آشنایی با یک تاجدار متفاوت! (+عکس)

موبنا – «عقاب تاجدار» که البته با نام «عقاب تاجدار آفریقایی» هم از آن یاد می‌کنند و نام علمی «استفانوئاتوس» برای آن در نظر گرفته شده است یک پرنده شکاری بزرگ محسوب می‌شود که در منطقه ساحارا در آفریقای جنوبی زندگی می‌کند و محدوده زندگی او بیشتر به مناطق شرقی ساحارا منتهی می‌شود. عقاب تاجدار تنها عضو باقیمانده از خانواده استفانوئاتوس‌ها است و گونه‌ دیگری از آن که «عقاب تاجدار ماداگاسکار» نامدارد، پس از ورود انسان‌ها به منطقه مادگاسکار منقرض شد.

دستکم ۹۰ درصد غذای روزانه این پرنده شکاری را پستانداران تشکیل می‌دهند و شکارهای معمول و همیشگی که این عقاب‌ها می‌کنند بسته به منطقه جغرافیایی که در آن سکونت دارند متفاوت است. طیف وسیعی از پستانداران غذای روزانه این پرنده شکاری را تشکیل می‌دهند و از گوسفندهای کوچک و بزها گرفته تا خرگوش کوهی و میمون‌ها نیز توسط این عقاب شکار می‌شوند. پرندگان و مارمولک‌های بزرگ از جمله غذاهایی محسوب می‌شوند که عقاب تاجدار به ندرت آنها را شکار می‌کند.

اگرچه طول بدن عقاب تاجدار تا انتهای دم آن حدود ۹۰ سانتی‌متر محاسبه می‌شود، ولی در بیشتر مواقع بدن کوچک‌تری دارد و طول بال‌های او نیز نسبت به دیگر عقاب‌ها کوچک‌تر است؛ چنانکه گفته می‌شود عقاب مارشال به عنوان بزرگترین عقاب آفریقایی طول بال‌های بیشتری دارد. همچنین از این پرنده به عنوان قدرتمندترین عقاب آفریقایی هم یاد نمی‌شود و دیگر گونه‌های این پرنده شکاری می‌توانند شکارهای بزرگتری را با خود حمل کنند. عقاب تاجدار می‌تواند پستاندارانی مانند بز کوهی با میانگین وزن ۳۰ کیلوگرم را از زمین بلند کند و البته در بیشتر مواقع شکارهای کوچک‌تر را انتخاب می‌کند. این پرنده شکاری پاهای نسبتا قوی و پنجه‌های توانمند دارد و بنابراین پس از فرود آمدن روی سر شکار خود می‌تواند  جمجمه آن را خرد کند. این عقاب همچنین جزء پرنده‌های وحشی طبقه‌بندی می‌شود و برخی آثار باقیمانده در لانه آن استخوان‌های میمون‌ها را هم نشان داده است.

با توجه به نشانه‌های زیست محیطی این پرنده، در بین تمام پرنده‌های آفریقایی عقاب تاجدار بیشترین شباهت را به عقاب هارپی دارد. این عقاب به واسطه رفتار جسورانه و مشخص خود بارها مورد مطالعه علمی قرار گرفته است و دانشمندان موارد فراوانی را در مورد او کشف کرده‌اند. این پرنده سازگاری بالایی با زیستگاه‌های مختلف دارد و به همین خاطر تا به امروز توانسته است در جنگل‌های مختلف با منابع غذایی مختلف به حیات خود ادامه دهد. با این وجود زیست‌شناسان هم اکنون بر این باورند که تعداد عقاب‌های تاجدار نسبت به قبل به میزان قابل ملاحظه کاهش یافته است که این مسئله به دنبال نابودی اپیدمی جنگل‌های آفریقایی و استوایی صورت می‌گیرد. این پرنده هم اکنون در لیست «حیوانات نزدیک به تهدید» قرار گرفته است.

طبقه‌بندی اصلی

نام این گونه پرنده ابتدا توسط «کارل لینائوس» در دوازدهیمن ویرایش کتاب «سیستم طبیعت» که در سال ۱۷۶۶ میلادی چاپ شده بود آورده شد و در این کتاب از پرنده مذکور با نام «فالکو» یاد می‌کردند. از آنجایی که پرندگان در آن زمان به طور عمده بر اساس ویژگی‌های سطحی در گروه‌های مختلف طبقه‌بندی می‌شدند، بسیاری از گونه‌های غیرمرتبط توسط آقای لیانئوس در گروه «فالکو» قرار گرفت. اصطلاح «عقاب تاجدار» پس از آن برای پرنده مذکور در نظر گرفته شد که پرهای روی قوزک پای حیوان توجه همه را به خود جلب کرد و این نوع آرایش پر در خانواده عقابیان نادر بود. عقاب تاجدار در اصل یک زیرمجموعه از گروه بزرگتر «عقاب پرپا» محسوب می‌شود و در برخی موارد از او به عنوان یک زیرمجموعه مجزا هم یاد می‌کنند. با توجه به این گروه‌بندی آکوئیلا و تمامی گونه‌های دیگر به عنوان «عقاب کوهستانی» یا قوش یاد می‌کنند.

در جدیدترین مطالعات دانشمندان با بررسی دو توالی میتوکندری و یک هسته ژن ارتباط نزدیکی بین این عقاب و عقاب‌های شکاری پیدا نکردند که به همین خاطر مشخص شد این پرنده به خانواده «نیسائتوس» تعلق ندارد و در مقابل از نظر ژنتیکی بسیار شبیه به عقاب‌های پرپا است. در مورد نظریه تکامل همگرا نیز گفته شد عقاب‌ کوهستان در خانواده جدا از عقاب‌های پرپا طبقه‌بندی می شود و ساختار بدنی کاملا متفاوت نسبت به عقاب تاجدار دارد.

توضیحات کلی

عقاب تاجدار در خانواده پرندگان بزرگ طبقه‌بندی می‌شود. طول بدن این پرنده از جمجمه تا انتهای دم بین ۸۰ تا ۹۹ سانتی‌متر است و از این نظر می‌توان او را پنجمین عقاب بزرگ در جهان دانست. نوع ماده پرنده بین ۳.۲ تا ۴.۷ کیلوگرم وزن دارد و حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد بزرگتر از نر است. میانگین وزن هر عقاب تاجدار نر هم بین ۲.۵۵ تا ۴.۱۲ کیلوگرم محاسبه می شود. وزن این پرنده به طور میانگین ۳.۶۴ کیلوگرم گزارش شده است و علاوه بر این در برخی مطالعات علمی میانگین وزن او را ۳.۸ کیلوگرم اعلام می‌کنند. با این توضیحات از عقاب تاجدار به عنوان نهمین عقاب سنگین وزن زنده در جهان یاد می‌کنند. طول بال‌های پرنده بین ۱.۵۱ تا ۱.۸۱ متر گزارش شده است. بزرگترین طول بال این پرنده که تاکنون ثبت شده است مربوط به یک گونه ماده می‌شود که ۱.۹ متر طول داشته است و البته برخی گزارش‌ها عقاب تاجدار با طول بال بیش از ۲ متر را هم تایید کرده است.

این میزان طول بال برای چنین پرنده‌ای کوتاه است و از این نظر مشابه عقاب‌های قهوه‌ای یا عقاب‌های پاکوتاه درنظر گرفته می‌شود که جثه کوچک دارند و وزن بدن آنها نصف وزن عقاب تاجدار است. با این وجود بال‌های جعبه‌ای شکل و دایره ای به عقاب تاجدار کمک کرده است به بهترین شکل پرواز کند و حتی نسبت به عقاب طلایی که بال‌های وسیع‌تری دارد، تا ارتفاع بیشتر بپرد. این نوع ساختار برای بال‌های عقاب تاجدار باعث شده است او در مناطق جنگلی و بین درختان بتواند به خوبی پرواز کند. قوس بال‌های این عقاب ۴۴.۵ تا ۵۳.۲ سانتی‌متر محاسبه می‌شود، و حد فاصل بین آن ۴۶.۷ سانتی‌متر برای گونه نر و ۵۱.۲ سانتی‌متر برای ماده است.

با توجه به اینکه این پرنده نسبت به دیگر عقاب‌های شکاری وزن و جثه کوچکتر دارد، با این وجود به واسطه دم بلندی که دارد طول بند او نسبت به دیگر عقاب‌های شکاری بیشتر محاسبه می‌شود. دم عقاب تاجدار به تنهایی بین ۳۰ تا ۴۱ سانتی‌متر طول دارد میانگین آن برای نرها ۳۱.۵ سانتی‌متر و برای ماده ۳۴.۸ سانتی‌متر گزارش شده است. منقار حیوان اندازه متوسط دارد با اندازه بدن او متناسب است. طول منقار این پرنده ۵.۵ سانتی‌متر محاسبه می‌شود.

استخوان پا در این پرنده نسبت به دیگر انواع عقاب‌ها متفاوت است و طول آن بین ۸.۵ تا ۱۰.۳ سانتی‌متر محاسبه می‌شود و بنابراین به راحتی می‌توان گفت پاهای کوچکتری نسبت به عقاب شکاری دارد. با این وجود کف پا و انگشتان ضخیم‌تر و سنگین‌تر از عقاب‌های شکاری است و پاشنه پای او به مراتب محکم‌تر و قوی‌تر است. باید گفت اندازه پا بین گونه نر و ماده این پرنده تفاوت چندانی ندارد و البته طول پنجه پا برای گونه ماده با عمر ۵ سال ۶.۲ سانتی‌متر گزارش شده است و در مقابل طول پنجه‌های یک عقاب تاجدار ماده بالغ می‌تواند تا ۵.۷۴ سانتی‌متر هم برسد تا در مقابل آن عقاب تاجدار نر با طول پنجه‌های ۴.۹ سانتی متری زندگی کند.

بررسی‌های صورت گرفته نشان داده است طول پاشنه پای عقاب تاجدار با پاشنه‌ پای عقاب طلایی برابری می‌کند. برخی از گونه‌های عقاب تاجدار با طول پاشنه ۱۰ سانتی‌متر هم ثبت شده‌اند و فقط در یک گزارش تایید شده که این پرنده طول پاشنه ۱۳ سانتی‌متری داشته است.

تولید مثل

عقاب تاجدار یکی از طولانی‌ترین چرخه‌های تولیدمثل بین گونه‌های مختلف پرنده‌ها را دارد. چرخه طولانی تولید مثل برای نژادهای مختلف که در مناطق گرمسیری زندگی می‌کنند امری معمول به نظر می‌رسد. دو عقاب نر و ماده تاجدار هر دو سال یکبار تولید می‌کنند و یک چرخه تکثیر برای آنها به مدت ۵۰۰ روز به طول می‌انجامد. طول زمان تخم گذاری و تولد مثل در اکثر گونه‌های دیگر عقاب‌ها حدود شش ماه یا یک‌سوم زمانی که عقاب تاجدار صرف می‌کند، محاسبه می‌شود. این در حالی است که طول زمان لانه‌گزینی و لانه‌سازی برای عقاب تاجدار مانند دیگر انواع عقاب‌ها محاسبه می‌شود و بین ۹ تا ۱۱ ماه طول می‌کشد تا جوجه عقاب تاجدار بتواند از لانه بیرون بیاید و پرواز کند.

با توجه به چرخه طولانی مدت تولیدمثل در این پرنده، تعداد آنها با سرعت بالا افزایش پیدا نمی‌کند و در این میان گزارش‌های رسیده حاکی از آن است که تعداد عقاب‌های تاجدار جوان در مناطقی که انسان‌ها زندگی می‌کنند بسیار کم است. تولید مثل می‌تواند در هر زمان از سال صورت گیرد و با این وجود در بیشتر مواقع مشاهده شده است تخم گذاری در پایان فصل رطوبت آفریقا صورت می‌گیرد که این دوره زمانی را می‌توان بین ماه‌های جولای تا نوامبر محاسبه کرد. قلمرو یا محدوده زندگی پرنده محافظت شده است. در کشور زیمبابوه محوطه پرواز و قلمرو عقاب تاجدار بین ۱۴۰ تا ۲۰۰ کیلومتر است. در نزدیکی شهر نلسپروت در آفریقای جنوبی قلمرو پرواز عقاب تاجدار حدود ۳۰ کیلومتر گزارش شده است و فاصله لانه‌ آنها از یکدیگر حدود ۲ کیلومتر است.

هر دو گونه نر و ماده برای ساخت لانه با یکدیگر مشارکت می‌کنند و سرانجام یک لانه بزرگ و عظیم در لابلای درختان قطور در جنگل‌های انبوه می‌سازند تا هر دو پرنده در آن جا شوند. ارتفاع لانه این پرنده از سطح زمین معمولا بین ۱۲ تا ۴۵ متر محاسبه می‌شود. در حالی که گونه ماده برای آماده کردن مواده اولیه ساخت لانه رفت و آمد بیشتری انجام می‌دهد، گونه نر سعی در لانه‌سازی می‌کند تا آنها را به دقت کنار یکدیگر بگذارد و در نهایت بتواند لانه محکم و قوی داشته باشد. در مناطق شرقی آفریقا بسیاری از لانه‌ها در جنگل‌های نزدیک رودخانه ساخته می‌شوند. به طور کلی عقاب‌های تاجدار لانه‌سازی روی درخت‌های بلند در جنگل‌ها را ترجیح می‌دهند. در شهر «نایکا پلاتئو»  در کشور مالاوی، بهترین درخت‌ها برای لانه‌سازی عقاب تاجدار ارتفاع بیش از ۴۰ متر دارند.

لانه‌ای که عقاب تاجدار برای خود می‌سازد بسیار محکم و قوی است و بنابراین هیچ گونه باد و باران نمی‌تواند آن را خراب کند. در منطاق جنوبی آفریقا لانه این پرنده با شاخه‌های خشک گیاهان ساخته می‌شود. ساخت یک لانه از ابتدا تا زمانی که بتوان در آن تخم گذاری کرد حدود ۵ ماه به طول می‌انجامد و با این وجود لانه‌ها معمولا در فصول تخم گذاری و تولید مثل معمولا بازسازی می‌شوند تا دوباره مورد استفاده قرار گیرند. این فرآیند حدود ۳ ماه طول می‌کشد. یک جفت عقاب تاجدار معمولا به مدت ۵ سال در یک لانه زندگی می‌کنند که گفته می‌شود دیگر انواع عقاب‌ها معمولا زمان کمتری در یک لانه به سر می‌برند.

عقاب‌های بزرگتر معمولا لانه‌های بزرگتر می‌سازند و این قانون برای عقاب‌های تاجدار هم به همین شکل دنبال می‌شود. بنابراین اگر جثه نر و ماده بزرگ باشد، آنها سعی می‌کنند لانه را متناسب با ابعاد بدن خود بسازند. در نخستین سالی که لانه آنها تکمیل می‌شود طول لانه ۱.۵ متر و عمق آن ۵۰ سانتی‌متر محاسبه می‌شود. با این وجود لانه‌های بزرگتر هم مشاهده شده است که طول زمان زندگی در آنها بیشتر است و در برخی موارد زیست‌شناسان لانه عقاب تاجدار را با طول ۲.۵ متر و عمق ۳ متر گزارش کرده‌اند. لانه‌ها با هر دو شاخه زنده و مرده ساخته می‌شوند و قسمت زیرین لانه با برگ پوشانده می‌شود تا فضای نرم‌تری داشته باشد. فرآیند تولیدمثل از ابتدا در لانه صورت می‌گیرد و این اتفاق می‌تواند یک سال قبل از تخم گذاری آغاز شود.

عقاب تاجدار آفریقایی در کشور آفریقای جنوبی بین ماه‌های سپتامبر تا اکتبر تخم گذاری می‌کند و برای همین پرنده در کشور زیمبابوه دوره زمانی تخم گذاری بین ماه‌های مه تا اکتبر مشاهده شده است. در کشور کنگو در ماه اکتبر این عقاب شروع به تخم گذاری می‌کند و در کنیا این فرآیند از ماه ژوئن شروع شده و تا ماه نوابر ادامه پیدا می‌کند.

این پرنده هر بار بین یک تا ۲ تخم می‌گذارد. معمولا در منطقه شرق آفریقا این پرنده هر بار تنها یک تخم می‌گذارد. تخم‌ها معمولا سفید هستند و در برخی موارد رنگ تخم‌ها با بدنه سفید نشانه‌هایی از قرمز و قهوه‌ای روی آن مشاهده شده است. اندازه تخم‌ها متوسط است و ابعاد آن بین ۶۸.۲ تا ۵۳.۶ میلیمتر محاسبه می‌شود. بزرگترین تخمی که تاکنون مشاهده شده ۷۵.۵ میلیمتر طول و ۵۷.۹ میلمتر عرض داشته است. زمانی که یک اتفاق طبیعی باعث تخریب لانه می‌شود، بازسازی آن حدود دو ماه به طول می‌انجامد. عقاب تاجدار ماده ۴۹ روز روی تخم‌ها می‌خوابد در طول شبانه‌روز بین ۸۰ تا ۹۰ درصد موارد گونه ماده روی تخم‌ها خوابیده است. نر معمولا وظیفه آوردن غذا به لانه را دارد و در برخی موارد هر دو گونه نر و ماده برای غذا خوردن پرواز می‌کنند. گونه نر معمولا هر ۳ تا ۵ روز برای ماده غذا می‌آورد.

زمانی که تخم‌ها می‌شکند جوجه از آن بیرون می‌آید. اگر پرنده دو تخم گذاشته باشد، جوجه‌ جوان‌تر به عنوان غذا توسط جوجه‌ مسن‌تر شکار می‌شود. تاکنون مشاهده نشده است که در یک لانه در هر بار تخم گذاری بیش از یک جوجه به مرحله بلوغ برسد و البته در برخی موارد انسان‌ها جوجه دیگر را نجات داده‌اند تا به حیات خود ادامه دهد. در شرایطی که جوجه با سن بیشتر در لانه بمیرد،‌ جوجه جوان‌تر از گوشت بدن او تغذیه می‌کند.

رژیم غذایی

در جنگل‌های آفریقایی عقاب تاجدار به عنوان قوی‌ترین پرنده شناخته می‌شود و وزن آن نسبت به عقاب مارشال و عقاب ورئاوکس هم بیشتر است. در برخی گزارش‌ها از عقاب تاجدار به عنوان یکی از ۱۰ موجود زنده قوی روی زمین یاد شده است و در مقابل از عقاب پرپا به عنوان قوی‌ترین پرنده برای وارد کردن نیرو به هر اینچ مربع یاد می‌کنند. با توجه به اینکه تاکنون هیچ مطالعه علمی برای وارد کردن میزان نیرو توسط پنجه‌های پرنده‌های آفریقایی صورت نگرفته است، میزان نیروی پای آنها با توجه اندازه و وسعت پنجه‌ها تا پاشنه پا محاسبه می‌شود. یک عقاب تاجدار بالغ به طور معمول شکار خود را در فضایی به وسعت ۶.۵ تا ۱۶ کیلومتر مربع به پنجه‌ها میگرد و آن را حمل می‌کند تا به لانه برسد.

عقاب تاجدار در نخستین ساعت‌های روز پس از طلوع خورشید شکار را آغاز می‌کند و همچنین پیش از هنگام غروب آفتاب نیز یک بار دیگر به شکار می‌رود. او به عنوان گونه‌ای از پرنده‌های جنگلی نیاز ندارد فاصله زیادی را پرواز کند تا شکار مورد نظر خود را بیابد و تعداد زیادی از پروازهای او به شکار موفق می‌انجامد. عقاب تاجدار معمولا سعی می‌کند با شنیدن صداهایی که طعمه تولید می‌کند شکار خود را با موفقیت انجام دهد یا در عوض به دقت محیط زیر پای خود را زیر نظر بگیرد و محل دقیق شکار را شناسایی کند.

اگرچه این رفتارها به صورت علمی تایید نشده است و فقط به صورت تجربه مشاهده شده است، ولی در برخی موارد گزارش شده است که عقاب تاجدار نوعی صدا تولید می‌کند که مشابه صدای میمون‌ها است تا از این طریق بتواند میمون‌ها را به سمت خود جذب کند و در بهترین زمان آنها را شکار کند. عقاب تاجدار برای انجام یک شکار موفق به صورت مخفیانه و با سرعت بالا به سمت شکار خود پرواز می‌کند و قدرت مانور بسیار بالایی دارد. بیشتر عقاب‌های تاجدار در پایین‌ترین سطح و روی زمین مناطق جنگلی شکار می‌کنند. ممکن است طعمه در چنین شرایط زیر بوته‌ها پنهان شود و بنابراین عقاب نیازمند آن است که با حرکت سریع، قدرتمند و دقیق به او حمله کند و با توجه به اینکه توان پنجه‌‌های عقاب تاجدار زیاد است،‌ او می‌تواند در نخستین حمله شکار را از پا دربیاورد و با خورد کردن جمجمه، مغز او را متلاشی کند.

پس از آنکه عقاب تاجدار روی زمین شکار کرد، این توانایی را دارد تا به صورت عمودی پرواز کند و شکار را با خود به آسمان ببرد. با این وجود زمانی که وزن شکار زیاد است او بدن شکار را به قطعات کوچک‌تر و قابل خوردن تقسیم می‌کند تا امکان حمل آن به لانه آسان‌تر شود. اگرچه عقاب تاجدار و عقاب پرپا از نظر جثه و اندازه بال‌ها با یکدیگر تفاوت‌هایی را شامل می‌شوند، ولی عادات آنها برای شکار کردن به صورت مشابه گزارش شده است.

در برخی موارد نادر دیده شده است که عقاب تاجدار برای فاصله زمانی طولانی‌تر بالای سر گروه میمون‌ها پرواز کند تا با دقت و فرصت گزینه مورد نظر را انتخاب کند و سپس به او حمله کند. عقاب تاجدار بخشی از قطعات خرد شده بدن شکار را لابلای شاخه‌ها و درختان نزدیک لانه می‌برد و آنها را ذخیره می‌کند تا در روزهای آتی بتواند از آن تغذیه کند. اگر وزن شکار برای حمل کردن زیاد باشد و حتی پس از قطعه قطعه کردن هم بدن شکا سنگین باشد، عقاب تاجدار تکه‌های بدن شکار را در قستم های پایین درختان مخفی می‌کند و پس از گذشت مدتی دوباره سراغ آن می‌رود.

عقاب تاجدار ماده معمولا ترجیح می‌دهد میمون نر را شکار کند و بنابراین احتمال شکار میمون ماده و بچه میمون‌ها توسط عقاب ماده کمتر است. در برخی موارد دیده شده است که عقاب تاجدار ماده برای شکار بز کوهی یا میمون دو روز کمین کرده است و در نهایت پس از حمله شکست خورده است. با همه این توضیحات، عقاب تاجدار در بیشتر حملات خود با موفقیت شکار می‌کند و پیش از آنکه شکار را انجام دهد، وزن و جثه آن را به خوبی زیر نظر می‌گیرد.

شکار

رژیم غذایی اصلی عقاب تاجدار را به صورت عمده پستانداران تشکیل می‌دهند. او در هر شکار به صورت معمول سراغ حیوان‌هایی می‌رود که بین یک تا ۵ کیلوگرم وزن دارند و این اتفاق بسته به حیواناتی که در مناطق جنگی زندگی می‌کنند تغییر می‌کند. وزن شکارهایی که عقاب تاجدار انتخاب می‌کند با وزن شکارهای عقاب پرپا یکسان است.

دانشمندان پس از انجام بررسی‌های دقیق و جمع‌آوری استخوان‌های شکار از داخل لانه عقاب تاجدار آفریقایی متوجه شدند حیوانات کوچکی که این پرنده شکار می‌کند به طور میانگین ۲ کیلوگرم وزن دارد، او در ۲۶.۳ درصد از موارد سراغ حیوانات متوسط با میانگین وزن ۲ تا ۲۰ کیلوگرم می‌رود و در ۲۲.۵ درصد موارد حیوانات بزرگتر با میانگین وزن بیش از ۲۰ کیلوگرم را شکار می‌کند.

با این وجود گرفته شده است حدود ۹۱ درصد از ۸۷ استخوانی که از لانه‌ این پرنده جمع‌آوری شده و در موزه آفریقای جنوبی نگهداری می‌شود به پستانداران بزرگ مربوط می‌شدند. در بخش دیگر مطالعه‌ای که در کشور ساحل عاج انجام شد نشان داد میانگین وزن شکار برای عقاب تاجدار ۵.۶۷ کیلوگرم بوده است و در این میان عقاب تاجدار ماده معمولا سراغ شکارهای سنگین‌تر می‌رفته است. به احتمال قوی عقاب تاجدار تنها موجود زنده روی کره زمین است که به طور معمول سراغ شکارهایی با وزن بیشتر از ۹ کیلوگرم می‌رود. در گزارش‌های مکرر اعلام شده است که عقاب تاجدار می‌تواند شکار با وزن بیش از دو برابر وزن بدن خود را از روی زمین بلند کند آن را تا چند کیلومتر به پرواز درآورد.

مرگ و میر

عقاب تاجدار در جنگل‌های بارانی یک قلمرو را به خود اختصاص می‌دهد و معمولا منطقه‌ای که در آن زندگی می‌کند برای دیگر گونه‌های پرنده هم بسیار خوشایند است. از دیگر شکارچیانی که در این منطقه به دنبال شکار مشابه می‌گردند می‌تواند می‌توان به پلنگ، گربه طلایی آفریقای، تمساح رو نیل، تمساح کوتوله، مار پیتون آفریقایی، شامپانزه و میمون‌های بزرگتر مانند بابون‌ها اشاره کرد. وزن تمام این رقبا بیشتر از عقاب تاجدار است و به عنوان مثال یک گربه طلایی آفریقایی با میانگین وزن ۱۰ کیلوگرمو تمساح رود نیل با وزن ۲۲۵ کیلوگرم زندگی می‌کند.

این حیوانات از دشمنان عقاب تاجدار هستند و می‌توانند به او حمله کنند. در حالی که خزندگان معمولا در ساحل رودخانه دست به شکار می‌زنند، ولی مارمولک‌های بزرگ و بابون‌ها قادرند با سرعت از درخت بالا بروند و عقاب تاجدار را بکشند. رژیم غذایی در مقایسه با عقاب تاجدار و میمون‌های جنگل‌های بارانی، یک گربه بزرگ به طور مانگین سراغ شکارهایی با میانگین وزن ۱۱.۷ کیلوگرم می‌رود که دو برابر میانگین وزن شکارهای عقاب تاجدار است. در این میان شامپازانه شکارهایی را با وزن ۶.۹ کیلوگرم انتخاب می‌کند که تقریبا مشابه وزن شکارهای عقاب تاجدار است.

در آفریقای جنوبی گزارش شده است که عقاب‌های تاجدار برای شکار بیشتر سراغ درختان کوتاه‌تر می‌روند و بررسی‌ها روی استخوان‌های به جا مانده از پستانداران هم این مسئله را ثابت می‌کند. با این وجود عقاب‌های تاجدار معمولا پیش از لانه سازی منطقه را برای شکار و دشمنان خود به دقت بررسی می‌کنند و برای نجات جان خود احتیاط بسیار زیادی می‌کنند.

حمله به انسان‌ها

اگرچه چندین پرنده مختلف که به انسان‌ها حمله می‌کنند تا کنون شناسایی شده است، ولی این قبیل پیامدها تاکنون کمترین میزان قبربانی را بین انسان ها داشته است. عقاب تاجدار مادر در مرحله بعد از تخم گذاری آمادگی کامل دارد تا به هر انسانی که به لانه نزدیک می‌شود حمله کند و در این میان عقاب نر که کمتر به انسان‌ها حمله می‌کند، در موارد لزوم وارد می شود. جدا از اندازه بدن و نیروی عقاب تاجدار، حملات این پرنده می‌تواند عواقب جزیی برای انسان ها به همراه داشته باشد. زیرا این پرنده قادر است تنها در شرایطی که شکار خود را حمل کند او را از پا دربیاورد. با این حال ممکن است حملات دفاعی از لانه عمیق‌تر، ‌دردناک‌تر، جدی‌تر و با زخم‌های کاری‌تر صورت گیرد و در نهایت بروز عفونت و بخیه را روی بدن انسان باعث شود.

عقاب تاجدار به حتمال قوی تنها پرنده‌ای است که گفته می‌شود کودکان انسان را با خود می‌برد. در یک مورد، یک پسربچه ۷ ساله با میانگین وزن ۲۰ کیلوگرم توسط یک عقاب تاجدار ربوده شد و شاهدان ماجرا اعلام کردند عقاب پنجه‌های خود را روی گلو و قفسه سینه او گذاشته بود. این حمله توسط یک زن که در نزدیکی محل بود متوقف شد و سرانجام توانست جان پسربچه را نجات دهد. در یک مورد دیگر گفته شد که جمجمه کودک انسان در لانه عقاب تاجدار شناسایی شده بود. در یکی دیگر از مورد جدید گفته شد که مردم محلی آفریقا از ناپدید شدن یک دختربچه ۴ ساله خبر دادند و بررسی‌های دقیق‌تر «سیمون تامست» نشان داد این دختربچه شکار یک عقاب تاجدار شده است. او در تحقیقات خود توانست بازوی دختربچه را در بالای یک درخت بلند غیرقابل دسترس برای پلنگ وحشی پیدا کند و سپس مشخص شد این درخت در نزدیکی لانه عقاب تاجدار قرار داشته است.

یکی دیگر از موجودات زنده روی کره زمین که با نام «عقاب دم‌سفید» شناخته می‌شود هم به کودکان انسان حمله می‌کند و تا کنون چندین گزارش در این زمینه منتشر شده است که در یکی از جدیدترین موارد آن حمله این عقاب به یک پسربچه ۴ ساله در کشور سوئد بوده است. این پرنده بر خلاف عقاب تاجدار دختربچه را بدون آنکه آسیبی به او برساند از روی زمین با خود بلند کرد و البته در نزدیکی لانه در ارتفاع ۱۶ متری بچه از پنچه‌های عقاب سقوط کرد و جان سالم به در برد.

در منطقه معروف «تائونگ» در آفریقای جنوبی، محققان یک جمجه بچه «آئوسترالوپیتکوس آفریکانوس» را کشف کردند که به احتمال قوی به اجداد اولیه انسان مربوط می‌شود. این جمجمه که «کودک تائونگ» نامگذاری شده است حدود ۹ تا ۱۱ کیلوگرم وزن داشته است و یکی از گونه‌های موجودات زنده در این منطقه محسوب می‌شده است. بررسی‌ها نشان داد این کودک بر اثر حمله پنجه‌های یک پرنده به ناحیه جمجمه جان خود را از دست داده است. معاینه‌های علمی روی سوراخ‌های باقیمانده در جمجمه ثابت کرد که کودک مذکور بر اثر حمله یک عقاب کشته شده است که بسیاری از دانشمندان ادعا کردند که عقاب تاجدار جان او را گرفته است. این بررسی‌ها فرضیه‌های جدیدی را مطرح کرد تا بر اساس آن گفته شود که «آئوسترالوپیتکوس آفریکانوس» شباهت بسیار زیادی به انسان داشته است و می‌تواند اجداد انسان باشد.

تحت حفاظت

عقاب تاجدار در زیستگاه‌های مناسب و رایج زندگی می‌کنند و بررسی‌ها نشان داده است که جمعیت آنها در سال‌های اخیر کاسته شده است. زیستگاه اصلی این گونه پرنده معمولا جنگل‌های عمیق با درختان مرتفع است که این درختان هدف اصلی شرکت‌های چوب‌بری، کشاوران، شرکت‌های تولید روغن نخل، کاشت‌های سوختی و معدن محسوب می‌شود.

جنگ‌های داخلی در کشور کنگو و نبود قوانین قوی برای قطع درختان در دیگر کشورهای آفریقایی مهم ترین اتفاقی بود که طی چند سال اخیر باعث کاهش تعداد عقاب‌های تاجدار شد. شرکت‌های چوب‌بری در آفریقای مرکزی بزرگترین تاثیرات مخرب بر جنگل‌ها و حیات وحش را برجا گذاشتند. زغال چوبی که از کنیا و اتیوپی به نقاط مختلف جهان صادر می‌شود در نتیجه قطع همین درختان به دست می‌آید. در تانزانیا مناطق جنگلی برای کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرند و درختان آن قطع می‌شود.