متن و حاشیه دور آخر مذاکرات ایران و ۱+۵
مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه 1+5 در حالی به انقضای مهلت ضرب‌الاجل 30 ژوئن خود نزدیک می‌شود که قرار است وزرای خارجه طرفهای گفتگو طی روزهای آتی وارد وین شوند.
جان کری، وزیر خارجه آمریکا ساعتی پیش از به سوی وین عازم شد. محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان نیز قرار است فردا شنبه عازم این شهر شود.
در مورد حضور دیگر وزرای خارجه و مقامات ارشد گروه 1+5 در این دور از مذاکرات نیز یک منبع نزدیک به تیم مذاکره کننده ایران اعلام کرد که قرار است فدریکا موگرینی، هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا، فرانک والتر اشتاین‌مایر وزیر خارجه آلمان، فیلیپ هاموند وزیر خارجه انگلیس و لوران فابیوس وزیر خارجه فرانسه تا یکشنبه به وین برسند.
این منبع همچنین گفت که سفر وزیر خارجه روسیه تا این زمان قطعی نیست و از برنامه سفر وزیر خارجه چین هم اطلاعی در دست نیست.
دیپلمات‌های ارشد طرفهای مذاکرات در حالی قرار است طی روزهای آینده وارد وین شوند که معاونان وزرای خارجه ایران و گروه 1+5 از هفته پیش مذاکرات خود را بر سر مسائل باقی‌مانده آغاز کرده‌اند. در آخرین مورد نیز ساعتی پیش گزارش شد که نشست سید عباس عراقچی و مجید تخت روانچی معاونان وزیر امور خارجه ایران با وندی شرمن معاون وزیر خارجه آمریکا و هلگا اشمید معاون مسئول سیاست خارجی و امنیتی اتحادیه اروپا بعد از ظهر امروز (جمعه) در هتل «پله‌کوبورگ» شهر وین از سر گرفته شد.
با این حال، هرچند که سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه خبر از تدوین 90 درصد متن توافق داده است، اما برخی مقامات و منابع مطلع همچنان از باقی ماندن اختلافات عمده خبر می‌دهند.
سید عباس عراقچی، عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان با اشاره به اینکه کار به‌سختی و به‌آهستگی به پیش می‌رود، افزود: بعضی از مشکلات عمده‌ای وجود دارد که هنوز مانع کار است ولی در جزییات و در بعضی از موارد عمومی پیشرفت‌های خوبی انجام شده است.
روزنامه اتریشی «وینر سایتونگ» نیز در مطلبی نوشت: هنوز چهار مسئله بسیار مهم همچنان نامشخص است و علاوه بر این یک نقطه عطف مهم وجود دارد … که برخی از آن‌ها عبارتند از اختلافات بر سر تصمیمات زمانی و روش لغو تحریم‌ها، بازرسی از تاسیسات اتمی و نظامی ایران. در ضمن دانشمندان هسته‌ای ایران و پروتکل الحاقی معاهده منع گسترش سلاح‌های اتمی هم از مسائل اصلی است. اخیرا همچنین در این موضوع مذاکره و مشاوره می‌شود که آیا بازگشت خودکار تحریم‌ها در صورتی که ایران به توافق پایبند نباشد وجود خواهد داشت یا خیر.
هرچند مذاکره‌کنندگان طرفین طرف تلاش دارند بر شکاف‌ها فائق آیند، اما در کنگره آمریکا، سناتور مارک کرک جمهوری‌خواه و رابرت منندز دموکرات روز گذشته، در اقدامی غیرسازنده و مخرب که مورد حمایت دو حزب این کشور است، مصوبه‌ای را که مدتها پیش توسط دولت باراک اوباما به حالت تعلیق درآمده بود بار دیگر احیا کردند. هدف این مصوبه اعمال و تمدید تحریم‌ها علیه ایران به‌مدت 10 سال دیگر است.
در این بین، غیبت علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان، نیز از جمله موضوعاتی است که موجب نگرانی آمریکایی‌ها شده است. در این رابطه یک مقام آمریکایی با اشاره به جایگاه و تخصص رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان همچنین روابط نزدیک وی با رهبر ایران و گزارش‌هایی که او به‌طور مستقیم به ایشان ارائه می‌کند، غیبت وی را در این دور از مذاکرات نگران‌کننده توصیف کرد.
با وجود این نگرانی، یک مقام ارشد دولت آمریکا که نخواست نامش فاش شود، در یکی از تازه‌ترین موضع‌گیری‌ها گفته است کشورش انتظار دارد متن هر توافق احتمالی هسته‌ای با ایران، از جمله ضمیمه‌های جزئیات فنی، توسط طرفهای مذاکره کننده امضا نشود و تنها رونمایی می‌شود.
این مقام آمریکایی که در آستانه سفر جان کری به وین، محل برگزاری مذاکرات به خبرنگاران توضیح می‌داد، افزود: این نوع از توافقات عموماً امضا نمی‌شوند.
با این حال برخی کارشناسان داخلی که از نزدیک پیگیر روند مذاکرات هسته‌ای هستند بر این باورند که رونمایی از توافق و عدم امضای آن در راستای طراحی‌های آمریکا است و در واقع مذاکرات هسته‌ای را به یک پروژه رسانه‌ای و عملیات روانی تبدیل می‌کند که مخاطب آن دیگر افکار عمومی است نه دیپلمات‌ها.
به گفته این کارشناسان این مذاکرات (با این شکل خود) بیش از آنکه مذاکرات هسته‌ای باشد، مذاکراتی است برای مدیریت محاسبات افکار عمومی در ایران و هدف آن، قبل از آنکه تغییر در برنامه هسته‌ای ایران باشد، تغییر در معادله سیاست داخلی در ایران است.
در مورد فرارسیدن ضرب‌الاجل مذاکرات نیز مقام آمریکایی پیشین، همچنین تأیید کرده است که احتمال دارد مذاکرات از تاریخ 30 ژوئن فراتر رود اما «طرف‌ها انتظار ندارند که گفتگوها بیشتر از چند روز تمدید شود».
جاش ارنست، سخنگوی کاخ سفید نیز پیشتر در سخنانی این احتمال را مطرح کرده بود که ممکن است مذاکرات هسته‌ای 1+5 فراتر از ضرب الاجل 30 ژوئن، چند روزی تمدید شود.
ارنست در جریان نشست خبری روز پنجشنبه کاخ سفید همچنین افزود که باراک اوباما توافقی را که مبتنی بر بیانیه هسته‌ای لوزان باشد مورد تأیید قرار می‌دهد و هرگونه توافقی که از بیانیه لوزان عدول کرده باشد مورد قبول رئیس جمهور اوباما نیست.
یک مقام آمریکایی دیگر نیز به خبرنگاران گفته است که کشورش خواستار آن است تا ایران به آژانس بین المللی انرژی اتمی دسترسی لازم برای نظارت بر همکاری و اجرای توافق و نیز پرداختن به فعالیت‌های هسته‌ای قبلی خود را بدهد.
این مقام آمریکایی با این حال تأکید کرده است: آمریکا به‌دنبال گرفتن «اعتراف» از ایران درباره فعالیت‌های گذشته‌اش نیست چرا که «ما قضاوت خود را انجام داده‌ایم».
اما محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در حساب توئیتری خود نوشت همان‌گونه که رهبر معظم انقلاب تأکید کردند ایرانی‌ها خواستار توافقی عزتمند هستند و زیاده خواهی‌ها را رد می‌کنند.
محمدجواد ظریف افزود: به وین می‌رویم تا یک توافق بادوام و منصفانه را به دست آوریم.
این درحالی است که جان کربی، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا شب گذشته عنوان داشت که «تلاش می‌کنیم به توافقی دست یابیم که به نفع امنیت ملی آمریکا و منطقه باشد».
وی افزود: ما هنوز به توافق دست نیافته‌ایم پس نباید خیلی به جلو برویم اما اگر توافق بدست آید این توافق باید مطابق با تمام توافقاتی باشد که در لوزان بدست آمدند و باید منطبق با نیازهای ما در بخش امنیت ملی باشد و باید بتواند به طریق دیپلماتیک و مسالمت آمیز مانع از دستیابی ایران به سلاح هسته ای شود … درباره توافق خوب باید بگویم که ما همیشه گفته‌ایم که نرسیدن به توافق بهتر از رسیدن به توافق بد است. ما تلاش می‌کنیم به توافقی دست بیابیم که به نفع امنیت ملی ما و امنیت منطقه باشد.
«کریم سجادپور» از کارشناسان مسائل خاورمیانه مؤسسه کارنگی آمریکا و مشاور سابق دولت اوباما در مذاکرات با ایران در یک گفتگو مطبوعاتی با روزنامه «تاگس آنسایگر» تأکید کرد که دولت اوباما بیش از هر دولت دیگر آمریکا از سال 1979 تلاش می‌کند تا با رهبری ایران مذاکره کند.
وی در عین حال یافتن راه حلی فنی برای یک مسئله سیاسی را دشوار ارزیابی کرده و در بخش دیگری از این گفتگو تصریح کرد: اگر تنها وزیر امور خارجه آمریکا و وزیر امور خارجه ایران باید به توافقی دست می‌یافتند ما یک سال پیش به نتیجه رسیده بودیم. بی‌اعتمادی متقابل بسیار بالا است.
