جهان برای چند نفر جا دارد؟
تخمین های جدیدی که از سوی سازمان ملل در جولای ارایه شدند، پیش بینی می کند که تا سال 2030، جمعیت 7.3 میلیاردی امروز جهان به 8.4 میلیارد نفر خواهد رسید. این رقم تا سال 2050 به 9.7 میلیارد خواهد رسید و تا سال 2100 به رقم چشمگیر 11.2 میلیار نفر خواهد رسید.
حال این سوال پیش می آید: با شلوغتر شدن روزافزون کرۀ زمین، آیا یافتن تکه ای زمین که از سکونت یا حضور انسان خالی باشد، عملاً غیرممکن خواهد شد؟ آیا نهایتاً تمام فضای قابل سکونت باقیمانده را اشغال خواهیم کرد؟
متخصصان با توجه به روندهای فعلی پیش بینی می کنند که تا سال 2050، حدود دو سوم جمعیت جهان ساکن مناطق شهری خواهند بود.
جوئل کوهن، رییس لابراتوار جمعیت در دانشگاه راکفلر و دانشگاه کلمبیا و نگارندۀ کتاب ‘زمین گنجایش چه تعداد انسان را دارد؟’ می گوید: ‘ از حالا تا سال 2100 به طور متوسط هر پنج تا شش روز یک میلیون نفر به جمعیت شهرها افزوده خواهد شد.’
با این وجود، و به خاطر چالشهای مدیریتی، جمعیت شهرها عمدتاً از حدود 10 میلیون نفر تجاوز نخواهد کرد. در عوض، شاهد ظهور ابرنواحی منقطع شهری ای که کیلومترها ادامه دارند و چند شهر را دربرمی گیرند، نظیر آنچه که امروزه در نیویورک بزرگ و دلتای رودخانۀ پرل در چین شاهد هستیم، خواهیم بود. شهرها و نواحی از نظر جغرافیایی گسترش خواهند یافت و در عین حال متراکمتر خواهند شد.’
آدریان رافتری، پروفسور آمار و جامعه شناسی در دانشگاه واشنگتن می گوید: ‘افزایش جمعیت باید با برنامه باشد.’
فراهم کردن امکانات اساسی نظیر آب سالم، نظافت شهری و فاضلاب نیازمند دولتها و موسسات قابل و توانا است. کوهن می گوید: ‘ بیشتر افزایش جمعیت آینده، در آفریقا روی خواهد داد. جمعیت 1 میلیارد نفری حال حاضر این قاره تا سال 2100 به چهار میلیارد نفر خواهد رسید. پیش بینی هایی که در مورد آفریقا وجود دارد واقعاً ترسناک است. نسبت بزرگی از جمعیت ناچار به زندگی در زاغه نشینی در حومۀ شهرها خواهند بود که مسلماً نمی تواند زندگی شادی را برایشان به همراه داشته باشد.’
حتی در کشورهای توسعه یافته نیز، استانداردهای زندگی احتمالاً با نرخ مشابه سالهای اخیر به رشدش ادامه نخواهد داد. بونگارت می گوید: ما چندین دهه شاهد رشد اقتصادی سریع بودیم، و فقر در کشورهای غنی و فقیر کاهش یافت. اما این موضوع در آینده مشکلتر و مشکلتر خواهد شد.
سه دلیل برای این موضوع وجود دارد. اولاً جمعیت کشورهای ثروتمند در حال پیرتر شدن است و بدین ترتیب میزان رشد و نوآوری در این کشورها شروع به کند شدن خواهد کرد. ثانیاٌ، شرایط زیست محیطی که رشد چشمگیر پیشین ایجاد کرده، حالا خود به معضلی برای ما بدل شده است؛ ما همین حالا از بیشتر زمینهای قابل کشت استفاده کرده ایم، بر روی اغلب رودخانه هایی که امکان تولید برق داشته اند سد زده ایم و قابل دسترس ترین آبهای زیرزمینی را مصرف کرده ایم.
تغییرات اقلیمی معضل دیگری است که می تواند بر مراکز شهری رو به توسعه هم در کشورهای توسعه یافته و هم در کشورهای در حال توسعه، تاثیر چشمگیری بگذارد. حدود 60 درصد از کل شهرها که جمعیت یک میلیونی یا بیشتر را سکونت داده اند، در معرض خطر حداقل یک نوع از بلایای طبیعی عمده قرار دارند، که بسیاریشان به شرایط اقلیمی مرتبط است و حتی شهرهای بسیار پیشرفته هم برنامۀ کاملی برای تهدیدها ندارند.
با این وجود، هیچ یک از اینها به این معنی نیست که فضای قابل زندگی برای ما به پایان خواهد رسید. حدود نیمی از زمینهای جهان در حال حاضر میزبان 2 درصد جمعیت جهان است و در مقابل تنها سه درصد از زمینهای جهان، محل سکونت بیش از نیمی از جمعیت بشر را فراهم کرده است.
در نهایت، جمعیت جهان به احتمال زیاد به ثبات خواهد رسید. با وجود اینکه ارقام جمعیتی میلیاردی شده است، اما سرعت رشد جمعیت در قرن حاضر از حالا در حال کاهش است و پیش بینی می شود که در طول قرن جاری همچنان به کاهش ادامه دهد. چندین دهۀ دیگر، حتی ممکن است که جمعیت انسانها شروع به کم شدن کند. اما فعلاً، روز به روز به سمت جهانی شلوغتر در حرکتیم؛ هرچند که شرایط این جهان همچنان نامعلوم است.
