بررسی عوامل بدزبانی و پرخاشگری در کودکان

علي روستايي: هر چند که الگوی رفتاری تمامی کودکان مشابه هم نیست اما بسیاری از مشکلات و اختلالات رفتاری کودکان راهکارهای مشابهی دارند که مطالعه این گونه کتاب‌ها می‌تواند تا حد قابل ملاحظه‌ای به والدین یاری رساند. اما همه مشکلات را نمی‌توان از روی کتاب و بدون مشاوره برطرف كرد. بعضی از آنها آنقدر حاد هستند که نیاز به متخصص در رفع‌شان ناگزیر است.
به طور مثال نگاهی به کودکان پرخاشگر بيفكنيم. کودکانی که بر سر هر مسئله کوچک خلاف میل و عادت‌شان شروع به فریاد کشیدن و پرخاشگری می‌کنند. این کودکان گاز می‌گیرند، می‌شکنند و هر کسی را که نزدیک‌شان ببینند، می‌زنند. مسلم است که برای کمک کردن به این کودکان باید از روانپزشک کمک گرفت اما اغلب کودکان پرخاشگریشان محدود به فریاد کشیدن می‌شود. واضح است که همه انسان‌ها چه کوچک و چه بزرگ به دلایلی و در شرایطی عصبانی می‌شوند و کودکان نیز از این قاعده مستثنا نیستند. اما بزرگ‌ترها بهتر از بچه‌ها می‌توانند کنترل خشم‌شان را به دست گیرند و آن را به اشکال مختلف مهار کنند اما کودکان با این راهکارها آشنایی ندارند لذا به عهده والدین است تا این روش‌ها را به آنان بیاموزند. یکی از مناسب‌ترین راه‌ها برای مهار خشم، آموزش سخن گفتن درباره مشکلات است. بر عهده والدین است تا روش‌های جایگزین را به کودکان خود بیاموزند لذا به آنها بگویند که در مواقع ناراحتی بهتر است با کسی درباره مشکل‌شان صحبت کنند. به آنها تفهیم کنند که این توضیحات می‌تواند هم در فروکش کردن ناراحتی‌شان کمک و هم دیگران را از مشکل آنان آگاه كند و به این ترتیب یاری آنها را به دنبال داشته باشد.  راهکار بعدي این است که خود والدين الگوی مناسب رفتاری، برای آنها باشند. اگر نمی‌خواهید کودک عصبانی‌تان وسایل خانه را پرت کند و خشمش را سر اسباب بازی‌ها و کتاب‌هایش خالی کند، هرگز جلوی چشم او مرتکب رفتارهای مشابه نشوید. اگر شما موقع عصبانیت لیوانی را بشکنید، کودک هم این مجوز را پیدا می‌کند که اسباب بازی‌هایش را خرد کند تا نشان دهد عصبانی است. راه دیگر توجه به رفتار او هنگام بازی با دیگر کودکان و مداخله به موقع است. همیشه قبل از اینکه رفتار تهاجمی کودک در بازی با دیگران بروز کند، جلویش را بگیرید. برای این کار همان‌طور که گفته شد باید به دقت حواس تان به جریان بازی فرزندتان با همسن و سالانش باشد و در مواقع لزوم مداخله کنید تا رفتارهای پرخاشگرایانه فرزندتان به کودک دیگری آسیب نزند. مسئله مهمی که باید توجه کافی و لازم به آن داشت این است که یادتان باشد تحت هیچ شرایطی کودک را تنبیه بدنی نکنید. وقتی شما فرزندتان را کتک می‌زنید به او این مجوز را می‌دهید که برای نشان دادن عصبانیتش دیگران را کتک بزند. فراموش نکنید که شما آیينه فرزندتان هستید. علاوه بر اینکه نباید او را تنبیه بدنی کنید، در مواجهه با عصبانیتش هم نباید عصبانی شوید و از کوره در بروید. عصبانی شدن والدین به کودک می‌آموزد که قدرت و تاثیرگذاری، در رفتارهای پرخاشگرایانه و تهاجمی است . اگر کودک هنگام عصبانیت بد زبانی می‌کند باید چه کرد؟  تصور کنید که به مهمانی رفته‌اید و در لحظه خداحافظی، همین که می‌خواهید لباس‌های دختر یا پسر کوچک تان را عوض کنید، او شروع به فریاد زدن می‌کند و حاضر نیست از بازی با دوست‌هایش دل بکند. شما که از رفتار فرزندتان شرمنده شده‌اید، سعی می‌کنید اوضاع را کنترل کنید که بچه یک‌دفعه شروع به بدزبانی می‌کند و شما را احمق، بی‌شعور و … می‌خواند! اصلا قابل تصور نیست ولی تعجب نکنید بسیاری از والدین با مشکل بدزبانی کودک شان مواجه هستند و نمی‌دانند چطور باید این مشکل را رفع کنند.  آیا تهدید به فلفل و ریختن روی زبان به شیوه مادربزرگ‌ها جواب می‌دهد یا باید بچه را نزد مشاور برد؟ بهتر است ابتدا بررسی کنیم و دریابیم که چرا کودک بدزبانی می‌کند. بدزبانی و فحش دادن فقط از طریق آموزش و مواجه شدن با این اتفاق در کودکان ایجاد می‌شود. یعنی فرزند شما در موقعیت بدزبانی قرار گرفته و استفاده از لغات و کلمات زشت یا انواع و اقسام فحش‌ها را از زبان فرد دیگری آموخته است. موقعیت بدزبانی می‌تواند شامل یک سریال تلویزیونی باشد که مناسب پدر و مادر است نه کودک یا اینکه ممکن است دوستی در مهد این کار را انجام داده و … البته بدزبانی فقط شامل فحش دادن نمی‌شود و مواردی مثل صدا زدن بزرگ‌ترها با اسم کوچک، تهدید کردن، طعنه زدن، گستاخی و فریاد زدن به جای آرام صحبت کردن را هم باید در گروه بدزبانی قرار داد. باز برمی‌گرديم به الگوی رفتاری؛ اگر دوست ندارید فرزندتان با فریاد حرف بزند خودتان هم نباید در برابر او و دیگران، چنین رفتاری داشته باشید. به جای اینکه هر بار وقتی کسی چیزی به فرزندتان می دهد به او بگویید: «یادت رفت تشکر کنی»، خودتان الگوی این رفتار پسندیده برای بچه باشید. وقتی کار کوچکی برایتان انجام می دهد از او تشکر کنید یا اگر می خواهید دختر یا پسر کوچولو استفاده از کلمه جادویی لطفا را یاد بگیرد، خودتان آنقدر این کلمه را در صحبت با کودک و البته دیگران به کار ببرید تا ملکه ذهن او شود.

179/