حذف رشته علوم انسانی در مدارس دولتی
آموزشوپرورش اعلام کرد: از سال آینده مدارس دولتی رشته علوم انسانی نخواهند داشت و درتهران تنها ١٢ مدرسه فرهنگ دانش‌آموزان این رشته را ثبت‌نام می‌کنند. با حدف رشته علوم انسانی محدودیت‌های زیادی در انتظار بچه‌ها و خانواده‌های آنهاست و این چیزی نیست که مسئولان آموزشوپرورش از آن بی خبر باشند و دقیقا به همین دلیل است که مدیرکل آموزشوپرورش استان تهران دیروز به خانواده‌ها هشدار داد که: «خانواده‌ها بدانند که ورود به رشته‌های ادبیات انسانی دیگر برای دانش‌آموزان سهل و ساده نیست.»
«اسفندیار چهاربند»، مدیرکل آموزشوپرورش شهر تهران در نشست خبری دیروز از تصمیم‌گیری تازه آموزشوپرورش برای حذف علوم انسانی از مدارس دولتی خبر داد و گفت: «براساس تصمیم‌گیری‌های جدید در ورود به رشته علوم انسانی محدودیت‌هایی خواهیم داشت و در سال تحصیلی ٩٦- ٩٥ هیچ مدرسه دولتی عادی نمی‌تواند دانش‌آموزان را در رشته ادبیات و علوم انسانی ثبت‌نام کند.» او در پاسخ به اینکه سرنوشت بچه‌هایی که علاقهمند هستند، علوم انسانی بخوانند از سال آینده چه خواهد شد، گفت: «دانش‌آموزان مستعد باید درمدارس فرهنگ این رشته را بخوانند البته ما تلاش می‌کنیم مدارس فرهنگ را توسعه بدهیم. اکنون تعداد ۱۲ مدرسه فرهنگ وجود دارد که درتلاشیم تا سال آینده ۲۴ مدرسه فرهنگ جدید راه‌اندازی کنیم.»
او در بخش دیگری از صحبت‌هایش خطاب به خانواده‌ها گفت: «هم‌اکنون به خانواده‌ها اطلاع‌رسانی و اعلام می‌کنیم که ورود به رشته‌های ادبیات انسانی دیگر برای دانش‌آموزان سهل و ساده نیست و برهمین اساس تنها استعدادهای برتر می‌توانند در این رشته تحصیل کنند.»دیروز البته مدیرکل آموزشوپرورش تهران در پاسخ به پرسش خبرنگاران درباره چرایی حذف رشته علوم انسانی از رشته‌های دانشگاهی، گفته است که هدف آموزشوپرورش کیفی‌سازی رشته علوم انسانی است: «در سند تحول بنیادین وزارت آموزشوپرورش، ارتقای کیفی رشته علوم انسانی آمده است و اگر رشد کمی داشته باشیم و هرکسی از هرجا ماند، به رشته انسانی ورود پیدا کند، این‌گونه به ارتقای کیفی و جایگاه و منزلتی که علوم انسانی داشته باشد، دست نمی‌یابیم. در رویکرد کیفی، استعدادهای برتر شناسایی می‌شوند و در رشته علوم انسانی جذب خواهند شد.»
علوم انسانی را به بن‌بست رسانده‌اند
برخی معتقدند این اتفاق برای رشته علوم انسانی در دبیرستان‌های ایران از نگاهی دیگر می‌تواند بخشی از برنامه محدودکردن علوم انسانی درکشور باشد. برنامه‌ای که در سال‌های اخیر در دانشگاه‌ها و توسط شورایعالی انقلاب فرهنگی دنبال شده و حالا خبرهای تازه نشان می‌دهد که دامنه محدودسازی آن به مدارس هم کشیده شده است. «صادق زیباکلام»، استاد دانشگاه تهران معتقد است تصمیمی که وزارت آموزشوپرورش در این زمینه گرفته، نشان‌دهنده بن‌بست علوم انسانی در ایران است و درواقع علوم انسانی را به بن‌بست کشانده‌اند. او به «شهروند» می‌گوید: «مشکل اساسی این است که در ایران به علوم انسانی به‌عنوان ابزاری برای انتقال و القای ایدئولوژی به جامعه نگاه می‌شود و نه برای فهم جامعه، فهم تاریخ و فهم انسان. نگاه بی‌طرفانه به این دانش وجود ندارد و هرچه هست، نگاه ایدئولوژیک است. از آن‌جا که در این زمینه توفیقی حاصل نشده، بنابراین علوم انسانی را ناکارآمد دیده و علوم انسانی هم در این شرایط دچار بحران عمیقی شده است.» زیباکلام ادامه داد: «از یک‌سو آموزشوپرورش می‌خواهد علوم انسانی را به کلی جمع کند، ازسوی دیگر شورایعالی انقلاب فرهنگی می‌خواهد علوم انسانی را اسلامی کند و درهمین احوال سند تغییر بنیادی علوم انسانی تهیه می‌شود، همه اینها نشان‌دهنده شکست تلاش‌های نظام آموزشی ایران در بهره‌گیری از علوم انسانی است و این راهکار حذفی اعلام به بن‌بست رسیدن در این زمینه است.» زیباکلام افزود: «همه ما می‌دانیم اگر آموزشوپرورش احساس می‌کرد که از علوم انسانی نتیجه گرفته و موفق هستند و فارغ‌التحصیلان روز‌به‌روز به خواسته آنها نزدیک می‌شوند، این رشته را حذف نمی‌کرد.»
به گفته زیباکلام، حذف علوم انسانی از دبیرستان‌ها درواقع مقدمه‌ای برای حذف تدریجی آن در دانشگاه‌ها در سال‌های آینده است. البته او این اقدام را تصمیمی شتابزده می‌داند که پیامدهای اجتماعی آن در سال‌های آینده روشن می‌شود: «متاسفانه یکی از روش‌های نامعقول درجامعه ما این است که در آموزشوپرورش تصمیمات سریع گرفته می‌شود، مثلا تصمیم گرفته می‌شود پیش‌دانشگاهی حذف شود و چند سال بعد تصمیم می‌گیرند، راهنمایی را جمع کنند و دوباره مشخص می‌شود که این تصمیم درست نبوده است. حالا حذف علوم انسانی از دبیرستان‌های دولتی هم، متاسفانه و بدبختانه یک تصمیم شتابزده و ناپخته است. بدون اینکه با دانشگاهیان و صاحب‌نظران مطرح شده باشد، این تصمیم را گرفتند و چند سال بعد مشخص خواهد شد که این تصمیم چقدر غلط بوده و کسانی که علاقهمند به علوم انسانی هستند، قربانیان این تصمیم می‌شوند.»
حق انتخاب از دانش‌آموزان گرفته می‌شود
جدا از فشاری که در سال‌های اخیر از ناحیه نگاه سیاسی به این حوزه علمی متحمل شده، تصمیم تازه آموزشوپرورش برای حذف این رشته از دبیرستان‌های دولتی پیامدهای آموزشی و تحصیلی برای دانش‌آموزان دارد. «محمدرضا نیک‌نژادی»، آموزگار و کارشناس آموزشوپرورش معتقد است که این تصمیم پیامدهای منفی فراوانی خواهد داشت و مهم‌ترین مشکل، گرفتن حق انتخاب از دانش‌آموزان است. او گفت: «به نظر می‌آید این سیاست کلی دولت در بخش آموزش است که آموزش را به صورت پولی دربیاورد. مدارس فرهنگ، غیرانتفاعی هستند و به دنبال خود هزینه‌های بسیار زیادی را خواهند داشت علاوه بر آن به علت گستردگی مناطق خانواده‌ها متحمل هزینه ایاب و ذهاب برای فرزندشان می‌شوند و شهروندانی که به علت این تصمیم اجباری نتوانند هزینهها را پرداخت کنند، ناگزیر باید از تحصیل در رشته مورد علاقه‌شان چشم‌پوشی کنند. دقیقا به همین دلیل است که به نظر می‌آید این تصمیم را می‌توان مغایر با قانون اساسی دانست و از این منظر به آن انتقاد کرد که حق آزادی شهروندان را سلب کرده است. به هر دلیلی که دانش‌آموز بخواهد در رشته علوم انسانی تحصیل کند، دولت حق ندارد که مانع حق شهروندی او شود.» به گفته نیک‌نژادی، مدارس غیرانتفاعی دست‌کم هزینه‌های ١٠ تا ١٥میلیون تومانی دارند و بعید است هر خانواده‌ای از پس این هزینهها بربیاید.این کارشناس آموزشوپرورش با انتقاد از حذف رشته علوم انسانی و ادبیات در مدارس دولتی، به مشکلات دیگر این تصمیم اشاره کرد، ازجمله اینکه: «شاید داوطلبان رشته انسانی در منطقه‌ای ٦٠٠نفر باشند اما گنجایش مدرسه فرهنگ آن منطقه ٤٠٠نفر باشد، تکلیف ٢٠٠ دانش‌آموز علاقهمند دیگر چه خواهد شد؟ با وضعیت نابسامانی که هم‌اکنون در زمینه رشته‌های انسانی درحوزه آموزش عالی هم برقرار است، این تصمیم اخیر مشکلات تازه‌ای هم می‌تواند ایجاد کند که بخش عمده‌ای از آنها هنوز مشخص نیست و پس از اجرا روشن می‌شود.»
179/
