شاید شما هم شپش داشته باشید!

شقایق جعفری: چندی پیش خبری منتشر شد درباره شیوع شپش در یکی از مدارس بالای شهر تهران که جولانگاه این موجودات موذی شده بود. شپشی که همه فکر می کردند مال دوران قدیم است و باید به خاطره ها بپیوندد دوباره برگشته و حالا دارد روی سر بچه ها جولان می دهد، اما شپش چیست و چطور می توان آن را درمان کرد؟ برای بررسی و راهنمایی در برخورد با این مشکل سراغ دکتر ایرج اسفندیاری متخصص پوست و مو رفته ایم تا دیگر نگرانی درباره این موضوع قدیمی جدید شده نداشته باشید.
هنوز زمان زیادی از بازگشایی مدارس نگذشته بود که معاون وزارت بهداشت در نشست های بهداشت فردی به ضرورت مستقر شدن مربی های بهداشت در مراکز آموزشی و بررسی شدن تمام دانش آموزان در ماه های اوایل تحصیل تاکید کرد، اما با گذشت تنها چند هفته خبرهایی از شایع شدن شپش سر در مدارس به ویژه در مناطق شمال شهر به گوش رسید. اتفاقی که خیلی ها را متحیر کرد.
تصور وجود این چنین بیماری هایی در مناطق مرفه کمی سخت بود چرا که تا بوده حرف از فقر و نبود بهداشتی و در نهایت شیوع این حشره موذی روی سر بچه هایی بوده که به خاطر رعایت نکردن بهداشت و نبود فرهنگ و اطلاعات کافی به شپش مبتلا می شدند، آن هم در روستاها و حاشیه نشین ها نه در بالاترین مناطق شهر!
اما این مسئله واقعیت داشت چرا که مدیر یکی از مدارس مناطق یک این اتفاق را تایید می کند و  می گوید: «اواخر مهرماه بود که ما با مشاهده یک مورد از این بیماری تمام بچه های مدرسه را به کمک مربی بهداشت مورد بررسی قرار دادیم و در نهایت متوجه سه دانش آموز مبتلا به شپش سر در یک کلاس شدیم. در تماسی که با اولیای آنها داشتیم تصمیم گرفتیم این سه مورد فورا به پزشک مراجعه و تا درمان کامل در مدرسه نباشند. الحمدلله از آن به بعد مورد قابل مشاهده ای نداشته و سعی کرده ایم با بالا بردن اطلاعات بچه ها و اولیای آنها از شیوع آن جلوگیری کنیم.»
شپش روی سر ما چه می کند؟
دکتر اسفندیاری در این باره می گوید: «شپش موجودی انگلی است که با مساعد دیدن شرایط وارد بدن انسان شده و یک راست به سمت موهای سر حرکت می کند. این موجودات ریز که به سختی با چشم دیده می شوند خود را به پوست سر فرد می رسانند و با سوراخ کردن ریز ریز پوست از خون تغذیه می کنند، بنابراین بعد از ایجاد این سوراخ ها و در نهایت التهاب، فرد احساس خارش شدید کرده و به وجود این موجودات موذی پی می برد.»
دکتر اسفندیاری می گوید : « شپش ها روزانه بین 4 تا 6تخم تولید می کنند که این تخم ها لابه لای موها رشد کرده و طی یک هفته سر باز می کنند و شپش ها از آنها خارج می شوند. این موجودات که بعد از بالغ شدن به اندازه یک کنجد در می آیند به طور شایع روی ریشه موها در ناحیه پشت سر و گردن و اطراف گوش ها زندگی می کنند. مهمان های ناخوانده سر از نور و گرما فراری هستند بنابراین این بیماری در فصول سرد سال به یک باره رشد بالایی پیدا می کند، اما اگر فرزند شما جزو مبتلایان این بیماری است تعجب نکنید چرا که این بیماری به سادگی در بچه هایی که در مدارس ساعت های طولانی کنار هم هستند و از وسایل همدیگر استفاده می کنند، سرایت می یابد.»
راه چاره چیست؟
خلاصی از دست شپش های موذی چندان هم پیچیده و سخت نیست. دیگر امروز کمتر کسی را می بینیم که بعد از مشاهده شپش یا تخم آنها موهای خود را از ته بتراشد یا ازسوی اطرافیانش طرد شود چراکه درمان های موثر این روزها مشکل را با چند روز مصرف دارو برطرف می کند.
اسفندیاری متخصص پست و مو در راهنمایی خود برای از بین بردن این موجودات معتقد است : « اولا تاکید می کنیم که برای درمان این بیماری هیچ وقت با خرید محصولاتی مانند شامپوهای ضدشپش و هر قرص و دارویی خود درمانی نکنید، چرا که خیلی از این موجودات طبق تحقیقات نسبت به این داروهای عمومی مقاوم شده اند بنابراین شما برای درمان تخصصی، موثر و سریع نیاز به داروهای پیشرفته نسخه ای دارید. داروهایی از خانواده ملاتیون، لیندان ( به شکل لوسیون و شامپو) و یولسفیا داروهایی هستند که برای درمان شپش مورد استفاده قرار می گیرند. اما در کنار مصرف داروها برای درمان به موارد زیر دقت کنید :
مدرسه و کار تعطیل : کودک یا فرد مبتلا به شپش تا اطلاع ثانوی نباید به مدرسه و جمع دوستان خود وارد شود، چرا که بعد ازبین رفتن شپش های بالغ و زنده تا چند روز تخم آنها همچنان روی سر مهمان هستند پس بعد از درمان های دارویی این تخم ها را با حوصله از سر بردارید.
موهایش را شانه کنید: توصیه ما در درمان موضعی این بیماری شانه زدن موها با شانه های دندانه ریز است چرا که شپش ها و تخم آنها به مرور با دندانه های ریز شانه از موهای سر خارج می شوند، پس این مرحله مهم را به دقت و حوصله انجام دهید.
دکتر نشوید : درمان های خانگی مانند شستن مو با سرکه و روغن های مختلف را فراموش کنید. شما باید برای رفع مشکل تان نزد پزشک بروید و از داروهای مخصوص استفاده کنید.
لباس ها و لوازم را بشویید : شپش ها خارج از موی سر زیاد زنده نمی مانند با این حال بهتر است ملحفه های مورداستفاده و لباس های فرد مبتلا را مرتب با آب داغ بشویید. اسباب بازی های کودک شما هم از این قاعده مستثنی نیستند چون این حشرات در حرارت بالا از بین خواهند رفت.
تکمیل دوره درمان : معمولا بعد از مصرف دوره ای دارو حتی با از بین رفتن نشانه ها شما مجدد نیاز به بررسی دارید، بنابراین بعد از مصرف دارو و شامپوهای تجویز شده بهتر است مجدد به پزشک مربوطه مراجعه کرده و دوره دوم تا برطرف شدن کامل بیماری را هم تکمیل کنید.
خارش ممنوع : در زمان عود ورجه وورجه شپش ها روی سر سخت است که محل های حساس شده را نخارانید اما تا می توانید تحمل کنید چون با ایجاد زخم های ریز و درشت بعد از خاراندن محل های مورد حمله ، شرایط را برای بروز عفونت پوست سر هموار می کنید. پس مراقب باشید.
چطور مراقب باشیم؟
مشکل اصلی همه ما در ابتلا به این گونه بیماری ها سهل انگاری و نداشتن اطلاعات کافی درباره شرایط ابتلا و بایدها و نبایدهای آن است. دکتر اسفندیاری معتقد است با رعایت موارد زیر می توانید احتمال سرایت شپش را به حداقل برسانید:
چک کنید : کودک شما در طول روز با تعدادی از دوستان خود در تماس است یا از تل و گل سرهای آنها استفاده می کند پس بهتر است مرتب لابه لای موها و پوست سر او را مختصرا چک کنید تا ضمن مبتلا نشدن خانواده و دیگران نسبت به درمان سریع آن اقدام کنید.
مرتب حمام کنید : در فصول سرد و خشک سال ممکن است خیلی متوجه کثیف شدن موهای سر یا چرب شدن آن نشوید بنابراین حمام کردن مرتب و نظافت را فراموش نکنید.
سرتان را اصولی بشویید : فقط حمام کردن به معنی تمیز شدن سر و بدن شما نیست چرا که خیلی از ما به دقت این کار را انجام نمی دهیم. شامپو نباید روی سر شما باقی بماند پس بهتر است با هر بار استفاده از شامپو موهای خود را کاملا با دقت آبکشی کنید.
وسایل خودتان را استفاده کنید : لوازم شخصی شما مانند حوله، برس یا شانه، گل سر یا تل، روسری، کلاه و لباس های شما مخصوص خود شماست. پس حتی در شرایط خاص هم از این گونه لوازم دیگران استفاده نکنید.
در سفر هم مراقب باشید : اگر قصد سفر دارید حتما ملحفه هایی شخصی با خود به همراه داشته باشید تا در مسیرهایی مانند قطار و اتوبوس و حتی هتل های نه چندان تمیز بتوانید از آن استفاده کنید. خیلی از مسافران با رعایت نکردن این موارد به شپش مبتلا می شوند.
موها را شانه کنید : گفتیم شانه کنید اما مرتب و درست. شانه زدن اصولی و مرتب موها در طول روز باعث می شود تا این موجودات موذی مجال جا خوش کردن لابه لای موهای ما را نداشته باشند.
179/