومی اقدام کرد یا کمپینی را برای اعتراض به این موضوع راه انداخت و از سوی دیگر دولت و وزارت امور خارجه نیز باید رسما این موضوع را پیگیری کنند. غنی‌نژاد گفت: این قانون کاملا تبعیض آمیز بوده و مخالف قانون اساسی آمریکا است. بر این اساس افرادی را که در آمریکا و اروپا هستند، را می‌توان مجموعه‌ای دانست تا از این طریق صدا به گوش افکار عمومی برسد و این‌گونه جلوی اقدامات تبعیض آمیز و غیرقانونی را گرفت.

از یک طرف نیز در ایران مردم، جامعه مدنی، فعالان اقتصادی، نهادها، تشکل‌ها و پژوهشگران اقتصادی می‌توانند اعتراض کنند و صدایشان را به گوش مردم برسانند. این اقتصاددان گفت: کنگره آمریکا انگشت روی مساله حساسی گذاشته است؛ چون اگر این مصوبه به تصویب برسد آزادی فعالان اقتصادی در ارتباط با ایران را محدود می‌کند و این هم به ضرر اقتصاد ایران است و هم کشورهای اروپایی و دیگر کشورهایی که آماده مبادله با ایران شده‌اند. به گفته غنی‌نژاد، این اقدام نوعی کارشکنی از طرف سیاستمداران آمریکایی علیه بهبود وضعیت روابط تجاری ایران و کشورهای اروپایی است.

به نظر می‌رسد تجار و بازرگانان ایرانی هم با توجه به محدودیت‌ها و مشکلاتی که این مصوبه می‌تواند برایشان ایجاد کند درصدد ایجاد کمپین‌هایی برآمده‌اند. غنی‌نژاد در این مورد نیز می‌گوید: تشکیل کمپین‌ برای اعتراض به این مصوبه می‌تواند بسیار موثر باشد. یعنی در کنار فعالیت‌های دیپلماتیک و رسمی از جانب وزارت امور خارجه، لازم است تشکل‌های مدنی هم علیه این مصوبه فعال شوند. غنی‌نژاد حضور چهره‌های فعال در این کمپین را موثر دانست و اعلام کرد قطعا به این کمپین می‌پیوندند و به این مصوبه اعتراض خواهد کرد.

جلب حمایت اتاق بازرگانی اروپا

علی‌نقی مشایخی، اقتصاددان و استاد دانشگاه گفت: تبعات چنین مصوبه‌ای برای ایران کاملا مشخص است؛ چون می‌تواند رفت و آمد مدیران و صاحبان صنایع اروپایی و ژاپنی را که علاقه زیادی به تجارت با ایران نشان داده‌اند، به شدت محدود کند. همکاری تجاری با ایران مستلزم سفر به ایران است. اگر سفر تجاری با محدودیت مواجه شود، ارتباطات تجاری هم محدود می‌شود. تاثیر سوء دیگر این مصوبه بر صنعت گردشگری است. چون در صورت تبدیل این مصوبه به قانون، تعداد گردشگران اروپایی به ایران کمتر از وضعیت فعلی شود.

به گفته وی، این اقدام کنگره آمریکا بسیار عجیب و نامعقول است. چرا که کشورهایی که مرکز تغذیه و حامی فکری و مالی تروریست‌ها بوده‌اند در این لیست نیامده‌اند؛ اما ایران که نقشی در این میان نداشته و خود قربانی تروریست است، هدف قرار داده شده است. به گفته این استاد دانشگاه، در ابتدا برای موفقیت کمپین باید متنی سازمان یافته تهیه و از سوی افراد فرهیخته جامعه امضا شود. این متن باید به‌صورت وزین، منطقی و مناسب و به دور از مطالب احساسی و خصمانه تنظیم و به مراکز تصمیم‌گیری و مجامع بین‌المللی در آمریکا و اروپا فرستاده شود.

ضرورت عقلانیت سنا در تصمیم‌گیری

طهماسب مظاهری، وزیر پیشین امور اقتصادی و دارایی در مورد مصوبه جدید مجلس نمایندگان آمریکا به «دنیای اقتصاد» گفت: مراحل قانونی بررسی این مصوبه در سنای آمریکا احتمالا به سال جدید میلادی موکول خواهد شد اما این حرکت بر خلاف مذاکرات اخیر آنها در رابطه با توافق با ایران است. رئیس کل اسبق بانک مرکزی ابراز امیدواری کرد که سنای آمریکا و رئیس‌جمهوری این کشور عاقل باشند و خود را اسیر ماجراجویی‌های چند نماینده نکنند. مظاهری خواستار توجه آمریکا به صلح در منطقه شد و گفت: تمام سوابق مربوط به عملیات تروریستی نشان می‌دهد که این اقدامات از سوی افراد سایر کشورها به غیر از ایران صورت گرفته است. وی با اشاره به ضرورت تعامل با سایر کشورها برای جلوگیری از تصویب این مصوبه اظهار کرد: امیدواریم که فرآیند قانونی شدن این مصوبه عملیاتی نشود، اما در هر صورت ملت و دولت ایران همواره نشان داده‌اند که در برابر سختی‌ها و تبعیض‌های سیاسی در جامعه بین‌الملل مقاومت می‌کنند.

پیگیری از طریق مجاری دیپلماتیک

حسین جابری‌انصاری، سخنگوی وزارت امور خارجه با اشاره به اینکه این مصوبه هنوز مراحل قانونی خود را طی نکرده است، گفت: وزارت امور خارجه در این رابطه از مجاری دیپلماتیک در حال پیگیری این موضوع است. به گفته وی، این مصوبه هم از نظر قوانین تجارت آزاد بین‌المللی مشکل دارد و هم برخلاف اصول اساسی و پایه‌ای حقوق بشر است، چراکه مجازات جمعی یک یا چند ملت محسوب می‌شود و بر همین اساس هم با بدیهی‌ترین موضوعات حقوق بشر در تناقض است.

وی ادامه داد: این مصوبه به نوعی هم مغایر روح توافق هسته‌ای است ولی جنبه‌های دقیق حقوقی این موضوع توسط وزارت امور خارجه در حال بررسی است و در صورتی که با توافق انجام شده مغایرت داشته باشد در چارچوب اقدامات بین ایران و گروه 1+5 بررسی خواهد شد. سخنگوی وزارت امور خارجه تاکید کرد: مصوبه مطرح شده و سیر مراحل قانونی آن در ایالات‌متحده آمریکا پیام منفی به ایران و اتباع ما در داخل و خارج ایران خواهد بود. هرچند مراحل قانونی این مصوبه طی نشده است ولی اگر طی شود، این اقدام در جهت سیاست‌های یکجانبه آمریکا در قبال جهان خواهد بود. از سوی دیگر نباید فراموش کرد ایران و اتباع ما بیشترین مقابله را با تروریسم داشته‌اند.

تلافی مجلس آمریکا از اجرای برجام

علی خرم، نماینده سابق ایران در سازمان ملل با بیان اینکه ایران حق اعتراض به این مصوبه را دارد، عنوان کرد: طرح مجلس نمایندگان آمریکا در حقیقت نوعی تلافی این مجلس در مقابل اجرای برجام است؛ چراکه این توافق برخلاف نظر تندروهای مجلس آمریکا بوده است. آنها اعتراض خود را به گوش اوباما نیز رسانده و تهدید کرده بودند که چنانچه توافق برجام صورت گیرد، از راه دیگری جبران خواهند کرد. وی درخصوص این مصوبه گفت: در این طرح مطالب ضد و نقیض بسیاری مطرح شده است. قرار دادن ایران در کنار چهار کشور دیگر بسیار غیرمنصفانه است. در حالی که تا کنون هیچ یک از تروریست‌ها ایرانی نبوده‌اند. هرچند برای تبدیل این مصوبه به قانون باید مسیر طولانی طی شود اما احتمال دارد تندروهای مجلس نمایندگان آمریکا بتوانند حرف خود را در این باره بر کرسی بنشانند و موجب تصویب این قانون شوند.

به همین دلیل باید منتظر واکنش رئیس‌جمهوری آمریکا در این خصوص باشیم. وی افزود: چنانچه این مصوبه تبدیل به قانون و اجرایی شود، قطعا بر خلاف قانون اساسی آمریکا خواهند بود زیرا در این قانون، این‌گونه آزادی‌ها تضمین شده است و حتی در چارچوب مبارزه با تروریسم، نمی‌تواند بر خلاف قانون اساسی عمل کند. خرم گفت: ایران می‌تواند در این باره اعتراض کرده و شکایت خود را در دادگاه‌های آمریکا و لاهه به جریان بیندازد؛ چرا که مصوبه این قانون می‌تواند به زیان اقتصاد ایران باشد. به خصوص در بخش توریسم می‌تواند تاثیرگذار باشد. وی با اشاره به کمپین علیه کنگره آمریکا گفت: این کمپین می‌تواند موفق باشد؛ چرا که این مصوبه از نظر حقوقی و انسانی قابل پیگیری است.

رایزنی با اتاق‌های بازرگانی 38 کشور

محسن جلال‌پور، رئیس اتاق بازرگانی ایران این موضوع را نه تنها غیرمنصفانه بلکه مغایر با اصول آزادی مورد ادعای آمریکا دانست و گفت: من نمی‌دانم معنی این کار چیست و چطور یک كشور برای كشور دیگر تعیین تکلیف می‌کند که به كشور ثالث نرود. وی در این رابطه اشاره کرد: در نشست دو روز گذشته هيات رئيسه تصميم گرفتیم با اتاق‌های بازرگانی 38 کشوری که مشمول مصوبه اخیر مجلس نمایندگان آمریکا شده‌اند، رایزنی کرده و آنها را متقاعد کنیم که این طرح مغایر اصول تجارت آزاد است و عملا رقابت را براي فعالان اقتصادي كشورهاي متبوعشان به‌طور ناعادلانه غيررقابتي كرده و باید به آن واکنش سريع و صریح نشان دهند.

وی افزود: به این ترتیب اتاق بازرگانی ایران از طریق سازمان تجارت جهانی(WTO) و اتاق بازرگانی بین‌المللی(ICC) به این مصوبه اعتراض رسمی می‌کند و در عین حال از وزارت امور خارجه هم انتظار داریم این موضوع را در دستور کار قرار داده و در سازمان‌های بین‌المللی نسبت به این طرح مزدورانه و غیرمنصفانه شدیدا موضع بگیرد. رئیس اتاق بازرگانی ایران با اشاره به اینکه از رسانه‌ها، تشکل‌ها و جوامع مدنی نیز انتظار همکاری می‌رود، گفت: در سال‌های گذشته کمپین‌های موفقی برای محکوم کردن تحریم‌های ظالمانه علیه کشورمان تشکیل شد. این کمپین‌ها خودجوش بود و انسجام جامعه مدنی ایران را به نمایش گذاشت. اقتصاددانان شریفی هم پای این کمپین‌ها را امضا کردند. رسانه‌های معتبری هم از این کمپین حمایت کردند.

انتظار ما این است که باز هم رسانه ها، جامعه مدنی و تشکل‌ها و اتاق‌های مشترک پیشتاز شوند و نسبت به این طرح اعتراض کنند. وی در ادامه با اشاره به اینکه اتاق‌های بازرگانی هم به‌عنوان قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین تشکل بخش خصوصی آمادگی دارند به خیل اعتراض‌کنندگان به این مصوبه بپیوندند، گفت: باید بیشتر از گذشته نشان دهیم که مخالف هر طرح غیرانسانی و مغایر با جریان آزاد تجارت هستیم.

اعتماد؛ شرط توسعه روابط اقتصادی

یحیی آل‌اسحاق، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران در دوره هشتم و رئیس پیشین اتاق بازرگانی تهران در دوره هفتم در مورد مصوبه مجلس نمایندگان آمریکا، به «دنیای اقتصاد» گفت: باید دید این موضوع از کجا ساماندهی می‌شود. از یکسو بحث انتخابات و ایجاد دو جریان فکری در آمریکا مطرح است و از سوی دیگر موضوع اسلام هراسی در این کشور مطرح است. وی ادامه داد: اما این تصمیم آمریکا و قرار دادن اسم ایران در لیست اعلام شده با مجموعه تصمیمات هیات سیاسی این کشور در رابطه با برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) مغایرت دارد. آل‌اسحاق افزود: برداشتی که از این مصوبه می‌توان داشت این است که دولت آمریکا توانایی اعمال تصمیمات خود در رابطه با برجام را ندارد؛ چرا که طبق توافق ایران با قدرت‌های جهان، با اجرایی شدن برجام نباید اقدامی علیه ایران انجام شود.

وی با بیان اینکه رئیس‌جمهور آمریکا و نظام تصمیم‌گیری این کشور باید پاسخگو باشند، اظهار کرد: تصمیمات متناقض در آمریکا هزینه سنگینی را برای این کشور به دنبال خواهد داشت. این‌طور نیست که آمریکا تصمیمی بگیرد و سایر کشورهایی که با این کشور در ارتباط هستند نسبت به آن اعتراض نکنند. در روزهای گذشته سفیر اتحادیه اروپا و سفرای 28 کشور اروپایی در آمریکا به مصوبه مجلس نمایندگان اعتراض کردند. وی همچنین با اشاره به شرایط جدید کشور و پایان 12 سال اتهام‌زنی در رابطه با پرونده هسته‌ای ایران، گفت: مصوبه جدید مجلس نمایندگان آمریکا نشان داد که آنها هر جور که بخواهند رفتار می‌کنند، بنابراین در روابط مان با این کشور باید مواظب باشیم. عدم ثبات در تصمیم‌گیری برای فعالان اقتصادی که خواهان سرمایه‌گذاری طولانی مدت هستند، تبعات زیادی به دنبال خواهد داشت. وی ادامه داد: مهم‌ترین بحث در تعامل اقتصادی بحث اعتماد است. اگر این اعتماد از بین برود، در روابط اقتصادی نیز خلل ایجاد خواهد شد. به گفته وی، اتاق‌های بازرگانی باید اعلام کنند که فضای بی‌اعتمادی بین‌المللی در روابط اقتصادی اثر خواهد گذاشت.

پیگیری اتاق‌های مشترک

احمد پورفلاح، رئیس اتاق مشترک ایران و ایتالیا با ابراز امیدواری نسبت به قانونی نشدن این مصوبه اعلام کرد که این تصمیم برای آمریکا هزینه‌زا است. وی با بیان اینکه شهروندان 38 کشوری که با محدودیت مواجه شده‌اند، حق اعتراض دارند، اظهار کرد: این مصوبه ایران را در ردیف کشورهایی مانند عراق، سودان و سوریه قرار داده است، اما تاکنون ثابت نشده که ایران در عملیات تروریستی وارد شده است. وی با بیان اینکه مخالفت با این مصوبه باید از تریبون‌های مختلف مطرح شود، گفت: حتی روزنامه‌های آمریکایی نیز این مصوبه را تصمیم عجولانه اعلام کردند.

امیدواریم این مصوبه قانونی نشود، به خصوص در شرایطی که ایران قرار است مجددا تعامل خود را با دنیا آغاز کند. پورفلاح ادامه داد: با توجه به اینکه آمریکا تلاش می‌کند چهره‌اش را در دنیا تصحیح کند، امیدواریم مجلس سنا نسبت به قانونی شدن این مصوبه رای ندهد. وی در مورد نقش اتاق‌های مشترک در اعتراض به این مصوبه، توضیح داد: ما با ارتباطی که با اتاق‌های بازرگانی سایر کشورها داریم از یکسو و دیدار با میهمانان و هیات خارجی که این روزها به ایران سفر می‌کنند از سوی دیگر، این موضوع را پیگیری می‌کنیم.

آمریکا، بزرگ‌ترین متضرر اقدام کنگره
علینقی خاموشی، رئیس اتاق مشترک ایران و انگلیس نیز درباره اثرات این اقدام کنگره آمریکا به «اقتصادنیوز» گفت: این محدودیت هنوز در مجلس سنا تصویب نشده است. بگذارید تصویب شود بعد از اثراتش صحبت کنید. فعلا روی این موضوع دعوا و بحث وجود دارد، اما در صورت تصویب، بزرگ‌ترین ضررکننده خود آمریکا است. وی در ادامه درخصوص تاثیر این مصوبه بر تجارت کشور گفت: مسلما این تصمیم بر تجارت ایران هم تاثیر دارد، اما بیشتر از آن آمریکا در این باره ضرر می‌کند. خاموشی درباره اینکه ایران چگونه می‌توان به این اقدام اعتراض کرد، گفت: این موضوع بر خلاف برجام به نظر می‌رسد. در حال حاضر اعتراضاتی به آن در حال انجام است.

انتظار وتوی مصوبه

محسن بهرامی ارض‌اقدس، رئیس کمیسیون تسهیل تجارت و صادرات اتاق بازرگانی تهران نیز در این خصوص گفت: انتظار می‌رود افکار عمومی آمریکا و به خصوص ایرانیان مقیم آمریکا فضایی فراهم کنند که مصوبه اخیر مجلس نمایندگان این کشور مبنی بر دریافت مجدد ویزا به آمریکا برای افرادی که طی پنج سال گذشته به ایران سفر کرده‌اند، تصویب نهایی نشود یا توسط رئیس‌جمهور آمریکا وتو شود. وی درباره تاثیر فضا و روابط اقتصادی ایران با سایر کشور‌ها در پی مصوبه اخیر مجلس نمایندگان آمریکا اظهار کرد: اساسا یک اعتراض کلی به رویکرد دولت آمریکا داریم؛ وقتی آمریکا با گروه 1+5 به توافق رسیده‌ و برجام نیز به نتیجه رسیده است، هر حرکتی که حاکی از مخالفت و مقاومت در اجرای برجام باشد، غیرمنتظره است. پیش از این دنیا به سرکردگی آمریکا جنگ اقتصادی را با ایران آغاز کرد اما در نهایت با وجود ایجاد مشکلات و هزینه‌هایی که تحمیل شد، کشور راه خود را طی کرد. این اقدام هم اگر عملیاتی شود و به تصویب برسد مانند گذشته می‌تواند مشکلاتی را برای ما ایجاد کند. در دوران پساتحریم یکی از حوزه‌های مهم برای ما توسعه گردشگری و استفاده از ظرفیت‌های این حوزه است. این طرح می‌تواند تهدید جدی برای مردم کشور‌هایی باشد که مشتاقانه در انتظار رفع تحریم‌ها بودند تا از ایران بازدید کنند.

176/