موبنا – شرکت “ام‌تی‌ان” در سال ۲۰۰۴موفق گردید، برنده‌ی مناقصه‌ی شرکت اپراتور خصوصی تلفن همراه “ایرانسل” در ایران شود. آن زمان روسای این شرکت تصور می‌کردند به یکی از بزرگترین موفقیت‌های خود در تاریخ فعالیت این شرکت دست یافته‌اند و بازاری ناب و پر رونق را به چنگ آورد‌ه‌اند.
بنا به گزارش رویترز با رو شدن برخی حقایق پشت پرده معامله این شرکت با ایران، جنجالی شرم‌آور برای این شرکت به راه افتاده است. آن‌هم درست زمانی که غرب در تلاش برای مهار ایران است.
شرکت “ترکسل” به دادگاهی در واشنگتن شکایت برده است که “ام‌تی‌ان” با دادن رشوه به برخی مقامهای ایرانی موفق شده قرارداد موسوم به ایرانسل را «بدزدد». ترکسل مدعی خسارتی معادل ۴،۲ میلیارد دلار شده است. “ام‌تی‌ان” اتهامات ترکسل را رد کرده و آن را «اخاذی» خوانده است. پلیس ویژه آفریقای جنوبی موسوم به «عقاب‌ها» در حال تحقیق در این باره است.
ایران برای “ام‌تی‌ان” یکی از پرسودترین بازارها محسوب می‌شود. ۹ درصد از درآمد سالانه این شرکت یعنی چیزی حدود ۱،۳ میلیارد دلار، از سرمایه‌گذاری در ایران نصیب این شرکت چندملیتی می‌شود.
اتکای “ترکسل” به کریس کیلووان مدیر اجرایی سابق این شرکت است که پیش‌تر هدایت کننده اصلی مناقصه با ایران بود و اکنون ۷۰۰۰برگ سند و مدرک درباره‌ی چگونگی برنده شدن این شرکت در مناقصه‌ی سال ۲۰۰۴ایرانسل را دراختیار شرکت “ترک سل” قرار داده است.
“ام‌تی‌ان” که بزرگترین شرکت مخابرات ثبت شده در کشور آفریقای جنوبی است، کیلووان مدیرعامل پیشین این شرکت را کارمند اخراجی نامیده که حرف‌های نامعقول می‌زند. این مدیر سابق درسه روز روند دادگاه، شرح ماجرایی مفصل را ارائه کرد که روشنگر چگونگی تلاش‌های یک شرکت چندملیتی برای بردن مناقصه در ایران بود.
رشوه‌ای کلان به ایران
به گفته مدیرعامل پیشین این شرکت چندملیتی، “ام‌تی‌ان” به ایرانیها وعده در اختیار قرار دادن سخت‌افزارهای نظامی، تلاش برای تاثیر بر رای آفریقای جنوبی در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و پرداخت رشوه در پوشش هزینه مشاوره را داده است. اکنون شرکت “ام‌تی‌ان” باید در مقابل همه این اتهامات پاسخگو باشد. محاکمه‌ای که ممکن است سال‌ها به طول انجامد.
کریس کیلووان در دادگاه اعتراف کرده که مبلغ ۲۰۰ هزاردلار از حساب شخصی خود به یوسف سالوجی سفیر آفریقای جنوبی در تهران داده تا او را در این زمینه یاری کند و از آن جایی‌که شرکت “ام‌تی‌ان” از پرداخت این مبلغ به او سر باز زده، او تصمیم به همکاری با شرکت “ترکسل” گرفته است.
سالوجی که اکنون سفیر آفریقای جنوبی در امان است، حاضر به پاسخگویی در این زمینه نشد و سایر مقامهای آفریقای جنوبی اتهامات کیلووان را رد کردند.
رویترز متن کامل شهاد‌ت‌نامه کیلووان را مرور کرده است: بخش‌هایی که هنوز انتشار علنی پیدا نکرده‌اند، به همراه حجم زیادی از مدارک منحصر به فرد.
به نوشته رویترز اعتراف‌های فاجعه‌بار مدیر اجرایی سابق “ام‌تی‌ان”، درست زمانی رو می‌شود که غرب تلاش می‌کند با تحریمهای شدید جلوی گسترش نفوذ ایران در منطقه را بگیرد.
معامله با ایران به‌رغم همه محدودیت‌ها
پرونده ترکسل –ام‌تی‌ان نشان می‌دهد که همواره شرکت‌هایی وجود دارند که به‌رغم همه محدودیت‌ها و با وجود انزوای یک کشور در عرصه جهانی بازهم به معامله با آن تمایل دارند. این شامل برخی دولت‌ها هم می‌شود. آفریقای جنوبی یک نمونه بارز است.
کریس کیلووان در دادگاه گفته است که سالوجی سفیر وقت آفریقای جنوبی به او تاکید کرده به هیچ عنوان از تلاش برای کنار زدن ترکسل ناامید نشود، حتی اگر در ظاهر امر چنان به نظر رسد که ترکسل در حال برنده شدن است. او شهادت داده که با مقامهای ایران تماس و دیدار داشته تا برایش روشن شود که کجای کار می‌لنگد و او برای بردن مناقصه چه قدمی باید بردارد.
برای کیلووان به زودی روشن می‌شود که اگر بخواهد ترکسل را از سر راه بردارد باید برای پاسخگویی به فهرستی بلندبالا از انتظارات و درخواست‌های دشوار مقامهای ایرانی آماده باشد.
تلاش‌های “ام‌تی‌ان” در برآوردن تقاضاهای ایران
کیلووان در دادگاه گفته است که سال ۲۰۰۴میلادی او و دو دیپلمات آفریقای جنوبی نشستی محرمانه با مقامهای صاایران داشتند. در این نشست به آن‌ها انتقاد شده که در تامین تجهیزات مخابراتی نظامی کوتاهی کردهاند. تجهیزاتی که یک سال پیش از آن‌ها خواسته شده بود. به گفته کیلوووان مدیران صاایران از وی خواسته‌اند که این را به گوش دولت‌اش برساند. رویترز اضافه کرده است که “ام‌تی‌ان” رابطه تنگاتنگی با کنگره ملی آفریقا دارد. بسیاری از مدیران این شرکت از جمله رئیس آن سیریل رامافوسا از فعالان سابق آن بوده است.
براساس گفته‌های کیلووان “ام‌تی‌ان” تلاش‌هایی را برای دیدارهایی در سطح مقامهای ایران و آفریقای جنوبی آغاز کرد. نتیجه این تلاش‌ها سفر موسیوا لکوتا، وزیر دفاع آفریقای جنوبی در ماه اوت سال ۲۰۰۴به ایران بود. در این دیدار دو تن از مدیران ارشد “ام‌تی‌ان” هم او را همراهی کردند و هدف این دیدار اطمینان دادن به مقامهای ایرانی در این رابطه بود که به تقاضاهای آن‌ها جامه عمل پوشانده خواهد شد.
خانم چارنلی که سال ۲۰۰۷از پست خود در “ام‌تی‌ان” کناره گرفت به رویترز گفته است که «ادعاهای ترکسل بکلی بی‌پایه و اساس است. نه من و نه ام‌تی‌ان در موقعیتی قرار نداشتیم که بتوانیم مقامهای بلندپایه آفریقای جنوبی و یا ایران را تحت تاثیر قرار دهیم و اقدامی هم در این زمینه نکرده‌ایم.»
نشانه‌ای دال بر صحت اتهامات
رویترز نوشته است که یک خبرگزاری ایرانی پس از دیدار «موسیوا لکوتا» از ایران گزارش داد که او در یک کنفرانس خبری گفته است که استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای حق ایران است. علی شمخانی، وزیر دفاع وقت ایران هم در این زمینه گفت که هردو طرف درباره همکاری‌های نزدیک نظامی، اقتصادی و سیاسی توافق کرده و توافقنامه‌ای را برای گسترش این مناسبات امضا کردهاند.
موسیوا لکوتا، وزیر دفاع وقت آفریقای جنوبی به رویترز گفته که در ماجرای “ام‌تی‌ان” مطلقا دخالتی نداشته است.
بنا بر شهادت کریس کیلووان در دادگاه، سالوجی، سفیر وقت آفریقای جنوبی به او فهرستی از تجهیزاتی را نشان داده که ایران قصد دارد از آفریقای جنوبی بخرد: سیستم‌های رادار، نفربر زرهی، توپ‌های دوربرد و هلیکوپترهایی مشابه هلیکوپترهای نوع “آپاچی” آمریکا، از جمله این اقلام نظامی هستند.
ترکسل در تایید شهادت‌های کیلووان به مدارک متعددی ارجاع داده است، از جمله به آن‌چه در کامپیوتر او ثبت شده. این مدارک از جمله شامل فاکسی است که خانم چارنلی در نوامبر سال ۲۰۰۴به رئیس صاایران زده و در آن گفته که تلاش می‌کند نشستی در رابطه با هلیکوپترهای مورد تقاضای ایران میان پیمانکار دفاعی دولتی آفریقای جنوبی و طرف ایرانی سازمان دهد. این اتهام را نیز خانم چارنلی رد کرده و منکر چنین مکاتبه‌ای شده است.
مدارک ترکسل در عین حال شامل توافقنامه‌ای میان “ام‌تی‌ان” و طرف ایرانی در سپتامبر ۲۰۰۵است که در آن آمده: «همکاری بین ام‌تی‌ان و سهامداران ایرانی باید درخط همکاری‌های دفاعی، امنیتی و سیاسی باشد.»
فشارهای مداوم ایران بر “ام‌تی‌ان”
بنا بر گفته‌های کیلووان آفریقای جنوبی هرگز تجهیزات نظامی به ایران نفرستاد. همین باعث فشار بیش از حد ایران به شرکت “ام‌تی‌ان” شد. این شرکت مخارج سفر حسن روحانی، سرپرست آن‌زمان هیات مذاکره‌کننده ایرانی به آفریقای جنوبی در اواخر سال ۲۰۰۴ را داد و او با «تابو امبکی» رئیس جمهوری وقت آفریقای جنوبی دیدار کرد: «ما پول هتل، در کیپ تاون، شام و همه چیز را دادیم. برای آن‌ها هدیه خریدیم و اطمینان حاصل کردیم که ملاقاتی با امبکی صورت خواهد گرفت.»
رویترز نوشته که به حسن روحانی برای پاسخگویی در این زمینه دسترسی پیدا نکرده است. یک سخنگوی رئیس جمهوری پیشین هم به رویترز گفته است که « ما قصد وارد شدن به چنین ادعاهایی را نداریم»
نوامبر سال ۲۰۰۵ بالاخره قول امضای قرارداد به “ام‌تی‌ان” داده می‌شود اما به گفته کریس کیلووان جلوی آن گرفته می‌شود تا رای آفریقای جنوبی در نشستی که قرار بود هفته پس از آن در وین در رابطه با برنامه هسته‌ای ایران برگزار شود، روشن گردد.
آفریقای جنوبی در این نشست به ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت به منظور اعمال تحریمهای احتمالی رای ممتنع داد و چند روز بعد “ام‌تی‌ان” به هدف خود رسید. شرکت “ام‌تی‌ان” آفریقای جنوبی که در سال ۲۰۰۴موفق گردید، برنده‌ی مناقصه‌ی شرکت اپراتور خصوصی تلفن همراه “ایرانسل” در ایران شود. گرچه تنها ۴۹درصد سهام در اختیار”ام‌تی‌ان” است، اما این شرکت ۱۰۰درصد هزینه‌های سرمایه‌گذاری و صدور مجوز را تقبل کرده است.
مهمترین مدارک مدیر اجرایی “ام‌تی‌ان”
از جمله مهمترین اسناد کریس کیلووان پرداخت یک سری رشوه به مقامهای ایرانی است. از جمله به «ق.ا»، سفیر سابق ایران در آفریقای جنوبی است. او هم‌چنین از پرداخت رشوه به سالوجی و شش تن از کارکنان دولت ایران سخن گفته است. رویترز نوشته است که به «ق.ا» برای پاسخگویی به این اتهام دسترسی پیدا نکرده است.
رویترز می‌نویسد که کیلووان شهادت داده وقتی سالوجی خبر دار شد که «ق.ا» پول گرفته، او هم سهم خود را خواست. شرکت “ام تی ان” در پرداخت رشوه سالوجی تاخیر کرد و کریس کیلووان مجبور شد مبلغ ۲۰۰ هزار دلار را در آوریل ۲۰۰۷ از جیب خود بپردازد. بنا به گفته مدیر اجرایی سابق این شرکت قرار شد سالوجی مبلغ یاد شده را پس از آن که “ام تی ان” به وی پرداخت کرد، به کیلووان بازگرداند.
اکنون کریس کیلووان در شرکتی در دوبی مشغول فعالیت است و قول داده که بالاخره پولش را پس خواهد گرفت. “ام‌تی‌ان-ایرانسل” روز به روز بزرگتر می‌شود. “ام‌تی‌ان” به تازگی اعلام کرده که ۴۵ درصد بازار تلفن‌های همراه در ایران را در دست دارد.
این شرکت تاکنون بارها برای عدم تمکین به اجرای قانون مورد بازخواست دستگاههای نظارتی و قضایی در ایران قرار گرفته ولی بدلیل به سرقت رفتن مهمترین بخشهای قراردادی ام تی ان یا مسئولان ایرانی از سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی(رگولاتوری) این شرکت همچنان به فعالیتهای غیرقانونی‌اش ادامه می‌دهد.
اواسط سال گذشته(۱۳۹۶) پایگاه خبری موبنا و مجله تلفن همراه بخشی از اسناد به سرقت رفته از رگولاتوری ایران در دولتهای قبل را منتشر کرد اما هیچگاه خبری از برکناری یا دستگیری عاملان این سرقت رسانه‌ای نشد.
از جالب توجه‌ترین مسائل پیرامون این شرکت چندملیتی فعال در ایران، حضور معنادارش در کشورهایی مانند افغانستان، یمن و سوریه است و جالبتر آنکه هیچگاه از سوی دولتهای آمریکا بدلیل نقض تحریمهای آمریکایی حتی تهدید هم نشده و مسئولان ایرانی هم باوجود تخلفات گوناگون حقوقی، فرهنگی، اقتصادی و نظامی-امنیتی از سوی این شرکت چندملیتی هیچگاه حاضر به اظهار نظر صریح پیرامون این شرکت نمی‌شوند.
