بازي گياهي با جان مردم
«سيب درختي، گوجه‌فرنگي، خيار سبز، سيب‌زميني، كاهو، پياز، برنج.» نمي‌خواهيم محصولات پرمصرف را براي شما نام ببريم، اين محصولات، محصولاتي هستند كه به شهادت كميسيون بهداشت مجلس در گفت‌وگو «قانون»، باقيمانده سموم شيميايي در آنها تاييد شده است. داستان از اين خبر شروع شد؛ «درخواست محیط‌زیست از وزارت بهداشت درباره سلامت گوجه‌فرنگی.» انتشار اين خبر كافي بود تا مطمئن شويم حتما سموم شيميايي در محصولات كشاورزي وجود دارد آن‌هم در محصولاتي كه بيش از همه مصرف مي‌شوند. دنبال كردن داستان آلودگي گوجه فرنگي به اينجا رسيد كه باقيمانده سموم شيميايي در چند محصول ديگر نيز تاييد شد! از طرفي تلاش‌ها براي ارتباط با مسئولان وزارت بهداشت و جهاد كشاورزي هم به نتيجه‌اي نرسيد.
سم گوجه از كجا آمد؟
سازمان حفاظت محیط‌زیست طی نامه‌ای به وزیر جهاد کشاورزی درخواست کرد مصرف سم پرخطر و پر مصرف دیازینون که از جمله خطرناک‌ترین سموم برای آبزیان و پرندگان است، متوقف شود. محمدجواد سروش مشاور سازمان حفاظت محیط زیست در امور سموم و کودهای شیمیایی با اشاره به تشکیل کمیته مدیریت منابع پایه و کاهش آلودگی کود و سم در سازمان حفاظت محیط‌زیست گفته است: «بر این اساس، طی نامه‌ای به وزیر جهاد کشاورزی درخواست شد تا مصرف سم پرخطر و پرمصرف «دیازینون» که از جمله خطرناک‌ترین سموم برای آبزیان و پرندگان و مصرف سالانه آن بیش از سه میلیون لیتر در ایران است، هر چه سریع‌تر متوقف شود. بیشترین حجم استفاده از سم پر خطر «دیازینون» در شالیزارهای استان‌های شمالی کشور است و این در شرایطی است که هم‌اکنون در تمام کشورهای اروپایی و آمریکایی مصرف این سم خطرناک که عوارض بسیار مخربی برای محیط‌زیست و سلامت مردم به همراه دارد، ممنوع شده است.» او همچنين گفته است: «همچنین براساس یکی دیگر از تصمیمات این کمیته، از وزارت بهداشت خواسته شده نسبت به بررسی عوارض بهداشتی ناشی از استفاده «ترکیب اتفون» که برای عمل‌آوری گوجه فرنگی استفاده می‌شود، اقدام کند.» او ادامه داده است: «همچنین از وزیر جهاد کشاورزی خواسته شد، طی دستوری عاجل نسبت به توقف استفاده و جایگزینی سم «نئونیکوتینوئید» که سمی بسیار خطرناک برای زنبورهای عسل به شمار می‌آید، اقدام کند. مصرف سموم قدیمی و پرخطر که طیف کشندگی بسیار وسیعی دارند هرچه سريع‌تر بايد متوقف شود، اين سموم که مصرف آن در کشور قدمتی 70 ساله دارد، اثرات بسیار مخربی بر روی محیط‌زيست گذاشته و آفات را نیز مقاوم‌تر می‌کند.»
اواخر آذرماه سال گذشته خبري در شبكه‌هاي اجتماعي منتشر شد كه هشداري بود براي مصرف گوجه‌فرنگي. در اين خبر آمده بود: «سمي در گوجه‌فرنگي وجود دارد به نام سم سرخ كه براي زود رسيدن اين سيفي به كار مي‌رود. اين سم، سرطان‌زاست.» بعد از آن خبر تاييد شد و گفتند چنين ماده‌اي استفاده مي‌شود اما سرطان‌زا نيست و حتي در كشورهاي اروپايي و آمريكايي هم استفاده مي‌شود. اما قرار نبود خبر ديگري درباره سمي بودن گوجه‌فرنگي منتشر شود.
محصولات ديگر هم سمي هستند
سال گذشته، مسئولان وزارت بهداشت اعلام كردند هفت محصول كشاورزي براي بررسي باقيمانده سموم آفت‌كش‌ها به دست بررسي و تحقيق سپرده شده‌اند. اما گزارش اين تحقيق در سال گذشته منتشر نشد. تا اينكه اواخر فروردين‌ماه امسال و در آستانه هفته سلامت، دکتر رسول ديناروند، رئيس سازمان غذا و دارو از اتمام بررسي‌ها روي باقيمانده سموم کشاورزي در هفت محصول پرمصرف کشاورزي خبر داد و گفت: «آنچه از آخرين آناليزهاي انجام‌شده برمي‌آيد اين است که ميزان باقيمانده سموم در هفت محصول پرمصرف کشاورزي 8درصد بيش از حد مجاز است. نتايج بررسي‌ها از وجود 30درصد باقيمانده سموم در برخي محصولات کشاورزي حکايت دارد اما ميانگين سموم باقيمانده تنها 8درصد در هفت محصول پرمصرف است.» او گفته بود وزارت جهاد کشاورزي بايد سازوکاري براي ميزان و زمان استفاده از سموم کشاورزي توسط کشاورزان تدوين کند: «ميزان سم مصرفي توسط بخش کشاورزي ما بيشتر از استانداردهاي جهاني نيست اما تنها نگراني ما در اين حوزه ميزان و زمان مصرف سم توسط کشاورزان است چراکه نمي‌توان سم را از کشاورزي حذف کرد اما مي‌توان آن را مديريت کرد.» عبدالرحمان رستميان، نايب‌رئيس كميسيون بهداشت درباره سم موجود در گوجه‌فرنگي به «قانون» مي‌گويد: «ما اين موضوع را نمي‌دانيم اما جلسه‌اي برگزار كرديم تا درباره سموم باقيمانده در ميوه‌ها صحبت شود كه با حضور وزارت جهاد و وزارت بهداشت انجام شد. موضوع جلسه هم اين بود كه اگر فلزات سنگين و نيترات در اين محصولات زياد باشد بايد راهكاري انديشيده شود كه اين سموم حذف شوند تا بتوانند به حد استاندارد برسانند. از طرفي محيط‌زيست هم اعلام آمادگي كرده و قرار است به كمك بيايد.»
علاوه‌بر گوجه، خيار، سيب‌زميني و …
حسينعلي شهرياري، رئيس كميسيون بهداشت اما اخبار بهتري به «قانون» مي‌دهد. او مي‌گويد: «در بعضي مزارع، باقيمانده سموم در گوجه، خيار، سيب‌درختي، سيب زميني، كاهو و برنج بالاست اما اينكه فكر كنيم مي‌شود تمام گوجه‌فرنگي‌هاي موجود در بازار (يا اين محصولاتي را كه نام بردم) را از نظر سموم شيميايي بررسي كرد، بسيار كار نشدني‌اي است. مشكل اصلي اينجاست كه مزارع ما شناسنامه ندارند. در بازار ميوه الان ميوه‌هايي وجود دارد كه درباره سلامت‌شان شك وجود دارد اما هيچ راهي كه بفهميم اين ميوه‌ها از كجا هستند و چه كودي مصرف كرده‌اند، وجود ندارد.» او مي‌گويد اين نگراني‌ها جدي است اما گويا قرار بوده تا سال گذشته به‌خصوص براي گوجه، از طرف جهاد كشاورزي تدابيري انديشيده شود اما اين اتفاق نيفتاده: «وزارت جهاد نتوانست اين كار را انجام دهد و خيلي از ميوه‌هايي كه ما مصرف مي‌كنيم حاوي سمومي است كه به آنها مي‌زنند.»
كم‌كاري وزارت جهاد براي شناسنامه‌دار كردن محصولات كشاورزي
از بيش از يك سال پيش وقتي با نمايندگان كميسيون بهداشت درباره آلودگي محصولات كشاورزي صحبت مي‌كرديم، حرف از اين بود كه قرار است تمام محصولات كشاورزي شناسنامه‌دار شوند. اما يك سال از اين اتفاق گذشته هنوز اتفاقي رخ نداده. شهرياري هم به اين موضوع اشاره مي‌كند و مي‌گويد: «هنوز وزارت كشاورزي موفق نشده چنين كاري را انجام دهد. قرار بود تا سال گذشته رويش كار كنند. ما چندين جلسه با حضور وزارت جهاد كشاورزي، وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو برگزار كرده‌ايم اما متاسفانه اتفاقي نيفتاده و مي‌بينيم كه هر روز سرطان‌ها هم افزايش پيدا مي‌كند.» اما به گفته شهرياري مشكل اصلي از آنجايي آغاز مي‌شود كه وزارت جهاد مي‌گويد بسياري از آفت‌كش‌هايي كه در دست كشاورزان قرار دارد به صورت قاچاق وارد كشور مي‌شوند و غيراستاندارد هستند: «ما بايد به كشاورزان آموزش دهيم. وزارت جهاد مي‌گويد بسياري از اين سمومي كه وارد كشور مي‌شود به صورت قاچاق وارد مي‌شوند و هيچ كنترلي رويشان وجود ندارد. سمومي كه در اروپا و آمريكا استفاده مي‌شود بسيار باكيفيت‌تر از سمومي است كه در كشور ما استفاده مي‌شود. ما تاكيد داشتيم با قاچاق سموم بايد برخورد شود. از طرفي كشاورزان هم كه مي‌خواهند از سموم كشاورزي استفاده كنند بايد با نسخه اين كار را انجام دهند و آفت‌كش‌ها را از كارشناسان وزارت جهاد كشاورزي بگيرند. اينكه چه نوع و در چند نوبت بايد از آفت‌كش استفاده شود بسته به تشخيص كارشناس باشد. متاسفانه در سيستم‌هاي نظارتي هميشه حرف از كمبود نيرو وجود دارد.» به گفته رئيس كميسيون بهداشت مجلس، بحث وزارت جهاد اين است كه نيروي كافي براي نظارت ندارند ولي مجلس تنها تا پايان سال به وزارت كشاورزي فرصت داده تا مشكل سموم را حل كند. در اين يك سال چند نفر قرار است از سرطان يا بيماري‌هاي وابسته به آلودگي مواد غذايي و محصولات كشاورزي بميرند؟ اصلا مسئولان كشور، حاضرند جان مردم را به پول سياهي بخرند؟!
محبوبه شعاعي