همه سناریوها درباره دلیل فاجعه سرزمین منا

باور کردن آن هنوز هم سخت است، بیش از 2 هزار کشته و زخمی در عربستان سعودی و در حین انجام یکی از مناسک حج تمتع؛ بیش از 130 حاجی ایرانی تاکنون در این حادثه هولناک کشته و بیش از 300 نفر نیز همچنان مفقود هستند.

در حالی که همگان همچنان در شوک سقوط سهمگین یک جرثقیل بر سر حجاج حاضر در محوطه خانه خدا بودند، فاجعه ای دیگر روی داد تا مراسم حج امسال را در زمره خونین ترین مراسم های ج طی 35 سال گذشته قرار دهد.

آمار رسمی اعلام شده از سوی وزارت بهداشت عربستان سعودی تعداد کشته شدگان را 717 نفر بیان می کند. این وزارتخانه آمار زخمی ها را نیز 887 نفر اعلام کرده است. با این حال رسانه های ایرانی تعداد کشته شدگان را بیش از 2 هزار نفر تخمین زده اند.

انتشار تصاویری دلخراش از کشته شدگان این حادثه در خیابان های منتهی به محل حادثه و همچنین انتشار تصاویری از ملک سلمان پادشاه عربستان از تماشای مناسک رمی جمرات در سرزمین منا از پنجره های کاخ شخصی اش در شبکه های اجتماعی در کنار حواشی و شایعات منتشر شده از علل وقوع این فاجعه منجر به جریحه دار شدن هرچه بیشتر احساسات عمومی شده است.

با گذشت 2 روز از این مصیبت اما همچنان سناریوهای متفاوتی از علت وقوع آن منتشر می شود؛ از نخستین ساعات پس از وقوع این حادثه بسیاری از رسانه ها مدعی شدند که کاروان «محمد سلمان» پسر و نایب ولیعهد پادشاه عربستان علت اصلی این واقعه است.

روزنامه الدیار لبنان در مطلبی عنوان کرد: واقعیت امر این است که در لحظه ازدحام در منا، این تصمیم گرفته می‌شود تا پسر پادشاه نیز در این مراسم حضور داشته باشد و وی با کاروان رسمی گسترده‌ای با حضور بیش از200 نیروی ارتش و 150 نیروی پلیس که از تمامی طرف‌ها او را احاطه کرده بودند، وارد شده و به مرکز منا رفت.

این روزنامه در ادامه عنوان کرد: در این جا مسیر حرکت حجاج تغییر کرد، چراکه محمد بن سلمان، جانشین ولیعهد و پسر پادشاه عربستان بر خلاف جهت حجاج آمد تا به سرعت برسد و به سرعت بازگردد. ازدحام هولناکی در میان بیش از 1000 تن از حجاج رخ داد و این فاجعه شروع شد و جانشین ولیعهد به این زیارت خود پایان داد و خارج شد.

اما فاجعه بزرگتر زمانی رخ داد که برخی از حجاج به زمین می‌افتادند و هزاران تن از روی سر و بدن آنها عبور می‌کردند.

با وجود اینکه این ادعا همچنان از سوی منابع رسمی تایید نشده است اما شواهد و قرائن از بسته شدن مبادی ورود و خروج زائران حکایت می کند.

برخی از رسانه ها بسته شدن دو وردی اصلی منتهی به محل اصلی رمی جمرات از سوی مقامات سعودی و در نتیجه حرکت معکوس حجاج و در نهایت برخورد دو گروه از حجاج به یکدیگر  را عت اصلی این حادثه عنوان می کنند.

دو نفر از نجات یافتگان از فاجعه منا در گفت وگو با خبرگزاری آسوشیتدپرس در این باره عنوان کردند که حادثه زمانی رخ داد که دو موج پرجمعیت حجاج در محل حادثه از روبرو با یکدیگر با هم برخورد کردند. عده ای قصد ورود به محل رمی جمرات را داشتند و عده ای قصد خروج از این محل را داشتند که با یکدیگر برخورد کردند.

عبدالله لطفی، حاجی 44 ساله از مصر، درباره این حادثه می‌گوید: «من دیدم که عده‌ای با برخورد با کسانی که روی ویلچیر بودند به زمین افتادند و پشت سر آنها عده بیشتری با برخورد به افراد زمین خورده، روی زمین افتادند. حجاج در این شراط از روی هم بالا می‌رفتند تا بتوانند نفس بکشند.»

وی افزود: وضعیت شبیه به موج بود، لحظه ای به جلو می رفتیم و لحظه ای دیگر به عقب رانده می شدیم. لطفی افزود:برخورد دو گروه از حجاج هرگز نباید روی می‌داد و در این باره هیچ آمادگی در میان مسئولان سعودی حاضر در صحنه وجود نداشت.

روزنامه الدیار لبنان در ریشه یابی دیگری از علت وقوع این حادثه همچنین می نویسد: چرا شمار جان باختگان ایرانی در حادثه منا زیاد است و آیا این موضوع یک مساله امنیتی است و یا اتفاقی است؟

این روزنامه در ادامه نوشت: برخی روایات حاکی از آن است که نیروهای امنیتی سعودی حجاج ایرانی را محاصره کرده بودند و اینکه درهای آهنی مسیر بلافاصله پس از بحرانی شدن اوضاع بسته شد، مساله ای تصادفی نیست.

آیا نیروهای امنیتی سعودی می خواسته اند حجاج ایرانی را کاملا زیر نظر داشته باشند؟ سوال دیگر آنکه آیا نیروهای امنیتی سعودی راه را بر حجاج ایرانی بستند و یا هیات جانشین ولیعهد سعودی مسیر را سد کرد، ایرانی ها ضد آن شعار دادند و با نیروهای امنیتی درگیر شدند؟

در این بین بازار اتهام زنی به ایران نیز از سوی طیفی از جامعه سعودی نزدیک به پادشاهی این کشور آغاز شده است؛ یک وب سایت با نام اوطان در این باره مدعی شده است: حجاج ایران نقشی اصلی در اشوب  و بلوا در منا داشتند. آنها به جاده 204 رفتند و عمدا مسیر را برعکس طی کردند تا مشکل ایجاد کنند.

این وب سایت عربی در ادامه ادعا کرد که این آشوب از ناحیه ایران و برای ضربه دولت عربستان طراحی شده است.

علت این حادثه جدای از هرگونه فرافکنی علیه ایران به روشنی گویای ناتوانی و سوء مدیریت از سوی ریاض است؛ کشوری که پس  از مرگ پادشاه پیشین این کشور و روی کار آمدن نسل جدیدی از حکام  چهره دیگری از خود را به دنیای اسلام نشان می دهد؛ حمله به یمن و کشتار هزاران مسلمان، ناتوانی مشهود در اداره یک مراسم حج را می توان نمره های منفی پادشاه جدید سعودی در کارنامه وی دانست. این در حالی است که جنگ قدرت در میان شاهزادگان سعودی اکنون از سوی بسیاری از رسانه ها و محافل سیاسی به عنوان اصلی ترین علت این حادثه خوانده می شود.