پدیده افشاگری و جنجال «اوراق پاناما»
موبنا – عبدالله شهبازی، تاریخ نگار با نگاهی متفاوت به اسناد پاناما نگاه کرد.
به گزارش عصر ایران، عبدالله شهبازی در مورد اسناد مطرح شده در مورد فساد روسای کشورهای جهان که مشهور به « اسناد پاناما» است نوشته است”
۱- دنیای جدید و پدیده «درز اطلاعات»
پدیده «افشاگری» را، که از سال ۲۰۰۷ با جولیان آسانج و «ویکی‌لیکس» آغاز شد، با ادوارد اسنودن اوج گرفت و اینک با «اوراق پاناما» خود را بعنوان قدرتی تأثیرگذار در جهان سیاست نشان می‌دهد، چگونه باید توضیح داد؟
پیدایش اینترنت، بعنوان رسانه‌ای متمایز با وسائل ارتباط جمعی سنتی، که به سرعت جهانی و همه‌گیر شد، و بایگانی دیجیتالی حجم عظیمی از اطلاعات محرمانه و خصوصی دولتی و غیردولتی، عاملی است که ظهور پدیده «افشاگری» یا «درز اطلاعات» را ممکن کرد. در این دوران جدید، برای سرویس‌های اطلاعاتی و کانون‌های قدرت رقیب این امکان پدید آمد که به انبوه اطلاعات بایگانی های دیجیتالی اهداف خود دسترسی پیدا کنند. و «هکرهای» توانمند یا خوش‌شانس نیز ظهور کردند که توانستند به چنان گنجینه‌هایی از اطلاعات دست یابند که تا پیش از آن غیرقابل تصور می‌نمود.
پیش از ظهور اینترنت کنترل کانون‌های قدرت و ثروت بر رسانه‌های سنتی با سازوکاری آسان‌تر انجام می‌گرفت. هماره محققان و خبرنگاران دگراندیش بوده‌اند که نشر یافته‌های خود را از طرق رسانه‌های رسمی ناممکن یافته و به راه‌های دیگر توسل جسته اند. ولی، این راه‌ها معدود و دامنه تأثیر این یافته‌ها محدود بود.
با تبدیل «فضای مجازی» به کانون اصلی مبادله اطلاعات بشری، و امکان بهره‌گیری همگان از این فضا، امکاناتی غیرقابل مقایسه با گذشته در اختیار اینگونه دگراندیشان قرار گرفت که بدون نیاز به مجتمع‌های پرمخاطب رسانه‌ای پیام خود را ارسال کنند.
کانون‌های قدرت و ثروت جهانی، که هدایت مجتمع‌های رسانه‌ای بزرگ را به دست داشته‌اند، در قبال موج دهه اخیر «افشاگری» بی‌تفاوت نیستند بلکه با سازوکارهایی بسیار بغرنج‌تر از گذشته به تأثیرگذاری خود ادامه می‌دهند.
مرسوم‌ترین روش برای «کانالیزه کردن اطلاعات» و سمت‌دهی به موج افکار عمومی، نشر «اطلاعات انحرافی» disinformation است. این روش را در ماجرای «اوراق پاناما» به روشنی می‌توان دید.
۲- «اوراق پاناما» چه کانون‌هایی را افشاء می‌کند؟
نمی‌دانیم «اوراق پاناما»، که مشتمل بر حدود ۱۱٫۵ میلیون سند با حجم ۲٫۶ ترابایت است و بزرگ‌ترین نشت سند در تاریخ به شمار می‌رود، چگونه درز کرده است. رسانه‌های مهم دست‌اندرکار، از زوددویچه زایتونگ تا گاردین و بی. بی. سی.، نیز مدعی‌اند منشاء درز این اسناد را نمی‌شناسند.
بررسی بخش‌های پردازش شده و انتشار یافته این اسناد از سوی گروه افشاگر، موسوم به «کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاران جستجوگر» ICIJ، نشان می‌دهد که در «اوراق پاناما» مجتمع‌های عظیم مالی بین‌المللی چون اچ. اس. بی. سی. HSBC و کردی سوئیس Credit Suisse و یو. بی. اس. UBS سوئیس و دویچه بانک آلمان و سوسیته جنرال فرانسه Société Générale و بانک روچیلد لندن و غیره در مبادلات عظیم پنهان مالی نقش داشته‌اند. مبداء بیشترین حجم مبادلات غیرقانونی و پنهان نیز هنگ‌کنگ (کانون اصلی و زادگاه اچ. اس. بی. سی.، بزرگ‌ترین بانک خصوصی جهان) و بریتانیا و سوئیس و لوکزامبورگ بوده است. و نیز گفته می‌شود مبادلات پنهان مالی بیش از ۳۰۰۰ کمپانی آمریکایی و بیش از ۹۰۰۰ کمپانی بریتانیایی در «اوراق پاناما» درج شده ولی تاکنون درباره آنان سندی منتشر نشده است.
برخلاف آنچه مکرر عنوان می‌شود، این حجم عظیم مبادلات پنهان مالی فقط برای فرار از مالیات نیست و دلایل و انگیزه‌های متعدد دارد. پول‌شویی درآمدهای ناشی از شاخه های پرسود و به شدت پنهان تجارت جهانی مواد مخدر و اسلحه و دلالی‌های غیرقانونی از دلایل اصلی این نوع از مبادلات مالی است. کشورهایی مانند ایران و روسیه و سوریه و کره شمالی، که در سال‌های اخیر آماج تحریم آمریکا بوده‌اند، نیز طبعاً از راهکارهای مبادلات پنهان مالی استفاده کرده‌اند.
مراکز مهم پول‌شویی به پاناما و جزایر ویرجین بریتانیا منحصر نیست. جزایر باهاماس و کایمن در دریای کارائیب و جزیره برمودا در نزدیکی آن (اقیانوس اطلس)، که در سده‌های شانزدهم تا نوزدهم میلادی «بهشت» دزدان دریایی بود، و در سال‌های اخیر دوبی، در جنوب خلیج فارس، بعنوان مهم‌ترین مراکز پول‌شویی جهان شناخته می‌شوند.
منبع: عصرایران