«اینترنت» نه دکتر است نه داروخانه!

موبنا –
دانسته هایی که حالا در ذهن بسیاری از ما وجود دارد و به محض مواجهه با بیماری اغلب پیش از مراجعه به پزشک سری به اینترنت می زنیم و با جست و جوی علایم بیماری گویا به تشخیص می رسیم و در مواردی حتی درمان را آغاز می کنیم.
طی کردن روند تشخیص تا درمان با استناد به اطلاعات پزشکی که از منابع مختلف اینترنتی به دست آورده ایم گاه چندان هم بی هزینه نیست چرا که این روند با تکیه بر دانسته هایی طی شده که در بسیاری موارد موثق نیست، ممکن است آمیخته با تجربیات شخصی افراد در مواجهه با بیماری ها باشد یا بر پایه یافته هایی است که هنوز کاربرد آنها در علم پزشکی به اثبات نرسیده است.

بسیاری از ما تجربیات شخصی هم از این سرچ دردسرساز داشته ایم؛ نمونه آن مادری که با دیدن علایم اولیه یک بیماری در فرزندش استرس های خود را صدچندان می کند و گاه با تصور اینکه تشخیص او بر پایه اطلاعات اینترنتی درست است کودکش را پیش چند پزشک می برد تا شاید تشخیص یکی از آنها به تشخیص خودش نزدیک شود و خطر جایی دو چندان می شود که شیوه درمان را هم جست و جو کرده و اقدام به خوددرمانی می کند. حتما پزشکان با موارد زیادی از این دست مواجهند؛ مشاهدات ما در بخش کودکان یکی از بیمارستان های تهران بخش کوچکی از این معضل را نشان می دهد.

در یک مورد کودکی که دچار عفونت دستگاه گوارش شده بود براساس اطلاعات پزشکی پدر و مادر یک هفته در منزل تحت درمان قرار گرفت و بعد از آن با تب و نهایتا تشنج راهی بیمارستان شد و یا کودک دیگری که عفونت گوش میانی داشت و بر اثر آنتی بیوتیکی که والدین برایش تجویز کرده بودند، دچار نارسایی قلبی شده بود و حالا تحت درمان قرار داشت.

دسترسی به اطلاعات ناقص پزشکی در اینترنت آسیب هایی به همراه دارد؛ اول اینکه ممکن است فرد دچار خودبیمار پنداری شود و یا درباره بیماری خود به تشخیص غلط برسد، مشکل دیگری که پیش می آید همان مثال پول خردی است که پزشک ما می گفت؛ اطلاعات سطحی پزشکی در اینترنت اعتماد به نفس کاذبی به بیمار می دهد که به دانش پزشکی کاملی درباره بیماری اش رسیده است و در معرض خودرمانی قرار گیرد و از سوی دیگر ممکن است در دام تبلیغات شرکت های دارویی گرفتار شود.

در جست و جو بیماری و نتایج گمراه کننده

این مساله در سال های اخیر به عنوان یک چالش جدی مطرح شده و با فراگیر شدن اینترنت جدی تر هم می شود. مطالعات چند سال اخیر انتشارات Wolters Kluwer Health نشان می دهد که یکی از مهم ترین چالش های پیش روی پزشکان، بیماران دارای اطلاعات غلط پزشکی است. این مطالعه که بر روی 300 پزشک انجام گرفت، نشان داد 53 درصد پزشکان از وجود اطلاعات غلط در بین بیماران شکایت دارند.

محققان می گویند بیش از 50 درصد از 10 نتیجه برتر برای جست و جوهای انجام شده بر مبنای علایم بیماری، کاملا بی ربط هستند. مسوولین گوگل برآورد می کنند که یکی از هر 20 جست و جوی انجام شده از طریق این موتور جست و جو (که تعداد آن به حدود 100 میلیارد جست و جو در ماه می رسد) برای به دست آوردن اطلاعاتی در مورد مسایل مربوط به سلامتی است. اما بررسی موتورهای جست و جوی پرکاربر مانند گوگل و بینگ نشان می دهد که اکثریت قریب به اتفاق این نتایج، ناصحیح هستند و می توانند به تشخیص غلط و حتی خوددرمانی بر پایه آن تشخیص انجامیده و مشکل ساز شوند.

از سوی دیگر به دلیل یکسان نبودن شرایط بیماران، تکیه بر اطلاعات تک بعدی در اینترنت از جهتی دیگر هم می تواند گمراه کننده باشد چرا که در جست و جوی اینترنتی، هیچ کدام از این شرایط بیمار سنجیده و دیده نمی شود. این متغیرها که شما در طول روز چند ساعت می خوابید، تا چه حد ورزش می کنید، چه غذایی می خورید و حتی در کدام نقطه جغرافیایی زندگی می کنید، می تواند فرایند تشخیص بیماری را تغییر دهد و پزشک را کاملا به نتیجه ای خارج از پیش بینی ذهنی شما برساند.

آنچه کاربران با توجه به جست و جوهای اینترنتی خود پیدا می کنند، واقعیت بیماری آنها را به مسیری غیرواقعی سوق می دهد.

خودبیمارپنداری آنلاین

خودبیمارپنداری یکی دیگر از آسیب های دسترسی به اطلاعات پزشکی در اینترنت است که در این مورد برخی افراد دچار استرس بیماری می شوند؛ مشکلی که برخی با اطلاع از علایم بیماری به آن دچار می شوند و در اینجا دانشمندان نام آن را سایبر کندریا و نوع آنلاین خودبیمارپنداری گذاشته اند.

جست و جوی اینترنتی مداوم درباره بیماری ها به ویژه بیماری های روانی، وسواس ابتلا به یک بیماری را ناخودآگاه به فرد منتقل می کند. در همین زمینه براساس بررسی مجله تخصصی اوت جورنال افراد دچار سایبر کندریا، با مطالعه علایم بیماری ها حتی وضعیت سلامت شان بدتر و یا حتی مبتلا به بیماری می شوند. توماس فارگوس، استادیار روان شناسی و علوم اعصاب در دانشگاه بیلور و سرپرست این تحقیق می گوید: «فرد در این شرایط ممکن است مضطرب تر شود، جست و جوی اینترنتی بیشتری انجام دهد، بدنش را بیشتر تحت نظر بگیرد، بیشتر به نزد دکتر بود و هرچه بیشتر در اینترنت جست و جو می کند، احتمال های بیشتری به نظرش می رسد.

به گفته فارگوس برخی از اطلاعات پزشکی آنلاین از منابع غیرمعتبری هستند و می توانند نسبت به اطلاعاتی که راهنماهای پزشکی یا از پزشکان به دست می آید، بیشتر باعث نگرانی افراد شوند. او می گوید: «وقتی یک کتاب پزشکی را نگاه می کنید، ممکن است همه احتمالات را به یکباره نبینید، اما در جست و جوی آنلاین، احتمالات بسیاری به یک باری به شما عرضه می شود.»

یافته هایی که با یافته های بعدی نقض می شوند!

اما بخش عمده ای از اطلاعات پزشکی منتشر شده در اینترنت نتایج پژوهش هایی است که گاه ضد و نقیض هم هستند. یک مثال دم دستی که بین افراد رایج است این که ما بالاخره نفهمیدیم چای سرطان زاست و یا از بروز سکته جلوگیری می کند! براساس نتایج یک بررسی که از سوی دکتر لیزا شوارتز استادیار دانشکده پزشکی دارت موث در ماساچوست آمریکا و همکارانش انجام شده، گرچه اکثر مطالبی که در رسانه ها در مورد پژوهش های پزشکی در اختیار شما می گذارند، براساس تحقیقاتی است که در نشریات معتبر به چاپ رسیده است، اما برخی از هیجان انگیزترین پژوهش ها در کنفرانس های پزشکی مورد بحث قرار می گیرند، یعنی در جاهایی که پژوهشگران، ایده های مقدماتی و هنوز کاملا بررسی نشده خود را با دیگران در میان می گذارند.

این ایده های جدید ممکن است در آینده فرد را مستحق دریافت جایزه نوبل کند یا اینکه کاملا غلط از آب دربیاید. نتایج این بررسی نشان می دهد رسانه ها اغلب حقایق اصلی را در گزارش های خود از این کنفرانس ها حذف می کنند.

یک بررسی در سال های اخیر نشان داد که از 45 تحقیق پزشکی که در رسانه ها به میزان زیاد به آنها استناد شده است و در نشریات عمده پزشکی به چاپ رسیده اند، نتایج هفت تای آنها با تحقیقات بعدی نقض شده اند.

دام تبلیغات و مداخله شرکت های دارویی

آسیب جدی و مهم دیگری که مراجعان به اینترنت برای تشخیص بیماری را تهدید می کند گرفتار شدن در دام تبلیغات و اطلاعات اغراق شده ای است که با مداخله شرکت های دارویی منتشر می شود و به طور مستقیم و غیرمستقیم تبلیغات هدف دار دارویی است.

در مطالعه ای که توسط محققان دانشگاه کلیولند انجام گرفت، 100 ویدیو در مورد بیماری های التهابی روده که در یوتیوب بیشترین بیننده را داشت، مورد بررسی علمی توسط تیم 12 نفره از متخصصان گوارش و کبد و داخلی قرار گرفت. به طور کلی میزان صحت علمی این 100 ویدیو ضعیف توصیف شد. دلیل این امر ارایه اطلاعات جهت دار پزشکی در اینترنت توسط شرکت های دارویی است. اکثر این ویدئوها یا اطلاعاتی که توسط این شرکت ها ارایه می شوند به صورتی در اینترنت آپلود می شود که گویی بیماری که تجربه درمان دارد در حال ارایه اطلاعات است. این درحالی است که در حقیقت بیماری وجود ندارد و فرد گوینده بازیگری است که دیالوگ های شرکت دارویی را اجرا می کند.

درمان خود را به پزشک بسپارید نه اینترنت

با این همه مراجعه به اینترنت برای کسب اطلاعات درباره همه چیز به خصوص مباحث پزشکی و سلامت حالا دیگر گریزناپذیر است هر چند پزشکان آن را مخل کار خود بدانند به همین دلیل است که برخی پزشکان سعی می کنند با آموزش هایی شیوه درست مواجهه با اطلاعات پزشکی در اینترنت را آموزش دهند. یکی از راه های پیشنهادی آنها اعتبارسنجی مطالب است، آنها می گویند در صورت امکان اطلاعاتی را که از طریق اینترنت به دست آورده اید با منایع دیگر مثل کتب و مجلات معتبر مقایسه کنید چرا که اعتبار مطالب کتاب معمولا از مطالب درج شده در اینترنت بیشتر است.

اطمینان پیدا کردن از اعتبار نویسنده مطلب راه دیگری است که پیشنهاد می کنند و البته تاکید دارند که به هیچ وجه به اطلاعاتی که افراد بدون آموزش پزشکی در تالارهای گفت و گو یا فوروم ها یا در چت روم ها می نویسند اعتماد نکنید به این مطلب که درمان خاصی برای فرد خاصی مفید بوده توجه نکنید چون این اظهارات برداشت های شخصی نویسنده است که ممکن است فقط در مورد وی مفید بوده و اصلا ثابت شده علمی نباشد.

به خاطر داشتن اینکه محصولی که تبلیغ می شود فارغ از جنبه های درمانی که مشخص نیست با چه کیفیتی اثربخشی آن سنجیده شده، صرفا تبلیغات است و باید درباره آن تحقیق کنید و درباره اثربخشی آن با پزشک خود مشورت کنید؛ توصیه دیگری است که پزشکان در این شرایط دارند. در عین حال اینکه اجازه دهید نسخه نهایی را پزشک حاذق برایتان بپیچد نه دکتری به نام اینترنت.

منبع:هفته نامه عصر ارتباط | نویسنده: مریم آریایی