آیا ایران در IoT هم عقب می‌ماند؟!

به گزارش خبرنگار فناوری اطلاعات و ارتباطات خبرگزاری تسنیم، مهدی روحانی نژاد مدیر گروه علمی ـ تحلیلی طیف در یادداشتی اختصاصی برای تسنیم به اهمیت مفهوم جدیدالورود اینترنت اشیاء و ارتباط آن با رشد و پویایی صنعت ارتباطات سیار پرداخته و نکاتی را جهت آگاهی اپراتورهای موبایل ایران مطرح کرده است.
متن یادداشت روحانی نژاد به شرح زیر است:
از کنگره جهانی موبایل سال گذشته در بارسلونای اسپانیا تا الان، تقریباً می‌شود گفت که اینترنت اشیاء (IoT) موضوع اصلی همایش‌ها و نمایشگاه‌های منطقه‌ای و جهانی است. از نمایشگاه صاحبان صنعت آب و برق اروپا در وین (European Utility Week) و نمایشگاه جهانی شهر هوشمند در بارسلونا تا کنفرانس‌های مختلف با این موضوع در برلین، لندن، میلان و آمریکا گرفته تا نمایشگاه Gitex در دوبی همه و همه با محوریت پرداختن به اهمیت و چالش‌های پیاده‌سازی خدمات مبتنی بر IoT برگزار شده‌اند.
به نظر می‌رسد سال 2015 را می‌توان به عنوان سال آغازین جدی شدن این ایده فناورانه در کشورهای پیشرفته نامید و الان این موضوع می‌رود که به یکی از موضوعات جدی و چالشی در کشورهای در حال توسعه به ویژه در منطقه خاورمیانه تبدیل شود. متاسفانه به جز ایرانسل هنوز اپراتورهای بزرگ دیگر کشور توجه جدی به اهمیت فرصت‌ها و تهدیدهای مطرح در موضوع IoT نکرده‌اند!
اپراتور دوم موبایل هم در نمایشگاه تلکام و هم در نمایشگاه الکامپ توجه جدی به نمایش پیشرو بودن خود در موضوع کسب‌و‌کار سازمانی (B2B) و مطرح کردن موضوعات جدید همچون اینترنت اشیاء کرده است. ممکن است یکی از دلایل تعجیل این اپراتور در این زمینه توجه جدی متقاضیان دریافت پروانه MVNO به این بازار بکر باشد تا قبل از ورود رقبای تازه نفس و با انگیزه بتواند جایگاه خود را تثبیت و جایگاه رقبا را متزلزل نماید.
یکی از موضوعات قابل توجه در اولین همایش MVNO ایران که شهریورماه امسال توسط گروه طیف برگزار گردید، پیشتاز بودن مدل تجاری IoT/M2M در طرح تجاری اکثر متقاضیان MVNO بود که در نگاه اول نشانگر عدم توجه جدی اپراتورهای موبایل از یک سوی و وجود تقاضای زیاد از سوی دیگر است.
اما آنچه باید مورد توجه مشتاقان سرمایه‌گذاری و ارایه سرویس در IoT به عنوان مصداق بارز استراتژی اقیانوس آبی قرار گیرد، چالش‌های جدی موجود در پیاده‌سازی و تجاری‌سازی آن است که در ادامه به مهم‌ترین آنها می‌پردازیم:
1- تامین امنیت
تاکنون نمونه‌های متعددی از گذشتن موانع امنیتی پیرامون سیستم‌های مبتنی بر IoT در دنیا دیده شده است. با توسعه شبکه نقاط (مانند سنسورها) متصل به شبکه، آسیب‌پذیری شبکه‌ها افزایش می‌یابد. قبلاً اپراتورها باید مواظب ورود هکرها از میلیون‌ها گوشی‌های هوشمند و کامپیوترهای متعلق به کاربران به شبکه خود بودند و الان باید مواظب ورود این تهدیدگران جدی کسب‌و‌کار آنها از میلیاردها اشیاء مانند وسایل هوشمند متصل به شبکه WiFi خانه باشند.
در تمامی نظرسنجی‌های انجام شده، تامین امنیت شبکه‌های مبتنی بر IoT رتبه اول در رتبه‌بندی چالش‌های مرتبط با IoT را به خود اختصاص داده است.
2- چالش استانداردسازی
همچون تجربیات قبلی در ورود فناوری‌ها و خدمات جدید، چالش انتخاب و اجماع بر روی استاندارد واحدی برای IoT به ویژه در لایه مخابراتی آن همچنان وجود دارد. وندورهای بزرگ مانند اریکسون و هواوی از یک سوی با مطرح کردن استانداردهای LTE-M به دنبال اثبات این موضوع هستند که همچنان LTE می‌تواند به نیازهای خاص این بخش پاسخگو باشد ولیکن نتوانسته‌اند قول تجاری‌سازی آن را قبل از سال 2016 بدهند و از سوی دیگر، بازیگران جدیدی همچون Sigfox و Ingenu با پیاده‌سازی گسترده LPWA توانسته‌اند توجه سرمایه‌گذاران و اپراتورهای مخابراتی بزرگ مانند اورنج و ودافون را به خود جلب کنند.
اپراتورها و شرکت‌هایی مانند متولیان توزیع آب و برق و شهرداری‌ها باید در سرمایه‌گذاری خود در اتصال سنسورهای خود به همدیگر تمامی زوایای موضوع را مدنظر قرار دهند.
3- نبود استراتژی مشخص در اپراتورهای مخابراتی
همانطور که در ابتدای سخن اشاره کردیم، اپراتورهای مخابراتی ما چه در حوزه موبایل و چه FCPها، هنوز اندر خم اخذ فرکانس‌های جدید و توسعه شبکه‌های LTE خود هستند و در بهترین حالت به جز نمایش و بیان علاقه خود به حوزه IoT، هنوز استراتژی مشخصی را مصوب و اعلام نکرده‌اند.
اپراتورهای مخابراتی باید مشخص کنند در چه بازه زمانی اقدام به راه‌اندازی تجاری خدمات مبتنی بر IoT خواهند کرد؟ از چه فناوری و چه طیف فرکانسی برای این موضوع استفاده خواهند کرد؟ آیا از شبکه موجود خود استفاده یا شبکه مستقلی را برای این موضوع ایجاد خواهند کرد؟ مدل تجاری مدنظرشان برای ارایه این خدمات چیست؟ آیا از توانمندی پارتنرهای موجود استفاده خواهند کرد؟ در صورت نیاز به استفاده از پارتنر، مدل پیاده‌سازی آن در لایه‌های مختلف شبکه اپراتورها چگونه خواهد بود؟ و …
به نظر می‌رسد اگر اپراتورهای مخابراتی استراتژی مناسبی در زمینه مفهوم جدیدالورود IoT نداشته باشند، باید منتظر تضعیف موضع خود در آینده باشند مانند آنچه که در زمینه ورود بازیگران جدیدالورود OTT اتفاق افتاد!
4- نقش دولت و برنامه سازمان‌های خدماتی بزرگ حاکمیتی چیست؟
سازمان‌های خدماتی بزرگ حاکمیتی مانند شرکت‌های توزیع آب، برق و گاز و همچنین شهرداری‌ها از جمله نهادهای بهره‌بردار عمده از خدمات مبتنی بر IoT هستند. به نظر می‌رسد سازمان‌هایی مانند وزارت نیرو، اقداماتی را در این زمینه انجام داده‌اند ولیکن به دلیل مشکل بودجه‌ای یا عدم وجود مدل تجاری جذاب برای سرمایه‌گذاران، اتفاق عملی در سطح گسترده نیافتاده است.
به نظر می‌رسد، در سطح دولت و مجلس باید توجه جدی به فراهم ساختن بستر سرمایه‌گذاری توسط بخش عمومی و خصوصی در این حوزه انجام شود. هوشمندسازی خدمات شهری و مدیریت مصرف انرژی باید از جمله سیاست‌های اصلی در برنامه توسعه ششم و آتی باشد.
همچنین در بخش مقررات‌گذاری هم دستگاه‌هایی مانند سازمان تنظیم مقررات باید توجه جدی به این حوزه داشته باشد. مباحثی مانند طیف فرکانسی اختصاص یافته به این خدمات، نامبرینگ، حریم خصوصی کاربران، رومینگ و … از جمله دغدغه‌های جدی در حوزه رگولیشن IoT است.
5- چالش‌های پیش روی Startupها
هزاران شرکت Startup در دنیا مشغول صرف انرژی در حوزه IoT برای پیدا کردن موقعیتی برای آینده خود هستند که به نظر می‌رسد به زودی به آنچه که مشهور به دره مرگ است، خواهند رسید. در ایران نیز هیجان و تبلیغات گسترده‌ای برای این تیم‌های دانش بنیان ایجاد شده که در نوع خود مثبت است ولیکن آنچه مهم به نظر می‌رسد پیدا کردن بازار پایداری برای محصولات این Startupها است وگرنه هیاهوی ایجاد شده می‌تواند تبدیل به تهدید و تشدید خروج مغزها گردد. این امر به ویژه در حوزه IoT که عدم قطعیت در بازار برای محصولاتش بیشتر است، دغدغه بیشتری را ایجاد می‌کند.
مسیر پیش روی
به طور قطع در آینده نزدیک اخبار زیادی از فعالیت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های شرکت‌های ایرانی و خارجی در حوزه IoT خواهیم شنید و آنچه قابل انتظار است رخ نمودن چالش‌ها پس از نمایش زیبایی‌های خدمات مبتنی بر IoT و M2M است. لذا اتخاذ یک نقشه راه مشخص از سوی ذی‌نفعان این حوزه بسیار ضروری به نظر می‌رسد و شرکت‌هایی برنده این بازی خواهند بود که زودتر از رقبا این مسیر را برای خود ترسیم کرده باشند.
در این راستا گروه علمی ـ تحلیلی طیف به عنوان کانون تفکر مخابرات ایران در نظر دارد همچون گذشته همایشی را در روزهای 6و7 بهمن ماه امسال با حضور تمامی ذی‌نفعان ایرانی و جمعی از مشاوران و مدیران با تجربه از کشورهای اروپایی فعال در حوزه IoT برگزار نماید.