«رایانش ابری» در کشور فراگیر می‌شود

سه لایه از رایانش ابری به نام‌های IAAS، PAAS و SAAS وجود دارد که در گام اول از سوی سازمان فناوری اطلاعات، در مردادماه سال جاری لایه IAAS راه‌اندازی شده است

رایانش ابری از سال 2006 از سوی آمازون در دنیا راه‌اندازی شده است، شاید ایران 9 سال دیرتر از دنیا این سرویس را در کشور راه‌اندازی کرده ولی سرویس IAAS از مرداد ماه در کشور فعال شده است و اکنون 130 کسب و کار نو از این سرویس استفاده می‌کنند. آرش فنایی مدیر کل توسعه خدمات شبکه ملی اطلاعات سازمان فناوری اطلاعات در گفت‌و‌گو با «ایران» از راه‌اندازی دو لایه دیگر سرویس در کشور خبر داده و می‌گوید: بزودی روی بستر زیرساختی کشور لایه‌های PAAS SAAS نیز پیاده‌سازی شده و آماده ارائه سرویس خواهد شد.
تولد نخستین رایانش ابری در کشور
رایانش ابری (Cloud Computing) مدل رایانشی بر پایه شبکه‌های رایانه‌ای مانند اینترنت است که الگویی تازه برای عرضه، مصرف و تحویل خدمات رایانشی (زیرساخت، نرم‌افزار، بستر و… ) با به کارگیری شبکه ارائه می‌کند. به عبارتی شیوه‌هایی از محاسبات رایانه‌ای در فضایی است که قابلیت‌های مرتبط با فناوری اطلاعات به عنوان سرویس یا خدمات برای کاربر عرضه می‌شود و به کاربر امکان می‌دهد بدون داشتن اطلاعات تخصصی، به سرویس‌های مبتنی بر فناوری در اینترنت دسترسی داشته باشد.
اما ابر در «رایانش ابری» چه معنایی دارد؟ باید گفت ابر در اینجا استعاره از شبکه یا شبکه‌ای از شبکه‌های وسیع مانند اینترنت است که کاربر معمولی از پشت صحنه آن (مانند داخل ابر) اطلاع دقیقی ندارد. به عبارتی اینترنت نیز مانند ابر جزئیات فنی‌اش را از دید کاربران پنهان می‌سازد.  اما رایانش ابری از چه زمانی در کشور ما کلید خورده است؟ آرش فنایی، مدیر کل توسعه خدمات شبکه ملی اطلاعات درباره اینکه اکنون رایانش ابری در کشور در چه مرحله‌ای از کار قرار دارد به «ایران» می‌گوید: سه لایه از رایانش ابری به نام‌های IAAS، PAAS و SAAS وجود دارد که در گام اول از سوی سازمان فناوری اطلاعات، در مرداد ماه لایه IAAS راه‌اندازی شده که برای راه‌اندازی این لایه نیز از نرم افزار OpenStack بهره‌برداری شده است. البته باید گفت که 52 درصد سیستم‌های رایانش ابری جهان بر مبنای این نرم افزار توسعه یافته است و به طور کامل در 5 مرکز داده، پیاده‌سازی شده است و قابل توسعه به بقیه مراکز داده‌های استانی نیز خواهد بود.
آرش فنایی می‌افزاید: بزودی روی بستر زیرساختی لایه‌های PAAS و SAAS نیز پیاده‌سازی و آماده ارائه سرویس خواهد شد. اما هر کدام از این لایه‌ها SAAS, IAAS و PAAS چگونه لایه‌هایی هستند و چه کاربردی دارند؟ نخستین لایه زیر ساخت به عنوان یک سرویس (Infrastructure As A Service) را IAAS می‌گویند، در این مدل، منابع محاسباتی مانند فضای ذخیره‌سازی به عنوان سرویس‌های استاندارد در سطح شبکه ارائه می‌شود که می‌توان به عنوان نمونه سیستم‌های ذخیره سازی، تجهیزات شبکه، مرکز داده، پردازنده‌ها و… نام برد. وب سرویس آمازون که عملیات پردازش را انجام می‌دهد یا سرویس ذخیره‌سازی آمازون از سرویس‌های مدل IAAS هستند.   دومین لایه، لایه نرم افزار به عنوان یک سرویس (Software As A Service) را SAAS می‌گویند. در این مدل، یک برنامه کاربردی کامل به عنوان سرویس به مشتری ارائه می‌شود که معمولاً بر مبنای تقاضای مشتری است. در این مدل، مشتری دیگر نیاز به سرمایه‌گذاری برای تهیه سرور مناسب یا خریداری مجوز نرم افزار به صورت جداگانه ندارد و به این ترتیب هزینه‌ها به میزان چشمگیری کاهش پیدا می‌کند. از ویژگی‌های اصلی این سرویس، دسترسی و مدیریت نرم افزار از طریق شبکه است. برنامه‌های وب مانند فیس‌بوک، توئیتر و یوتیوب و سرویس‌های نرم افزاری مانند جی میل از جمله سرویس‌هایی هستند که بر مبنای مدل SAAS ارائه می‌شوند. سومین لایه نیز پلتفرم به عنوان یک سرویس (Platform As A Service) را PAAS می‌گویند که در این مدل یک لایه از نرم افزار یا محیط توسعه به عنوان سرویس ارائه می‌شود و با استفاده از آن می‌توان سطوح بالاتری از سرویس‌ها را ایجاد کرد. در واقع مشتری برای ساخت برنامه‌های کاربردی خود که در پلتفرم تهیه شده دارای آزادی عمل است. پلتفرم LAMP (لینوکس، آپاچی و پی اچ پی)، Ruby و… از جمله سرویس‌هایی هستند که بر مبنای این مدل شکل گرفته‌اند.
فراگیری رایانش ابری در کشور
سرویس‌های رایانش ابری دارای انواع متفاوت عمومی، خصوصی و ترکیبی است. سرویس عمومی (Public) دارای قابلیت اطمینان، دسترس‌پذیری و امنیت محدود نظیر اینترنت است. در واقع قراردادی وجود دارد که بیان‌کننده این امر است که تمامی موارد (نظیر پاک شدن داده و Hacking و…) برعهده خود فرد است و بسیاری از سرویس‌های آن رایگان یا دارای هزینه بسیار کمی هستند که می‌توان به عنوان نمونه سرویس‌های شرکت‌های IBM Google و آمازون را نام برد. سرویس خصوصی (Private) در عمل به این‌گونه است که یک سازمان یک ابر خصوصی برای خود ایجاد می‌کند و مدیریت آن به طور کامل بر عهده خود سازمان است مانند سرویس دهنده Sisco.
سرویس آخری نیز سرویس ترکیبی (Hybrid) است. سازمانی که ابر خصوصی دارد، می‌تواند بسته به نیاز از منابع عمومی نیز استفاده کند، در واقع ترکیبی از هر دو است. این سرویس زمانی ایجاد می‌شود که منابع محدود است،  امکان توسعه وجود ندارد و با ایجاد اتصال بین ابر خصوصی سازمان و ابر عمومی از منابع عمومی نیز استفاده می‌شود. برنامه‌های کاربردی که حساسیت بیشتری دارند روی ابر خصوصی قرار می‌گیرند و بقیه موارد روی ابر عمومی قرار داده می‌شود. ولی در ایران از کدام مدل از سرویس‌های رایانش ابری (خصوصی، عمومی و ترکیبی) استفاده شده است که فنایی در این باره به «ایران» می‌گوید: در حال حاضر سرویس ابر عمومی در کشور راه‌اندازی شده است و سرویس‌های دیگر نیز در آینده نزدیک به سرویس‌های کشور اضافه خواهد شد.
آرش فنایی مدیر کل توسعه خدمات شبکه ملی اطلاعات با اشاره به اینکه اکنون 130 کسب و کار نوپا (استارتاپ‌ها) از رایانش ابری در کشور استفاده می‌کنند به «ایران» می‌گوید: کسب و کارهای نوپا از خدمات رایانش ابری لایه IAAS بهره‌برداری می‌کنند. البته فعلاً استارتاپ‌ها به صورت آزمایشی و رایگان مدت یک‌سال قرار است از این رایانش ابری بهره ببرند تا بعد از توسعه و راه‌اندازی دیگر سرویس‌ها امکان استفاده افراد و سازمان‌های بیشتری از این لایه‌ها میسر شود.  فنایی می‌ افزاید: با توجه به مفاهیم پایه رایانش ابری، این سرویس در کل کشور قابل بهره‌برداری است و از هر کجای ایران کاربر می‌تواند از این رایانش ابری استفاده کند البته هنوز درباره راه‌اندازی رایانش ابری اطلاع‌رسانی کافی نشده است ولی در همین مدت 4 ماهه که از راه‌اندازی سرویس عمومی می‌گذرد از آن استقبال خوبی شده است.  با افزایش زیرساخت‌های لازم و اطلاع‌رسانی بیشتری که در ارتباط با این سرویس انجام خواهد گرفت امیدواریم بیش از پیش از این سیستم استقبال شود. اما بعد از یکسال قرار است چه میزان هزینه‌ برای استفاده از رایانش ابری از مشترکان دریافت شود؟ فنایی در این باره به «ایران» می‌گوید: هنوز سازمان فناوری اطلاعات در این باره و هزینه‌هایی که قرار است از مشترکان بگیرد به جمع‌بندی نهایی نرسیده است و به محض مشخص شدن به اطلاع عموم خواهد رسید.
الگوبرداری از سرویس آمازون
برای راه‌اندازی رایانش ابری در دنیا معمولاً از یکی از سرویس‌های آمازون، مایکروسافت، یاهو، گوگل،  سیل فورس و… الگوبرداری می شود. اما در میان این سرویس‌ها، ایران از کدام یک برای راه‌اندازی رایانش ابری در کشور الگوبرداری کرده است که فنایی مدیر کل توسعه خدمات شبکه ملی اطلاعات به سرویس آمازون اشاره می‌کند و می‌افزاید: در این مرحله، نخستین خدمت طرح رایانش ابری با هدف حمایت از کسب وکارهای نو مدلی نظیر
AWS (Amazon Web Service)ارائه می‌شود.  بحث رایانش ابری در کشور ما کاری نو محسوب می‌شود ولی اگر بخواهیم وضعیت رایانش ابری کشور را نسبت به کشورهای همسایه و پیشرفته بسنجیم که در چه جایگاهی قرار دارد فنایی، در این خصوص به «ایران» می‌گوید: در کشورهای پیشرفته در زمینه IT مانند ژاپن و امریکا بیش از 75 درصد از کسب و کارها و بنگاه‌های اقتصادی و سازمان‌ها از سرویس‌های رایانش ابری استفاده می‌کنند و در کشورهایی نظیر هند و کره جنوبی هم بیش از 50 درصد از این سرویس‌ها بهره می‌گیرند. کشور ترکیه هم دو یا سه سال است که از این سرویس‌ها استفاده می‌کند ولی کشور ما هنوز در مراحل اولیه کار قرار دارد و پیش‌بینی می‌شود در آینده نزدیک با راه‌اندازی تمام لایه‌ها، استفاده از این سرویس‌ها و بستر افزایش یابد.