اعلام رفتارهای پرخطر بین محصلان/ تدوین نقشه خطرپذیری مدارس کشور/ اجرای پروژه مددکاری اجتماعی در مدارس

موبنا – نادر منصورکیایی مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش در خصوص «مهم‌ترین آسیب‌های اجتماعی موجود در بین دانش‌آموزان»، اظهار داشت: مهم‌ترین نگرانی ما در حوزه آسیب‌های اجتماعی دانش‌آموزان، رفتارهای پرخطر است.
وی ادامه داد: آسیب‌های اجتماعی به چند دسته تقسیم می‌شوند که شامل «رفتارهای پرخطر»، «بزهکاری»، «انحرافات اخلاقی»،«اختلال‌های روانی»، «اختلال‌های خانوادگی»، «اختلال‌های تحصیلی» و «آسیب‌های نوپدید»، است.
منصورکیایی افزود: از بین این طبقات آسیب‌های اجتماعی در گروه سنی کودک و نوجوان، مهم‌ترین خطری که کودکان و نوجوانان را تهدید می‌کند، رفتارهای پرخطر است.
*  تدوین نقشه خطرپذیری مدارس کشور
مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش در تشریح مصادیق رفتارهای پرخطر یادآور شد: گرایش به دخانیات، مصرف مواد مخدر، خودکشی و خشونت از جمله مصادیق رفتارهای پرخطر است که گروه سنی کودک و نوجوان را تهدید می‌کند.
وی در پاسخ به این پرسش که «آیا آماری از آسیب‌های اجتماعی در مناطق تهران وجود دارد و برنامه‌های آموزش و پرورش در این خصوص چیست؟»، تصریح کرد: یکی از کارهایی که در سال‌های گذشته برای آن وقت گذاشته‌ایم، در استان‌ها تدوین نقشه خطرپذیری مدارس کشور بوده است که در قالب آن در استان‌ها به شیوه‌های مختلف مانند داده‌های ثبتی که در حوزه‌های میدانی مانند نیروی انتظامی و دادگستری است، انجام می شود. 
منصورکیایی اضافه کرد: مشاهدات میدانی مدارس را از طریق پیمایش داده‌های مربوطه به آخرین وضعیت خطرپذیری کودکان و نوجوانان را مدام به‌روزرسانی می‌کنیم، نتیجه این شده که هر استانی به تفکیک شهرها و محلات خود، داده‌ها را روی نقشه جانمایی کرده‌اند و به تعداد شهرهای خود می‌دانند که مهم‌ترین اولویت خطرپذیری که آنها را تهدید می‌کند، چیست؟
مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش تصریح کرد: تعداد زیادی از استان‌ها موفق شده‌اند روی نقشه (GIS) استان به تفکیک شهرها و با نشانی این موارد  را جانمایی کنند و آسیب‌های رفتارهای مخاطره‌آمیز به تفکیک گروه سنی و مقطع تحصیلی مشخص است.
وی متذکر شد: در اینکه آموزش و پرورش واقعیتی به نام آسیب‌‌های اجتماعی و رفتارهای پرخطر را تأیید می‌کند، تردیدی نیست؛ چرا که فلسفه وجود دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در آموزش و پرورش همین است.
*  مهم‌ترین رفتارهای پرخطر
منصورکیایی بیان داشت: ممکن است پرسیده شود از بین آسیب‌های اجتماعی کدام را مهم‌تر می‌دانیم که پاسخ می‌دهم رفتارهای پرخطر مانند دخانیات، خطر مصرف مواد مخدر، خشونت و گرایش به خودکشی از جمله آنهاست.
مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش گفت:برای نمونه گفته‌ می‌شود یک درصد از دانش‌آموزان معتاد هستند که سؤال این است چگونه اعتیاد فرد تشخیص داده می‌شود؟
وی متذکر شد: در بحث مصرف مواد چند طبقه داریم؛ یک طبقه، فرد سوء مصرف دارد؛ طبقه دیگر مصرف خود مواد، دیگری وابستگی به مواد بوده و طبقه دیگر کسانی هستند که در معرض خطر قرار دارند و از خانواده‌ای است که ممکن است در آن سابقه مواد باشد.
منصور کیایی اضافه کرد: جمع این موارد ذکر شده در معرض خطر است؛  در نتیجه وقتی می‌گوییم یک درصد معتاد هستند، باید بیان کنیم این میزان فرد یک بار مصرف کرده‌ است، در معرض خطر بوده و یا وابستگی به مواد دارد.
مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش گفت: حالا این پرسش مطرح است که در صورت این ادعا، این یک درصد چگونه احراز می‌شود، جز اینکه یا بر اساس شواهد بالینی است؛ یعنی نیاز به آزمایش دارد؛ آموزش و پرورش بر سر اینکه دانش‌آموزان در معرض خطر بوده اختلاف‌نظر ندارد؛ ممکن است دانش‌آموزان خودکشی کرده و دست به خشونت زده و یا مواد مصرف کنند، پدیده‌ای است که ممکن است در گروه نوجوانان نیز اتفاق بیفتد.
وی تأکید کرد: ما می‌گوییم این اعداد و ارقامی که اعلام می‌شود، باید با آن تحلیل‌هایی که متمم است به کار گیرد، ما می‌گوییم که این اعداد اعلامی چطور به دست می‌آید و آیا شواهد بالینی در خصوص اعتیاد وجود دارد؟
منصورکیایی در «خصوص اینکه چرا آموزش و پرورش پژوهشی انجام نمی‌دهد؟»، گفت: باید به دو نکته توجه کرد؛ اول اینکه بسیاری از مطالعاتی که انجام می‌شود از طریق پیمایش است اما بعضی دیگر از داده‌ها نیز بر اساس شواهد میدانی است.
مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش عنوان کرد:‌ در پیمایش، ابزارهایی هستند که برای نمونه‌ ۳۰ سؤال که دارای مقیاس‌های محیط، تمایز مصرف و دسترسی است و هر کدام دارای سؤالی هستند، انتخاب می‌شوند.
وی افزود: یکی اینکه از فرد سؤال می‌شود آیا مواد مصرف کرده‌اید و در طول یک ماه تا یک سال چقدر مصرف کرده‌ و  چطور دسترسی پیدا کرده‌اید، فارغ از اینکه این ابزار از نظر تربیتی به مصلحت نوجوان است یا خیر؛ خانواده‌هایی داریم که به ما تذکر می‌دهند شما که از فرزند من می‌پرسید که آیا این مواد را مصرف کرده‌اید، بدون اجازه ما مطالبی را به فرزندمان می‌گویید که ما نمی‌خواهیم آنها را بداند.
منصورکیایی بیان داشت: در نتیجه رضایت والدین و دوم ایجاد سوگیری این پرسش‌ها در مخاطب مهم است؛ حال این موضوع مهم است که چقدر به این داده‌ها از طریق پیمایش می توان اعتماد کرد؟
* انرژی آموزش و پرورش بر روی رفتارهای پرخطر سرمایه‌گذاری می شود 
مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش عنوان کرد: پرسش‌نامه‌هایی است که وقتی از فرد پرسیده می‌شود، چند عدد روبه‌روی آن است که برای پاسخ دهنده در حد شوخی و تفریح است؛ یعنی این ویژگی را دارند که در نزد مخاطب ما دارای اعتبار بالایی نباشد؛ در نتیجه این پیمایش‌ها دارای مشکلاتی است.
وی تأکید کرد: کاری که آموزش و پرورش  مرتب انجام می‌دهد و در سال جاری نیز در دستور کار است، این است که به استان‌ها گفته شده است از ابزارهای مختلفی مانند داده‌های میدانی و استفاده از نظرات والدین استفاده کرده و از جمع آنها نتیجه بگیرند و در نقشه استان خود آنها را وارد کنند.
 مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش گفت:طی این سال‌ها این کار صورت گرفته است و جواب ما در خصوص فعالیت آموزش و پرورش  در این خصوص «نقشه خطرپذیری مدارس کشور» است و این نقشه بر روی نقشه (GIS) استان‌ها پیدا شده است و این تحلیل را می‌دهد که به تفکیک مناطق کشور اطلاعات را بدانیم.
منصور کیایی افزود: به این نتیجه رسیدیم انرژی آموزش و پرورش بر روی رفتارهای پرخطر سرمایه‌گذاری شود و البته بحث بزهکاری و آسیب‌های نوپدید نیز در جای خود باشد، اما رفتارهای پرخطر بیشترین اولویت ماست.
وی خاطرنشان کرد: یکی از کارهایی که در حال انجام است، این است که تلاش می‌کنیم این را تبدیل به یک سامانه یکپارچه در کشور کنیم تا در همکاری با دستگاه‌های دیگر و استفاده داخلی خود به کار گیریم.
* اجرای پروژه مددکاری اجتماعی در مدارس
مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش گفت: استفاده‌ای که از این آمار به شکل برنامه‌ای خواهیم کرد، این است که پروژه‌ای در مدارس داریم که طی دو، سه سال اخیر آغاز شده و به نام «پروژه مددکاری اجتماعی» است که به آن اصطلاحاً «پروژه مدیریت مورد» گفته می‌شود.
منصورکیایی عنوان کرد:  این نقشه یکی از کارهایی است که در مدارس انجام می‌شود.
وی یاد آورشد: در پروژه «مدیریت مورد» ابزارهایی به مدارس معرفی شده است از قبیل سنجش خطرپذیری، ابزار استاندارد غربالگری روانی و ابزارهای مشاهدات میدانی.
مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش خاطرنشان کرد: ادارات آموزش و پرورش  قادر هستند با کمک این ابزارها و به ویژه ابزار سوم که «پروژه نماد» است، این موارد را بررسی کنند؛ در این پروژه مجموعه ابزارهای استاندارد نماد طراحی شده است و این پروژه سه بخش شناسایی و غربالگری، آموزش و مداخله است.
منصورکیایی متذکر شد: در بخش شناسایی، ابزار استانداردی ساخته شده و فعلاً در اختیار استان‌های پایلوت قرار گرفته است و در سال‌ تحصیلی جاری نیز در اختیار همه استان‌ها قرار می‌گیرد.
وی گفت: با نقشه خطرپذیری، ابزارهای پروژه مددکاری در مدارس و پروژه نماد قرار است آموزش و پرورش به سمتی حرکت کند تا در آینده با برگزاری کارگاه‌های تشکیل شده و کارگاه‌های آینده و با کمک این ابزارها، همکاران ما آموزش ببینند تا چگونه از ابزار شناسایی و غربالگری در مدارس استفاده کنند.
مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش تصریح کرد: هدف استفاده از ابزار فوق در جهت مداخله به موقع در مدرسه و ارجاع به نهادهای همکار است؛ در سال گذشته اتفاقاتی که در بین دانش‌آموزان از قبیل خودکشی اتفاق افتاد، که ممکن است پرسیده شود در آن موقع چه کاری کرده ایم.
منصورکیایی افزود: یکی از مهم‌ترین سرمایه‌گذاری‌هایی که در حال انجام است ، همین پروژه  مددکاری اجتماعی یا مدیریت مورد است؛ در این پروژه ابزارهای غربالگری روانی، مداخله مختصر در مدرسه و ارجاع به نهادهایی مانند مراکز بهداشت، بهزیستی و کمیته امداد است.
وی تأکید کرد: بناست که شناسایی به‌موقع در مدرسه و مداخله در سطحی که در مدرسه امکان دارد انجام شده و در صورت نیاز به بیرون از مدرسه ارجاع شود.
مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش گفت: اگر آموزش و پرورش سریع‌تر دوره‌های آموزشی را به نقطه قابل قبولی برساند تا رسیدن پروژه نماد به پوشش حداکثری در کشور، پروژه مددکاری را جلو می‌بریم.
* آموزش مشاوران و معلمان
منصور کیایی خاطرنشان کرد: در آموزش و پرورش قرار گذاشتیم تا جایی که امکان دارد همه همکاران به‌ویژه کسانی که ارتباط مستقیم دارند مانند مشاوران را آموزش دهیم.
وی ادامه داد: در بحث پیشگیری باید از همه ظرفیت‌ مدرسه استفاده شود و بر معلم و کلاس تأکید بیش‌تری وجود دارد، چراکه شناخت بیش‌تری از دانش‌آموزان دارند؛ برای نمونه وقتی دانش‌آموز در کلاس درس است، حالات رفتاری او را معلم می‌بینید و  می‌تواند این علائم را شناسایی کرده و به مدیران و معاونان گزارش دهد. 
* در همه ادارات آموزش و پرورش کمیته پیشگیری تشکیل شده است
مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش با اشاره به آموزش‌های لازم  به متولیان امر پیشگیری، گفت: برای رؤسای ادارات آموزش و پرورش آموزش گذاشتیم و برای مدرسان استانی و کارشناسان نیز این کلاس ها برگزار شده است و یک دوره آموزش کشوری نیز برای مدیران و معلمان برگزار خواهد شد تا نحوه شناسایی و مداخله را یاد گیرند.
منصور کیایی اظهار داشت: در همه ادارات کمیته پیشگیری تشکیل شده و فردی به نام «مدیر مورد» تعیین شده که موارد ارجاعی را با سازمان‌های دیگر هماهنگ می‌کند و برنامه مدیریت مورد یا مددکاری در طی این سال‌ها مرحله‌ به‌ مرحله رشد کرده است و امیدواریم کامل شود.
مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش در «خصوص مهم‌ترین برنامه‌ها برای آموزش معلمان و جلوگیری از تنبیه دانش‌آموزان»، تصریح کرد: آموزش و پرورش در خصوص نظارت، به شیوه‌های مختلف آموزش لازم را ارایه می دهد.
* تأسف آموزش و پرورش از تنبیه دانش آموزان
منصور کیایی با تأکید براینکه آموزش و پرورش مراتب تأسف خود را در خصوص تنبیه دانش‌آموزان اعلام می‌کند گفت: این رفتارها مورد تأیید آموزش و پرورش نیست. 
وی افزود: دوره‌ای به نام «ارتباط مؤثر با دانش‌آموز» برای معلمان برگزار می‌کنیم که سالانه ۲۰۰ هزار نفر از همکاران از این دوره استفاده می‌کنند؛ مانند کارگاه‌های آموزشی و طرح مدارس مراقب است.
وی در «خص وص اینکه آیا معلمان خاطی و دچار آسیب‌های روانی تحت سنجش روانی و مشاوره قرار می‌گیرند؟»، گفت: مشاوره‌ها صورت می‌گیرد و یکی از سازوکارهای تصمیم‌گیری در هیأت‌های رسیدگی به تخلفات در خصوص دلایل آن اتفاق، بررسی شده و فرد ارجاع داده می شود.
مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش با بیان اینکه بیش از یک میلیون فرهنگی داریم، گفت: در مناطق اولویت‌دار، کارگاه‌های آموزشی را برگزار می‌کنیم  و درصدی از امتیاز ارزشیابی معلمان نیز مربوط به شرکت در این دوره‌های آموزشی است.

 منبع: فارس