آمار چك‌هاي برگشتي كاهش مي‌يابد؟
این اتفاق اما در حالی رخ داد که بانک مرکزی طی چند سال اخیر شرایط چک برگشتی‌ها را سخت تر و اعلام کرده بود اگر چک برگشتی‌ها به موقع اقدام نکنند تا 7 سال از داشتن دسته چک محروم خواهند شد. همچنين بانک مرکزی در گزارش خود درخصوص چک‌های برگشتی در سال 92 ، از مبادله 46هزارو433 فقره چک در سال 92 خبر داد که 9/ 10درصد از آن برگشت خورده بود. این درصد نسبت به سال 91 که 8/11درصد برآورد شده بود، حدود 9/0درصد کاهش نشان می‌داد. شايد يكي، دو سال اخير به دليل بسياري از مشكلات اقتصادي بحث افزايش تعداد چك‌هاي بلا محل يا تقلبي در بازار باعث شده بود بسياري از تجار و بازرگاناني كه به قول خودشان با اين قطعه كاغذ سروكار دارند دچار مشكلات عمده شده باشند و كم كم بحث فروش كالا با دريافت چك به كابوسي براي تجار تبديل شود. بر همين اساس با استناد به آمار بانك مركزي شمار چک‌های برگشتی در 9 ماهه اول سال 93 مرز 50 میلیون چک را هم رد کرده و 35 درصد نسبت به سال گذشته اش بیشتر شده بود، همچنین 5/4 برگ چک بلامحل نیز در این مدت هزینه شده است که نشان از افزایش8/29 درصدی نسبت به سال گذشته داشت.
تجهيز 27هزار شعبه
اين موضوع در بسياري از مبادلات تجاري باعث شده تا چرخه خريد و فروش تحت تاثير قرار گرفته و گروهي در اين ميان چه درجايگاه فروشنده و چه در جايگاه خريدار دچار دردسرهايي شده باشند. اما ظاهرا با توجه به اهميت موضوع و بحث كنترل بانك مركزي بر نحوه صدور دسته چك، سيستم تازه« چكاوك» است كه به ياري آبروي از دست رفته چك خواهد آمد.
مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی در اين‌باره گفته است : فرآیند قبلی چک بسیار طولانی و پرهزینه بود اما در سامانه چکاوک این مشکل حل شده است. ناصر حکیمي‌درباره علت طولانی شدن اجرای سامانه «چکاوک» توضيح داده است: تیم گسترده‌ای در این موضوع دخیل است و برای این سامانه 27 تا 28هزار شعبه کشور باید تجهیز می‌شدند؛ حدود 50هزار نفر آموزش می‌دیدند و نزدیک به 24 اتاق پایاپای تعطیل می‌شد.
ناصر حكيمي افزود : کل این طرح در مدت 10 ماه تکمیل شد یعنی 4 خرداد امسال این طرح در استان خراسان رضوی اجرایی و اکنون در سراسر کشور کارهای مربوط به چک‌ها از طریق چکاوک انجام می‌شود و راه‌حل جایگزینی وجود ندارد.
در اين مورد دبیر کل بانک مرکزی با بیان اینکه با سامانه چکاوک دسته چک به منزل متقاضیان ارسال می‌شود، تعداد چک‌های برگشتی را سالانه ۵ تا ۷ میلیون برگه اعلام کرد و گفت: با اين سامانه چک‌های بلامحل قابل شناسایی خواهند شد.
مشكلات اقتصادي و چك‌هاي بي‌محل
سيد محمود احمدي در يك برنامه تلويزيوني كه به مشکلات چک و مزایای سامانه چکاوک بانک مرکزی اختصاص داشت در پاسخ به سوالی درباره دلایل افزایش صعودی چک‌های بی محل و برگشتی گفت: برخی مباحث اقتصادی موجب این معضلات شده و مقررات حاکم نیز که موجب از دست رفتن آبرو، اقتدار و ارزش چک شده از دیگر عوامل افزایش چک‌های برگشتی است.
دبیرکل بانک مرکزی با بیان اینکه وجود ۵ تا ۷ میلیون چک برگشتی در سال زیبنده کشور نیست و در ۱۰ سال اخیر چک‌های برگشتی روند افزایشی داشته است، افزود: کسی که چک برگشتی دارد مجدد مي‌تواند حساب باز کند و امکان نظارت بر تعدد این حساب‌ها نیست؛ طبیعی است که این اتفاق رخ دهد و ممکن باشد یک فرد در شبکه بانکی تا چند صد حساب داشته باشد. وی با اشاره به این مطلب که اکنون در سامانه چکاوک به ذی‌نفع چک این امکان داده مي‌شود که با ارسال اطلاعاتی به سامانه بتواند اطلاعات اولیه دارنده چک را دریافت کند و مي‌تواند مطمئن شود که این فرد چک برگشتی دارد یا نه، در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا یکی از دلایل افزایش چک‌های برگشتی مي‌تواند به مباحث رکود و معضلات تولید مربوط شود، گفت: به هر حال رکود در بخش تولید و صنعت در این معضل بی تاثیر نبوده است.
وي ادامه داد: بر اساس سامانه چکاوک کسانی که حساب‌های متعددی در داخل یک شعبه یا یک بانک مشخص دارند به یک حساب در یک بانک تبدیل مي‌شود و فرد با داشتن یک دسته چک از آن بانک مي‌تواند در کشور فعالیت کند. در گام بعدی سامانه چکاوک، ارتباط مردم را با شعب بانک‌ها قطع مي‌کنیم به این ترتیب که شخص متقاضی دریافت دسته چک دیگر داخل شعبه نخواهد رفت و از طریق سامانه و غیر حضوری تقاضای چک مي‌کند. دبیر کل بانک مرکزی تصريح كرد: تقاضای این فرد داخل بانک مرکزی بررسی مي‌شود و پس از اینکه مشخص شد این فرد حقیقی و حقوقی چک برگشتی ندارد به بانک مربوط تائیدیه داده مي‌شود و در سامانه متمرکز، چک متحدالشکلی که فقط لوگو و نشان بانک آن متفاوت است صادر و دسته چک از طریق پست به منزل فرد ارسال مي‌شود. احمدی افزود: در گام بعدی اجرای سامانه چکاوک محدودیت‌های پرداخت الکترونیکی در مبالغ بسیار سنگین اعمال خواهد شد و مطمئنیم با این گونه اقدامات آبروی از دست رفته چک باز خواهد گشت.
احمدي در پاسخ به این سوال که با توجه به تاخیر روند تغییر هویت چک قوانین هم تغییر خواهد کرد یا خیر پاسخ داد: در بانک مرکزی این موضوع پیش بینی شده است و ما به شبکه‌های بانکی ابلاغ کردیم و قدم به قدم پیش خواهیم رفت. ما در صدد هستیم چک‌های صادره تبدیل به پول شود و ضمانت اجرا پیدا کند. این مقام مسئول در بانک مرکزی گفت: در بحث مقررات موضوع دیگری که در نظر گرفته شده این است که فرد بداند شرایط صدور چک همانند گذشته نخواهد بود و وقتی دارنده چک، چک برگشتی داشت دیگر نمي‌تواند با یک رفع سوء اثر دسته چک بگیرد. همچنین اگر دارنده چک، چکی را داد که در حسابش پول نداشت این التزام و تضمین را به بانک داده است و بانک مي‌تواند از هر حساب متعلق به این شخص برای پرداخت این چک اقدام کند.
احمدی در پاسخ به این سوال که خیلی‌ها معتقدند راه اندازی سامانه چکاوک خیلی تاثیری در چک‌های برگشتی نخواهد گذاشت، گفت: این حرف خیلی بی ربط نیست، حتی شاید در مرحله نخست که طرح چکاوک انجام مي‌شود مقدار چک‌های برگشتی افزایش پیدا کند چراکه دارنده چک نمي‌داند چک صادر شده اش در کدام بانک یا شعبه ارائه خواهد شد به ویژه که در گذشته چک‌ها را به شعبه صادر کننده ارائه مي‌کردند. وی ادامه داد: یکی از مشکلاتی که در دو،سه سال اخیر مردم با آن مواجه شدند چک‌های جعلی بود که متاسفانه به خاطر ارتباطات ناشایستی که به‌وجود مي‌آمد این اتفاقات رخ مي‌داد و بانک هیچ نشانه و علامتی در اختیار نداشت که متوجه شود این چک جعلی است یا واقعی و بعد از اینکه چک واقعی به بانک ارائه مي‌شد متوجه جعلی بودن آن چک مي‌شدند. وی افزود: فیشرهای امنیتی داخل برگه‌های چک قرار داده خواهد شد که در همان مرحله اول ارائه به کارمند بانک جعلی یا اصلی بودن چک مشخص مي‌شود؛ تردید نکنید اگر افراد مطمئن شوند که شرایط سخت تر از گذشته شده است و سختگیری مي‌شود وضعیت صدور چک‌های (جعلی و بلامحل) همانند قبل نخواهد بود. احمدی افزود: سامانه چکاوک محدودیت‌هایی را هم برای برخی واحدها ایجاد خواهد کرد و دیگر آن بانک امکان اضافه برداشت از بانک مرکزی را نخواهد داشت. در این صورت است که بانک مرکزی برای انتظام بخشی شبکه بانکی مي‌تواند اعمال قدرت کند.
در بخش دیگری از این برنامه مدیر کل فناوری اطلاعات بانک مرکزی هم در پاسخ به سوالی درباره علت طولانی شدن اجرای سامانه چکاوک گفت: تیم گسترده ای در این موضوع دخیل است و برای این سامانه ۲۷ تا ۲۸ هزار شعبه کشور باید تجهیز می‌شدند؛ حدود ۵۰ هزار نفر آموزش مي‌دیدند و نزدیک به ۲۴ اتاق پایاپای تعطیل مي‌شد. ناصر حکیمي‌افزود: کل این طرح در مدت ۱۰ ماه تکمیل شد یعنی ۴ خرداد امسال این طرح در استان خراسان رضوی اجرایی شد و اکنون در سراسر کشور کارهای مربوط به چک‌ها از طریق چکاوک انجام می‌شود و راه حل جایگزینی وجود ندارد. البته در بحث پیاده سازی این سامانه در تهران هم مسائلی داشتیم. وی در ادامه به مزایای سامانه چکاوک اشاره کرد و گفت: در این سامانه چک به صورت فیزیکی منتقل نمي‌شود و تصویر چک در شبکه در دسترس بانک قرار مي‌گیرد.
مدیر کل فناوری اطلاعات بانک مرکزی گفت: در سامانه سیار که بعد از این تا پایان سال راه اندازی خواهد شد چک‌های صادره در ابعاد و اندازه‌های استاندارد خواهد بود در حالی که پیش از این چک‌های صادره هر بانک رنگ، اندازه، طرح و ابعاد مشخصی داشتند. در واقع این سامانه نیز برای رفع برخی مشکل‌ها در شبکه همزمان با طرح چکاوک راه اندازی خواهد شد. وی گفت: طرح چکاوک تا پایان سال ۹۱ در جلسه پول و شورای اعتبار به تصویب رسید و ظرف یک سال و سه ماه سامانه آن پیاده سازی شد و از مهر تا خرداد ماه یعنی در مدت ۸ ماه کل سامانه را در سراسر کشور راه اندازی کردیم. در این سامانه به جای فرآيند کاغذی تصویر چک در مبدا قرار مي‌گیرد و اطلاعات در همان بانک مبدا دریافت و ارسال مي‌شود و دیگر حرکت فیزیکی همانند گذشته نداریم. مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی در ادامه به مزایای استفاده از سامانه انتقال تصویر چک اشاره کرد و گفت: بحث شفاف‌سازی مبادلات با این طرح مشخص مي‌شود اینکه چه شخصی و با چه مشخصاتی چک را صادر مي‌کند و آیا سابقه چک برگشتی دارد یا خیر که در این سامانه همه آنها مد نظر قرار گرفته است. در واقع اولین چکی که برگشت خورد در سامانه ثبت مي‌شود و همه بانک‌ها نیز به سامانه متصل هستند.
وی با بیان اینکه قرار نیست چک‌هایی را که اکنون میان مردم کاربرد دارد پس بگیریم و چک‌ها تا زمانی که دست مردم است پردازش مي‌شود، افزود: تا پایان امسال به غیر از صیاد (صدور یکپارچه الکترونیک دسته چک) چک دیگری صادر نخواهیم کرد و ظرف یکسال آینده بقیه چک‌های دست مردم در داخل سامانه حل مي‌شود و از اوایل سال ۱۳۹۶ دیگر دسته چکی غیر از صیاد نخواهیم داشت.
