ما بدون WiFi می‌میریم؟
زهرا شاهرضایی: با فراگیر شدن اینترنت، بیشتر فروشگاه‌ها، رستوران‌ها، هتل‌ها و مراکز خرید و حتی تالارهای عروسی، برای جذب هرچه بیشتر مشتری، اینترنت را برای استفاده عموم قرار داده اند. اما وایفای چیست و چرا اینقدر همه‌گیر شده است؟
اصلا وایفای چیست؟
وایفای (Wi-Fi) نام یک فناوری پرطرفدار شبکه‌های بی‌سیم است که با استفاده از امواج رادیویی، امکان اتصال پر سرعت به اینترنت یا شبکه را فراهم می سازد. یکی از تصورات غلط در مورد Wi-Fi این است که به اشتباه آن را مخفف عبارت wireless fidelity می دانند؛ اما در واقع وایفای تنها یک علامت تجاری ثبت شده برای استاندارد بی سیم IEEE ۸۰۲.۱۱x و به عنوان یک علامت تجاری متعلق به سازمان Wi-Fi Alliance است. این سازمان وای فای را اینطور تعریف می کند : «هر شبکه محلی بی سیم (WLAN) که بر مبنای استانداردهای ۸۰۲.۱۱ موسسه مهندسین الکتریک و الکترونیک (IEEE) بنا شده باشد.»
وایفای رایگان شهری در دیگر کشورها
در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان دیگر استفاده از وایفای، در فضاهای شهری، میدان‌ها و ایستگاه‌های اتوبوس به امری عادی تبدیل شده است. وایفای های شهری با توجه به قابلیت ارائه سرعت و کیفیت بالا و گاه رایگان، نسبت به نسل های سوم و چهارم موبایل از یک سو و امکان پشتیبانی از ابزارهای فاقد سیم کارت همچون لپ تاپ و تبلت ها از سوی دیگر تا اندازه زیادی در جهان محبوب شده اند.
به همین منظور شهرداری های شهرهای بزرگ سعی می کنند با ارایه وایفای شهری، رضایت خاطر هرچه بیشتر شهروندان خود را کسب کنند. در بسیاری از کشورهای جهان مثل ژاپن، کره جنوبی و امارات این طرح اجرایی شده است؛ حتی در آفریقای جنوبی هم سیستم حمل‌ونقل به این سیستم شده است. مسئولان شهر «کیپ‌تاون» در این کشور آفریقایی از برنامه جدید خود برای نصب «وایفای» در اتوبوس‌های سیستم حمل و نقل سریع این شهر خبر داده‌اند. هدف نهاییِ این برنامه آن است که تمام مسافران بتوانند از خدمات اینترنتی ارائه شده در این اتوبوس‌ها که رایگان خواهند بود، استفاده کنند. اساس استفاده از این خدمات اینترنتی، کاربری رایگان است؛ اما با این ویژگی که هر مسافر می‌تواند روزانه حجم مشخصی از اطلاعات را در مدت زمانی محدود استفاده کند و در این محدوده تعیین شده، استفاده از اینترنت هزینه‌ای ندارد.
این وایفای رایگان در داخل کشور هم چند سالی است داخل کشور مطرح شده است؛ اما هنوز اجرایی نشده است.
وایفای شهری چیست؟
وایفای شهری امری است که تقریبا در بیشتر کشورهای اروپایی و آمریکایی اجرایی شده است؛ اما در ایران هنوز با مشکلاتی مواجه است. از «علی کریمی» کارشناس مخابرات و فضای مجازی درباره این وایفای و چرایی آن می‌پرسیم. «اپراتورهای تلفن همراه در کنار امکاناتی که به کاربران خود ارائه می‌دهند، وایفای هم ارائه می‌دهند. مثلا قبلا شما در خانه شخصی خود یا در رستوران و مکان های عمومی به وایفای تلفن ثابت دسترسی داشتید؛ اما الان خود اپراتورهای تلفن همراه وای‌فایی را در سطح شهر مثل ایستگاه‌های اتوبوس و مترو ارائه می‌کنند.» آقای کریمی معتقد است که این کار ترافیک هوایی این اپراتورها را کم می‌کند و به نفع آن‌هاست. «این امر باعث می‌شود که ترافیک اینترنت از هوا به کابل و بستر زمینی منتقل شود و به اپراتورها این امکان را می‌دهد که از ترافیک سنگین روی شبکه های هوایی بکاهند و در ضمن بتوانند بهتر به مشتریان خود خدمات ارائه بدهند. وایفای رایگان شهری در کشورهایی مثل کره جنوبی یا امارات سال‌هاست که اجرایی شده است؛ اما در کشور هنوز به آن دسترسی پیدا نکرده‌ایم. وای فایی هم که در برخی اماکن عمومی وجود دارند، سرعت خیلی پایینی دارد و در حد ایمیل چک کردن است. مشکلی که وجود دارد این است که دولت یک سال پروانه وایفای عمومی را به رایتل داد یعنی اجازه نداد بقیه اپراتورها استفاده کنند. این یک سال الان تمام شد. الان اپراتورها وایفای عمومی می‌توانند ارائه بدهد. اما باید طرح توجیه اقتصادی برای آن داشته باشد و در همه جای شهر امکان دسترسی به آن را قرار دهد.»
مدل‌های مختلفی برای ارائه این وای‌فای‌ها در سطح جهان وجود دارد و علاوه بر وایفای رایگان شهری، برخی مراکز تجاری برای ارائه خدمات بهتر و سود تجاری خود امکانات ویژه‌ای به مشتریان خود می‌دهند. «در این کشورها فرد صاحب مرکز تجاری با اپراتوری قرارداد می‌بندد و می‌گوید من می خواهم یک سرویس ویژه به مشتریانم ارائه بدهم. مثلا مشتری من بتواند از اپراتور شما این مقدار حجم داشته باشد.» از او درباره چنین امکانی در مراکز عمومی در ایران می‌پرسم که می‌گوید: «خب این یک امکانی است که آن صاحب تالار یا حتی قهوه‌حانه برای جذب بیشتر مشتری انجام می‌دهد و البته مانند خارج از کشور این وای فای عمومی نیست. بلکه او یک یا دو مگ اینترنت تهیه کرده و در اختیار مشتری هایش قرار می دهد. اکثرا هم قطع و وصلی دارد چون صنعتی نیست؛ یعنی همین وایفای خانه را آنجا برده است. در حالی که برای آن باید به فکر زیرساخت صنعتی بود. یا مثلا در مکانی مثل استادیوم‌های ورزشی، شما فکر کنید ده هزار نفر آنی بخواهند به این اینترنت وصل شوند. اصلا اینترنت محدود خانگی جواب نمی‌دهد.»
مشکل اصلی ما انحصار است
«در همه جای دنیا نسل چهارم اینترنت و وایفای با هم هم‌پوشانی دارند؛ اما در ایران هنوز این سرویس راه نیفتاده و مسئولان امر معتقدند به دلایلی مثل نداشتن صرفه اقتصادی یا اینکه موبایل های ده درصد مردم ۴g را پشتیبانی نمی‌کند؛ این کار نباید اجرایی شود؛ اما به نظر من این‌ها دلایل مناسبی نیست.» کریمی از راه‌اندازی اپراتورهای مجازی موبایل هم در خارج از کشور می‌گوید: «در خیلی از کشورهای دنیا وایفای اپراتورها وجود دارند؛ یعنی اپراتورهایی که فقط اینترنت ارائه می‌دهند که به اپراتورهای مجازی موبایل یا وای‌من (وایفای من) معروف‌اند. حتی سیم‌کارت‌های واتس‌آپ در این کشورها به فروش می‌رسد؛ یعنی با این سیم‌کارت فقط می‌توان از خدمات این شبکه اجتماعی استفاده کرد. البته در ایران این امر صرفه ندارد و فقط برای اپراتورهای تلفن‌های همراه این امر صرفه اقتصادی دارد؛ چرا که می‌تواند کنار دکل موبایلش دکل این وایفای را قرار دهد.»
کریمی می گوید: «انحصار ما را عقب انداخت. هر جا انحصار وجود داشته باشد، ما دچار مشکل می‌شویم. قبلا اپراتور تلفن همراه در انحصار فقط یک شرکت خاص بود و قیمت سیم‌کارت نجومی بود. اپراتورهای دیگر وارد میدان شدند. انحصار شکست و خدمات بهتر شد و قیمت پایین آمد. درباره اینترنت هم همین‌گونه است. باید انحصار وایفای از دست یک شرکت خاص و یک اپراتور خاص بیرون بیاید تا مشکل وایفای شهری برطرف شود.»
آیا ما به اینترنت معتاد شدیم؟
گذشته از اینکه دسترسی گسترده به اینرنت، یکی از الزامات زندگی ما شده است به سراغ یک روانشناس می‌رویم تا از او درباره این فراگیر شدن این امر در زندگی خود بپرسیم. دکتر «اسماعیل خوش‌نظر» اینگونه به سوال ما پاسخ می‌دهد: «وایفای از زمانی مطرح شد که وابستگی به دنیای مجازی بیشتر شد. در کشور ما هم از حدود سال ۸۲ استفاده از دنیای مجازی روبه افزایش گذاشت که آن زمان اینترنت بی‌سیم موجود نبود؛ اما کم کم که به شکل بی سیم درآمد و درنتیجه وابستگی به این فضا بیشتر شد. اما دلیل رواج آن را می‌توانیم هویت مجازی ای که در طول سال ها برای افراد شکل گرفته، بدانیم و اینکه فرد با این هویت مجازی می‌تواند با دنیای بیرون ارتباط برقرار کند و با این هویت زندگی کند. اما اگر این ارتباط افراطی و رادیکال شود، می تواند منجر به اعتیاد شود.»
البته از نظر دکتر خوش‌نظر گرایش عمده به وایفای به خودی خود نشان از اعتیاد افراد به اینترنت نیست. «این امر می‌تواند زنگ خطر باشد؛ اما الزاما نمی‌تواند به معنای اعتیاد باشد. در واقع ما برای اینکه بگوییم فردی دچار این مشکل شده، باید علائمی را در او ببینیم که بگوییم او به سمت اعتیاد حرکت می‌کند. یعنی در مرحله اول وابستگی به اینترنت است و در مرحله بعدی اعتیاد به آن است. فرق این دو در شدت و فراوانی است. فردی که مبتلا به اعتیاد به اینترنت است، علائم خاصی دارد. از جمله علائم آن پایین آمدن سطح تحمل است؛ یعنی فرد باید از اینترنت حتما استفاده کند و وقتی کم از آن استفاده کند، احساس نیاز بیشتری می‌کند. در واقع شبیه به یقیه اعتیادهایی که می‌بینیم. فرد که اعتیاد به اینترنت دارد، وقتی از آن کناره می‌گیرد، علائم اضطراب، دلشوره، پرخاشگری و حتی افسردگی از خود نشان می‌دهد و این علائم نشان‌دهنده آن است که فرد نسبت به فضای مجازی اعتیاد پیدا کرده است.استفاده از وای فای در اماکنی مثل کتابخانه ها رایج است اما مثلا در عروسی‌ها استفاده‌ای که از اینترنت می شود، چیز دیگری است و به نحوی استفاده می‌شود که وقتی فرد عکس‌هایی را در آن مراسم می‌گیرد، سریع آپلود کند و در اینستاگرام یا صفحات دیگر بیاورد.»
استفاده از اینترت در ایران نرمال نیست
«اینترنت و فضای مجازی همپای ایران در کشورهای خارجی هم وجود دارد؛ اما چیزی که در کشور ما رایج است، وابستگی به این هویت مجازی است؛ در نتیجه می بینید فرد در اینستاگرام خودش در موقعیت های مختلف در ژست های مختلف عکس های متنوعی را به اشتراک می‌گذارد و این نشان دهنده وابستگی به این هویت مجازی در تمام لحظات زندگی است. طبیعتا تمام این فضاهای مجازی در کشورهای خارجی هم وجود دارند؛ اما استفاده از آن در این کشورها بر اساس یک هنجار نرمالی صورت می پذیرد. اما در ایران وقتی شبکه ای مثل تلگرام وارد می شود، اقبال به آن سریع افزایش پیدا می کند و افراد مدت زمان زیادی را برای کپی کردن مطالب و کامنت گذاشتن و گفت و گو می گذارند و آن کارکرد اولیه این شبکه‌های اجتماعی، از بین می رود و یک حالت افراطی پیدا می کند. قاعدتا هر شبکه اجتماعی یک کارکرد بخصوصی دارد اما در کشور ما معمولا این کارکردها از حالت متعادل خارج می‌شوند و بعد مثلا وارد مراسم عروسی می‌شود. تفاوت در شدت استفاده و تعادل است و باید ریشه یابی شود که چرا میزان استفاده از اینترنت در کشور ما زیاد و به حالت افراطی درآمده است.»
از دلیل این اعتیاد هم می‌پرسیم. «بخشی از آن به فرهنگ بر می گردد و بخشی از آن به خصوصیات شخصی افراد. مثلا افرادی که اعتمادبه‌نفس پایینی دارند و افرادی که مهارت‌های ارتباطی ضعیفی دارند، افرادی که احساس تنهایی می کنند و وابستگی های شدیدی دارند و همچنین افرادی که علائمی مثل اضطراب، بیش‌فعالی و خودکم‌بینی دارند، از این فضاها بیشتر استفاده می کنند و بعد که دچار اعتیاد می شوند، نمی توانند آن را رها کنند. بیشترین سنی که با این مشکل مواجه هستند بین رده سنی ۱۵ تا ۲۵ سال هستند اما آمار دقیقی از تعداد آن‌ها نیست. البته اعتیاد به اینترنت در خارج از کشور و در تمام کشورهای اروپایی و آمریکایی وجود دارد و در کشور ما هم هست و باید ریشه یابی شود. البته این اعتیاد ربط مستقیمی به وای فا ندارد. برخی وایفای دارند؛ اما اعتیاد به اینترنت ندارند و برعکس برخی وای‌فا ندارند اما مدام پیگیر آن هستند.»
دکتر خوش‌نظر مقابله با این وابستگی و اعتیاد به فضای مجازی بر عهده دو گروه می‌داند. «برای اینکه با چنین مشکلاتی مواجه نشویم باید این تعامل با فضای مجازی مدیریت‌شده باشد. یک بخش آن به مسئولین برمی‌گرددو بخشی از آن به متخصصین. کارشناسان باید شیوه صحیح تعامل با این فضا را آموزش بدهند و بخشی هم به مسئولین برمی‌گردد که دلایل را ریشه یابی کنند و مطابق با آن دلایل به ترمیم و متعادل کردن این فضا بپردازند یا حتی قبل از ورود آن تکنولوژی به پیشگیری بپردازند.»
