يعني سرطان خون دارم؟
خونريزي مكرر از بيني نشانه چيست؟ آيا بايد نگران باشيم؟
ستاره محمد: شايد شما هم از دوران كودكي، خاطرات خون‌دماغ شدن را به ياد داشته باشيد اما بعضي‌ها نه‌تنها در كودكي بلكه در بزرگسالي نيز دچار خونريزي‌هاي مكرر و آزاردهنده از بيني مي‌شوند. بسياري از افراد فكر مي‌كنند خونريزي مكرر از بيني نشانه سرطان خون است اما دكتر بابك ساعدي، متخصص گوش، حلق و بيني و فلوشيپ جراحي پلاستيك صورت معتقد است: «خون‌دماغ به‌ندرت مي‌تواند نشانه بيماري‌هاي جدي همچون سرطان يا تومور باشد». پس اصلا چرا خون‌دماغ مي‌شويم و چه زماني بايد نگران آن باشيم؟ متخصصان طب رايج و سنتي به اين سوال پاسخ مي‌دهند.
از خون‌دماغ وحشت نكنيد!
خروج ترشحات خون‌آلود از بيني به اصطلاح «خون‌دماغ» ناميده مي‌شود كه يكي از شايع‌ترين مشكلات داخل بيني است. به گفته دكتر بابك ساعدي، متخصص گوش، حلق و بيني و فلوشيپ جراحي پلاستيك صورت و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران اگرچه خون‌دماغ از بيماري‌هاي مهم بيني است اما بيشتر از اينكه خطرناك باشد آزاردهنده است.
شايد اين سوال در ذهن‌تان ايجاد شده باشد كه چرا خونريزي از بيني اتفاق مي‌افتد و ساير اجزاي صورت مثل گوش دچار خونريزي نمي‌شوند؟ علت اين موضوع به كاركرد بيني بازمي‌گردد. يكي از وظايف بيني گرم و مرطوب كردن هواي تنفسي است. به همين دليل است كه عروق خوني داخل بيني به مخاط‌ها بسيار نزديك هستند بنابراين هرگونه خشكي يا دستكاري بيني مي‌تواند منجر به خونريزي از اين عضو شود.
يعني سرطان خون دارم؟
در چه فصل‌هایی شایع‌تر است؟
دكتر ساعدي انواع خون‌دماغ را به دو دسته كلي تقسيم مي‌كند؛ دسته اول خونريزي‌هايي هستند كه به مقدار كم اما مكرر اتفاق مي‌افتند. درواقع ناحيه‌اي در قسمت قدامي و تيغه وسط بيني وجود دارد كه تمام عروق خوني در آن تجمع پيدا كرده‌اند. به همين دليل اين منطقه مستعد خونريزي است. اين نوع خون‌دماغ بسيار شايع است و بيشتر در فصل‌هاي سرد هنگام سرماخوردگي، در اطفال و در كساني ديده مي‌شود كه مدام بيني‌شان را دستكاري مي‌كنند. دسته دوم خون‌دماغ‌هايي هستند كه حجم‌شان زياد است و معمولا به سختي بند مي‌آيند. اين نوع خون‌دماغ جدي‌تر است و بيشتر در افراد مسن و كساني ديده مي‌شود كه فشار خون بالا يا اختلالات انعقادي خون يا آترواسكلروز (تصلب شرائين) دارند. منشا آن نيز معمولا قسمت‌هاي عقب‌تر بيني است.
چه ربطي به سرطان خون دارد؟
يكي از باورهاي رايج ميان مردم كه بيشتر از فيلم‌هاي سينمايي نشات گرفته اين است كه خون‌دماغ شدن حتما نشانه سرطان، تومور يا يك بيماري خطرناك است! دكتر ساعدي با اين تفكر مخالف است. به گفته او هرچند خون‌دماغ بايد جدي گرفته شود اما در اغلب موارد نشانه يك بيماري خطرناك نيست. درواقع تومورها، اختلالات انعقادي و داروهاي ضدانعقاد خون هم ممكن است باعث خونريزي از بيني شوند اما اين موضوع بسيار نادر است و 99 درصد از علل خون‌دماغ ارتباطي با سرطان و مشكلات انعقادي خون ندارند. دكتر سيدمحسن رضوي، فوق‌تخصص بيماري‌هاي خون و سرطان و استاديار دانشگاه علوم‌پزشكي تهران نيز با او هم‌عقيده است.
به گفته او، خون‌دماغ دو علت عمده دارد: 1- اختلالات انعقادي كه در راس آنها اختلالات پلاكتي قرار دارد. 2- ضايعات مخاط بيني. درواقع اگر بيمار توسط متخصص گوش، حلق و بيني معاينه شود و ضايعاتي در مخاط بيني‌اش ديده نشود، بايد از لحاظ انعقادي نيز آزمايش دهد. عمده‌ترين تست‌هاي انعقادي، شمارش تعداد پلاكت و تست عملكرد پلاكت است.
اگر تعداد پلاكت كاهش پيدا كرده باشد بايد به دنبال علت آن باشيم كه يكي از اين علت‌ها سرطان خون است. با اين حال هر پلاكت پاييني لزوما باعث خون‌دماغ نمي‌شود و هر خون‌دماغي لزوما ناشي از پلاكت پايين نيست. حتي اگر پلاكت پايين باشد و فرد خون‌دماغ شود باز هم اين وضعيت لزوما دليل بر لوسمي يا سرطان خون نیست.
حواس‌تان به فشار خون هم باشد
در خونريزي‌هاي خيلي شديد همراه با فشار خون بالا يا مشكلات ديگر، گاهي اوقات نياز به تامپون‌هاي خلفي نيز وجود دارد. دكتر ساعدي در ادامه اضافه مي‌كند كه حتي بعضي از بيماران ممكن است نياز به بستري شدن پيدا كنند. لازم به ذكر است كه امروزه در درمان خونريزي بيني پيشرفت‌هاي بسياري صورت گرفته است و از روش‌هاي سنتي ذكر شده در بالا كمتر استفاده مي‌شود. براي مثال تقريبا از 15 سال پيش آندوسكوپ در اختيار متخصصان گوش، حلق و بيني قرار گرفت. اين وسيله لوله‌مانند و مجهز به دوربين است كه با كمك آن مي‌توان وارد بيني شد و محل خونريزي را شناسايي كرد.
دست تو دماغ ممنوع!
براي پيشگيري از بروز خون‌دماغ بايد به رطوبت بيني توجه داشت؛ به‌خصوص در فصل زمستان و در كشور ما كه هواي خشك و نيمه‌خشك دارد بنابراين بهتر است هواي داخل منزل را در فصول سرد با كمك دستگاه‌هاي بخور مرطوب نگه داشت و از دستكاري بيني خودداري كرد. دكتر ساعدي در ادامه اضافه می‌کند که اگر داخل بيني‌تان احساس خشكي مي‌كنيد بايد از پمادهاي موضعي و مرطوب‌كننده مثل پماد ويتامين A يا AD استفاده كنيد. اين پمادها علاوه بر چرب كردن بيني باعث بازسازي مخاط هم مي‌شود.
نكته: يكي از تفكرات ميان مردم اين است كه مصرف ويتامين C و K باعث كاهش احتمال خونريزي بيني مي‌شود در حالي كه چنين موضوعي از لحاظ علمي ثابت شده نيست و نمي‌توان گفت مصرف اين ويتامين‌ها در پيشگيري از خونريزي تاثيرگذار است.
آفتاب واقعا باعث خون‌دماغ مي‌شود؟
به گفته دكتر ساعدي، قرار گرفتن در معرض آفتاب و گرماي شديد هم ممكن است احتمال خون‌دماغ شدن را افزايش دهد زيرا در اين حالت درجه حرارت بيني افزايش پيدا مي‌كند و مخاط آن خشك مي‌شود. مصرف مواد مخدر از طريق بيني نيز عروق بيني را شكننده مي‌كند؛ طوري‌كه با كوچكترين دستكاري، فرد خون‌دماغ مي‌شود.
در مورد سينوزيت نيز بايد بدانيد اين بيماري باعث خون‌دماغ نمي‌شود اما افرادي كه سينوزيت دارند ممكن است خلط خوني داشته باشند. خلط خوني نيز هميشه نشانه خون‌دماغ نيست و مي‌تواند از علائم سينوزيت باشد.
پسرهاي نوجوان و تومور بيني
دكتر محمود صدوقي، متخصص گوش و حلق و بيني، خونريزي بيني را براساس سن تقسيم‌بندي مي‌كند. به گفته اين دانشيار دانشگاه علوم‌پزشكي تهران، خون‌دماغ شدن در كودكان بيشتر به دليل دستكاري بيني اتفاق مي‌افتد. درواقع در ابتداي بيني سه‌سرخرگ سطحي وجود دارد كه با خشك شدن مخاط و كوچكترين تحريكي دچار خونريزي مي‌شود. بعضي خونريزي‌ها نيز عميق‌تر و خطرناك‌تر هستند؛ از جمله خونريزي‌هاي مكرر همراه با احساس تومور در پشت بيني.
اين تومور كه « آنژيوفيبروم» نام دارد بيشتر در پسرهاي نوجوان ايجاد مي‌شود و نياز به عمل جراحي دارد. گاهي اوقات هم بيماري‌هاي عفوني يا فرورفتن اجسام خارجي به داخل بيني باعث خونريزي مي‌شود. خون‌دماغ‌هاي دوران جواني و ميانسالي نيز بيشتر به علت ترومبوز، ضربه و تصادف اتفاق مي‌افتد. بعد از 50 سالگي هم خونريزي بيشتر به علت خشكي و تنگي جدار عروق بيني روي مي‌دهد. تومورهاي بدخيم، بيماري‌هاي عفوني و پوليپ نيز مي‌توانند منشا خونريزي در اين سنين باشند. در هر صورت خون‌دماغ بايد حتما توسط پزشك بررسي شود تا علت آن مشخص شود.
نه؛ سرتان را عقب نگيريد!
دكتر ساعدي توصيه مي‌كند در صورت وقوع خون‌دماغ قسمت قدام بيني را با دست و انگشت فشار دهيد و دو تا سه دقيقه نگه داريد. در اين وضعيت نبايد سر خود را عقب بگيريد زيرا اين كار بيشتر باعث مي‌شود خون داخل حلق بريزد و وارد معده شود. در خيلي از موارد خونريزي با گرفتن بيني بند مي‌آيد در غير اين صورت بايد در حالت نيمه نشسته قرار بگيريد و روي صورت‌تان يخ بگذاريد.
اگر باز هم خونريزي بند نيامد، مراجعه به پزشك ضروري است. در اين موارد پزشك محل خونريزي را شناسايي مي‌كند و در صورت امكان از «كوتر» يا روش سوزاندن استفاده مي‌كند. منظور از كوتر استفاده از وسيله گرم براي سوزاندن رگ نيست بلكه منظور به كار بردن مواد شيميايي براي بستن سر رگ است. اگر هم سوزاندن قابل انجام نباشد پزشك در ناحيه خونريزي تامپون يا باند آغشته به پماد آنتي‌بيوتيك قرار مي‌دهد. اين پانسمان بايد سه تا پنج روز داخل بيني باقي بماند و بعد خارج شود.
از روغن گل بنفشه كمك بگيريد
به گفته دكتر عليرضا عباسيان، متخصص طب سنتي اگر خون‌دماغ با بيماري‌هاي زمينه‌اي همچون كمبود عوامل انعقادي، اختلالات ناحيه سينوس و بيماري‌هاي خطرناك مانند سرطان ارتباطي نداشته باشد، مي‌توان براي رفع آن از درمان‌هاي طب سنتي كمك گرفت.
عضو هيات علمي دانشگاه علوم‌پزشكي تهران در ادامه اضافه مي‌كند كه شايع‌ترين علت خونريزي از بيني به‌خصوص در خانم‌ها و كودكان، خشك شدن مزاج بيني و رگ‌هاي خوني است. درواقع خشكي باعث مي‌شود رگ حالت كشساني خود را از دست دهد و شكننده شود. براي جلوگيري از اين نوع خون‌دماغ مي‌توان داخل بيني را با مقداري روغن بنفشه يا روغن زيتون مرطوب كرد.
خون‌دماغي كه جان‌تان را نجات مي‌دهد!
گاهي اوقات فشار خون بالا به‌خصوص در افراد مسن مي‌تواند باعث خون‌دماغ شود. جالب است بدانيد اين نوع خون‌دماغ در افراد دموي‌مزاج (مزاج گرم و تر) يك بلاي بزرگ را از فرد دور مي‌كند! زيرا همان‌طور كه رگ در بيني پاره شده است مي‌توانست در مغز هم پاره شود و خونريزي مغزي ايجاد كند. دكتر عباسيان معتقد است، اين افراد بايد مزاج خود را تعديل كنند و از مصرف غذاهايي كه مزاج دموي ايجاد مي‌كند، مثل گوشت قرمز بپرهيزند و بيشتر از مواد غذايي با مزاج خنك استفاده كنند.
اين خوراكي‌ها از جمله كاهو و سكنجبين به‌خصوص در فصل تابستان و براي افرادي كه زير آفتاب كار مي‌كنند هم بسيار مفيد است. در بعضي موارد نيز علت خون‌دماغ، رقيق شدن بيش از حد خون است كه در اين حالت بند آمدن خون بيشتر طول مي‌كشد. افرادي كه دچار اين خونريزي‌ها مي‌شوند بايد از مصرف خوراكي‌هاي رقيق‌كننده خون خودداري كنند. اين خوراكي‌ها اغلب طعم تند و تيزي دارند؛ از جمله سير، پياز، پيازچه، تره، ترب، تربچه و فلفل سياه.
روي پيشاني‌تان يخ بگذاريد
براي بند آوردن خون‌دماغ در طب سنتي راهكارها و داروهاي مختلفي وجود دارد. به گفته دكتر عباسيان، ساده‌ترين راه اين است كه مقداري يخ را در كيسه يا پارچه قرار دهيد و روي پيشاني بگذاريد. در طب مدرن نيز معمولا داخل بيني تامپون و پنبه قرار داده مي‌شود كه البته طي سنتي هم راهكاري مشابه تحت عنوان «فيتيله‌گذاري» دارد. به اين صورت كه بايد فيتيله‌هايي را به‌تنهايي يا آغشته به داروهاي گياهي داخل بيني قرار داد تا خونريزي بند بيايد.
