نرخ باروری در کشور
مرکز آمار ایران از روند تغییرات باروری در ایران که از سوی پژوهشکده این مرکز انجام شده، گزارش داد. براساس این گزارش ، شناخت عوامل اجتماعی و اقتصادی کاهش باروری در ایران و آگاهی از روند آتی رفتار باروری در کشور بر اهمیت مطالعه باروری افزوده است.
کشور ایران در چند دهه اخیر تحولات جمعیتی بی سابقه ای را تجربه کرده است. انتقال باروری و تنزل باروری به سطح زیر جانشینی یکی از مهمترین تحولات جمعیتی است که در دهه اخیر توجه محافل علمی و سیاستگذاران و برنامه ریزان کشور را به خود معطوف ساخته است.
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، در پژوهشی به همین منظور از اطلاعات سرشماری ۱۳۹۰ و اطلاعات پیمایش جمعیت و سلامت ۱۳۸۹ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به منظور برآورد چند متغیری باروری استفاده شده است.
براساس اطلاعات پیمایش جمعیت و سلامت ۱۳۸۹ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و اطلاعات سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۰، نرخ باروری برای شاغلان و غیرشاغلان به ترتیب ۱.۱ و ۱.۹ فرزند است. این نرخ از ۲.۵ فرزند در دوره پنج ساله ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۵ به ۱.۱ فرزند برای شاغلان و در دوره ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۰ از ۳.۳ به ۱.۹ فرزند برای غیرشاغلان رسیده است.
نرخ باروری برای افراد با تحصیلات عالی و بیسواد به ترتیب ۱.۲ و ۲.۶ فرزند است، همچنین این نرخ برای افراد با موقعیت و جایگاه اقتصادی بالا و پایین به ترتیب ۱.۴ و ۲.۳ فرزند است.
میزان باروری کل هم در مناطق شهری و هم در مناطق روستایی روندی کاهشی را تجربه کرده و الگوی نرخ باروری در نقاط شهری و روستایی نزدیک به هم شده به طوری که در مناطق شهری، که در همه ادوار باروری پایین تری نسبت به مناطق روستایی را تجربه کرده، میزان باروری کل از ۲.۹ در دوره پنج ساله ۷۱ تا ۷۵ به ۱.۷ در دوره ۸۶ تا ۹۰ کاهش یافته است.
در مناطق روستایی، باروری در دوره های مشابه به ترتیب ۴.۴ و ۲.۲ فرزند بوده است.
میزان باروری به تفکیک سطح تحصیلات نشان می دهد که باروری زنان بیسواد از ۴.۴ به ۲.۶ و باسواد ابتدایی (پایین) از ۳.۵ به ۲.۲، متوسطه (متوسط) از ۲.۵ به ۱.۸، و عالی (بالا) از ۱.۸ به ۱.۱ فرزند در فاصله دوره های مطالعه رسیده است.
با اینکه احتمال تولد همه فرزندان طی ۲۰ سال اخیر کاهش یافته اما نقش متغیرهای اقتصادی – اجتماعی در احتمال تولد فرزندان دوم به بعد بیشتر از فرزندان اول و دوم است. به عبارت دیگر، فرزندان اول و دوم با عمومیت بیشتری متولد می شوند اما ویژگی های اقتصادی- اجتماعی و جمعیتی زنان عامل مهمی در تولد فرزندان رتبه های بالاتر محسوب می شوند.
بعد از کاهش باروری به زیر نرخ جانشینی، الگوی فرزندآوری جدیدی که شامل عدم فرزندآوری و به عبارتی تاخیر در سنین زیر ۳۰ سال و جبران در سنین بالای ۳۰سال است، در ایران در حال شکل گیری است. زنان تحصیل کرده و تا حدی طبقات بالا در حال تجربه این الگوی جدید و متمایز می باشند.
سن داشتن فرزند اول افزایش یافته و زنان شهری، تحصیل کرده، شاغل و طبقه اقتصادی و اجتماعی بالا، پیشگامان تاخیر در فرزندآوری می باشند.
