طنین صدای چینی‌ها در سیم‌های مخابراتی ایران
موضوع حمایت از تولیدات داخلی و حمایت از تولیدکنندگان همواره یکی از مباحث چالش برانگیز در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور به شمار می‌رفته است، که در این بین سهم شرکت مخابرات ایران به عنوان بزرگترین مرکز ارتباطات در ایران نسبت به دیگر قسمت‌های این حوزه بیشتر بوده است به نحوی که طی سال های گذشته با وجود حاکم شدن سلیقه‌ها و دیدگاه‌های مختلف بر این شرکت، همیشه مناقشه‌ها و بحث‌های فراوانی پیرامون این مساله وجود داشته است.
چیزی که در این حوزه مطرح است این است که با وجود مصوبه دولت و قانون به منظور حداکثر استفاده از توان فنی، مهندسی، تولیدی و صنعتی و اجرایی کشور و حتی تعیین تعرفه‌های گمرکی برای واردات محصولات خارجی، به گفته تولیدکنندگان داخلی هنوز حمایت جدی از این صنف صورت نگرفته و روز به روز اوضاع تولیدکنندگان داخلی بدتر می‌شود.
در این میان به نظر می‌رسد که سهم شرکت‌های چینی از واردات تجهیزات مخابراتی به کشور روز به روز بیشتر می‌شود. حدود هفت سال است که چینی ها تولیدات خود را وارد کشور کرده‌اند و دولت هم هیچ مخالفتی با ورود این وسایل از خود نشان نداده است.
اگرچه مدیرعامل شرکت مخابرات ایران معتقد است در حال حاضر میزان واردات محصولات چینی کمتر از 20 درصد است و حتی عنوان کرده است که ما متعهدیم که هرکجا و هر زمان بخواهیم تجهیزاتی را مورد استفاده قرار می‌دهیم حتی اگر قیمت محصول و کیفیت هم مطلوب بود، از شرکت های داخلی استفاده کنیم. اما تولیدکنندگان با رد این آمار بر افزایش روزافزون واردات محصولات این کشوراعتقاد راسخ دارند و اظهارمی‌دارند: مسئولین اقتصادی کشور در برخی موارد در این زمینه سهل انگاری کرده و در توجیه آنچه «به صرفه‌تر است» اقدام به استفاده از تولیدات خارجی به ویژه محصولات چینی کرده‌اند.
ارائه آمار کاهش تولیدات داخلی تجهیزات مخابرات به 10 درصد نشان از بحران‌زدگی تولیدکنندگان داخلی دارد. عده‌ای دیگر از کارشناسان موضوع حمایت از تولیدات داخل را برآمده از دو دیدگاه دانسته و بر این عقیده‌اند که در این مدت، دو نوع برخورد افراطی و تفریطی نسبت به حمایت از صنعت مخابرات در شرکت مخابرات وجود داشته است، گاهی مدیران خواسته‌اند که به طور مستقیم و نامحدود از صنعت داخلی پشتیبانی کنند و زمانی اصلاً به صنعت داخلی توجه نشده است.
به عبارتی اگر بزودی در این زمینه فکری نشود و از تولیدات داخلی حمایت مناسب نشود با تعطیلی شرکت‌ها روبرو خواهیم شد.
نکته مهم این است که به دلیل حمایت شدید دولت چین از تولیدکنندگان خود در این کشور، آنها توانسته‌اند محصولات خود را با قیمت نازل‌تری به نسبت تولیدکنندگان ایرانی به بازارارائه کنند و همین امر باعث شکست آنان می‌شود.
در این بین محصولات داخلی به دلیل عدم حمایت دولت گران تمام می‌شوند بنابراین تولید کنندگان نمی‌توانند قیمت تمام شده تولید خود را کاهش دهند و همین امر باعث افزایش نفوذ شرکت‌های چینی در بازار تجهیزات مخابراتی کشور خواهد بود.
این ورود چینی‌ها به مخابرات ایران تا جایی پیش می‌رود که خصوصی‌سازی مخابرات نیز براساس خصوصی‌سازی مخابرات در چین انجام می‌شود.
غلامرضا حیدری کردزنگنه، رئیس سازمان خصوصی‌سازی ضمن تایید این مطلب اظهار می‌دارد: مصلحت بوده که ما شرکت‌های دولتی به خصوص مخابرات را مانند چینی‌ها و در دو مرحله خصوصی کنیم.
کردزنگنه افزود: آنها ابتدا شرکت‌ها را به مجموعه‌ها و شرکت‌های بزرگ‌تر دادند و سپس آن شرکت‌ها سهام شرکت‌های واگذار شده را در بازار عرضه کردند. بنابراین به خاطر شرایط خاصی که در آن قرار گرفته‌ایم، مجبوریم از روش و مدل خصوصی‌سازی چینی استفاده کنیم.
یکی دیگر از مسایلی که نفوذ چینی‌ها رو به مخابرات ایران تایید می‌کند، برنده شدن شرکت‌های چینی در بیشتر مناقصه‌های مخابراتی ایران است به طوری که باعث اعتراض شرکت‌های داخلی شده است.
همانطور که می‌دانید در مناقصات خرید تجهیزات، علاوه بر کیفیت، حداکثر برچسب قیمت از سوی مناقصه‌گذار مشخص می‌شود و اگر شرکتی پایین‌تر از این قیمت را پیشنهاد دهد در مناقصه برنده می‌شود.
از سوی دیگر، به دلیل تحریم‌های تحمیلی، شرکت‌های چینی بخش عمده‌ای از نیاز بازار ایران را تامین می‌کنند.
دولت چین نیز در طول سال‌های گذشته، سیاست‌های حمایتی ویژه‌ای در قالب یارانه برای توسعه هر چه بیشتر صادرات فناوری‌های پیشرفته چین تدوین کرده و به مرحله اجرا گذاشته است.
به این ترتیب شرکت‌های چینی توانسته‌اند با قیمت‌های پایین‌تر در مناقصه‌های مختلف مخابراتی شرکت کنند و برنده شوند.
اما این قیمت و پیشنهاد وقتی از محدوده‌ای پایین‌تر باشد، به اعتقاد برخی کارشناسان مخابراتی به ویژه در بخش خصوصی به قیمت‌شکنی یا «دامپینگ» شبیه می‌شود.
این کارشناسان معتقدند که دامپینگ چینی در طول سال‌های آینده کشور را از توان تولید تجهیزات بی‌بهره می‌سازد.
نمونه‌هایی از نفوذ چینی‌ها در صنعت مخابرات کشور
یک نیم نگاه کوچک به مخابرات ایران نفوذ چینی‌ها را در مخابرات ایران بیش از بیش تایید می‌کند.
شرکت‌های چینی به طور محسوسی در ابعاد تجهیزاتی و نیز اجرایی وارد شبکه مخابراتی کشور و جایگزین آن دسته از شرکت‌های ایرانی شدند که تا پیش از این تصدی امور را به عهده داشتند، پروژه بیلینگ همراه اول بارزترین نمونه در این زمینه است.
این پروژه که دارای بیش از یکصد میلیون دلار اعتبار است، سال گذشته شاهد تغییرات بسیار عمده در زمینه پیمانکاری بود.
بررسی جزییات تغییرات پیمانکاری بیلینگ حاکی از این است که سال گذشته در حالی که بیش از دو سال بود صاایران پیمانکاری بیلینگ را به عهده داشت، بنا به علل نامعلوم و مبهمی که برخی آن را بدقولی‌ها و تاخیر صاایران در تحویل پروژه می‌دانند به شرکت چینی هوواوی سپرده شد.
این اقدام در حالی صورت گرفت که بسیاری از شرکت‌های مخابراتی ایرانی که البته دارای ظرفیت‌های بسیار مناسبی از نظر فنی و علمی بودند، همواره از رکود و نیز کسادی کسب و کار در این حوزه گلایه کرده و بارها اعلام کرده بودند چنانچه دولت پروژه‌های خود را به بازار ایرانی تزریق نکند، حیات اقتصادی‌شان به خطر می‌افتد.
همچنین که در بسیاری از پروژه‌های مخابراتی به غیر از بیلینگ همراه اول حضور هواووی چین به عنوان مجری به چشم می‌خورد و این بدین معنا است که استفاده از توان چینی بیشتر از توان داخلی در مخابرات کشور وجود دارد.
یکی دیگر از نمونه‌ها برنده شدن شرکت هووای چین در مناقصه مناقصه شماره 4.ت.87 مخابرات استان تهران برای خرید تجهیزات سوییچ به میزان K300«300 هزار پورت» است
در این مناقصه شرکت‌های مختلفی از داخل و خارج شرکت کردند که نهایتا کنسرسیوم هواووی با پیشنهاد قیمت 4 میلیون دلار به عنوان برنده مناقصه معرفی شد در حالیکه نفر دوم این مناقصه شرکت کارخانجات مخابراتی ایران (ITMC) 12 میلیون دلار پیشنهاد داده بودند و این تفوات فاحش خود نشان از قیمت شکنی از سوی چینی‌ها است.
برخی از نمایندگان شرکت‌های حاضر در این مناقصه می‌گوید: بررسی‌های اقتصادی انجام شده براساس مشخصات فنی تجهیزات خواسته شده از سوی مناقصه‌گذار نشان می‌دهد که قیمت تمام شده برای خرید 300 هزار سافت سوییچ و انتقال آن به ایران حداقل 8 میلیون دلار است که شرکت هواووی با پذیرفتن 4 میلیون دلار و حتی ضرر، حاضر به برنده شدن در این مناقصه شده است و شرکت‌های چینی با این قیمت شکنی در حال تیشه زدن به ریشه تولیدکنندگان ایرانی هستند اما همچنان امتیازات به شرکت‌های چینی واگذار می‌شود.
حضور هووای چینی در پروژه تلفن GSM روستایی استان کرمانشاه (با وجود کم‌کاری و تعلل و امضای تعهد نامه برای انجام کار)، حضور در پروژه GPRS شرکت ارتباطات سیار( همراه اول) و و باز هم حضور هواووی در مناقصه Core & Edge شرکت ارتباطات دیتا از دیگر نمونه‌های نفوذ چینی‌ها در ایران است.
این در حالی است که وضعیت شرکت‌های چینی در بازارهای همسایه کاملا متفاوت است و حتی به عنوان مثال کشور پاکستان برای خرید سوییچ 100K برنده مناقصه را مجبور به راه‌اندازی R&D در کشور خود می‌کند.
جالب این‌که ورود شرکت‌های چینی به خصوص هووای و ZTE به کشورهایی هند، پاکستان و حتی ترکیه منع شده است.
این سهل الوصول بودن بازار ایران آنقدر برای چینی‌ها جالب است که مدیر یک شرکت چینی “ZTE ” وابسته به وزارت دفاع کشور چین در نشست خبری خود اظهار می‌دارد: که ما در حدود 10 سال است که در ایران فعالیت می‌کنیم و در پروژه‌‌هایی مانند تولید تجیهزات تلفن ثابت شرکت کارخانجات مخابراتی ایران، تولید تجهیزات وایمکس شرکت مبین نت و شرکت اسپادان در شهر اصفهان و …. شرکت داشته‌ایم و در حال حاضر امیدواریم سهم خود را ازتولید تجهیزات مخابراتی بازار ایران از 10 درصد به 30 درصد ارتقا دهیم.
این مدیر چینی تنها به بازار تجهیزات مخابرات بسنده نمی‌کند و اظهار می‌دارد که آمادگی دارند در پروژه اپراتور سوم تلفن همراه ایران که به گفته کارشناسان یک پروژه بزرگ و ملی است و حتی بازار گوشی تلفن همراه ( ZTE قصد دارد مدلهایی از گوشی‌های هوشمند را راهی بازار ایران کند) فعالیت قابل توجهی داشته باشد.
نگاه غلط مسؤولان مخابرات به تولید داخل
یکی دیگر از موضوعات مهم این است که علاوه بر قیمت شکنی چینی‌ها ضربه بعدی را به تولید داخل مسؤولان مخابرات به این صنعت می‌زنند.
برخی از مدیران کشور توان تولید داخلی را در کار ساختمانی می‌بینند. به نحوی که اگر قرار باشد تولید و راه‌اندازی یک آنتن BTS را واگذار کنند، ترجیح می‌دهند کار ساختمانی مربوط به نصب BTS را به شرکت‌های داخلی بسپارند و تولید تجهیزات و رادیوی آن را به شرکت‌های خارجی و حتی چینی واگذار کنند.
امروز کارخانجات تولیدی مخابراتی حرفی برای گفتن در عرصه تولید تجهیزات ندارند و اگر این روال ادامه پیدا کند، قطعا تا چند سال آینده همین تعداد از تولیدکنندگان تجهیزات هم از بین می‌روند و آن روز است که شرکت‌های چینی به واسطه حضور گسترده در زیرساخت مخابراتی هر قیمتی را که بخواهند به ما تحمیل می‌کنند.
یکی از مسایلی که مسؤولین مخابراتی ما باید مد نظر داشته باشند این است که کشور چین از ابتدا تولیدکننده نبود و با استفاده از وارد کردن دانش کشورهای اروپایی به داخل با استفاده از نیروی انسانی متخصص و فناوری روز دنیا همراه با یک برنامه مدون توانسته در زمره کشورهای تولیدکننده برتر در حوزه تجهیزات الکترونیکی قرار بگیرد.
مسؤولین ما باید با این دید تجهیزات را وارد کنند که متوجه شوند این انتقال فناوری در چه سطحی انجام می گیرد و از آنها این تکنولوژی را فرا گیرند.
مدیران داخلی اگر تصمیم به حمایت از تولید داخلی دارند باید آستانه تحمل خود را افزایش دهند، اگر قرار است از تولید داخل حمایت شود، این حمایت تنها به روی کاغذ نباشد و مدیران دولتی آن را در عمل اجرا کنند.
و اما سخن آخر
اگر دولتمردان کشور برای جلوگیری از این نابسامانی چاره‌ای نیندیشند عملا تولیدکنندگان داخلی که امروز به دلال تبدیل شده‌اند، در آینده‌ای نزدیک کلا از دور خارج خواهند شد.
هم اکنون شرکت‌های تولیدکننده ایرانی براساس نبود برنامه‌ریزی و آینده‌نگری در مدیران ارشد کشور و با توجه به رشد سریع فناوری از دنیا عقب مانده‌اند.
به عبارتی باید تکلیف مشخص شود که ترجیح این است که از محصولاتی با طراحی داخلی در کشور استفاده کنیم یا از تولیدات خارجی.
و در آخر اگر بنابر اقتضائات زمانی، مجبور به استفاده از توان خارجی هستیم، باید انتقال دانش فنی را به صورت واقعی دنبال کنیم تا در آینده بتوانیم وابستگی خود را به فناوری‌های وارد شده به داخل کاهش دهیم.
161/