رویاهای شبانه به شکل فایل ویدیویی ضبط می‌شوند؟!

موبنا – دانشمندان بر اساس مطالعات دقیق خود دریافته‌اند بیشتر ما در هنگام شب بین ۴ تا ۶ رویا می‌بینیم و البته در ۹۰ درصد موارد ۱۰ دقیقه پس از آنکه هر کدام از این رویاها تمام می‌شود آنها را فراموش می‌کنیم.

«آنتونیو زادرا» رئیس دانشکده روانشناسی در دانشگاه مونترال بر این باور است ماهیت رویاها به گونه‌ای تعریف شده است که انسان آنها را فراموش کند. او می‌گوید: «این مسئله اهمیت زیادی دارد گه انسان رویاها و کابوس‌های شبانه را با واقعیت اشتباه نگیرد و به همین خاطر است که بخش اعظم این رویاها فراموش می‌شوند».

محققان بر این باورند که خواب دیدن در هنگام شب برای انسان ضروری است و حتی اگر فرد نتواند هیچ کدام از آنها را به خاطر بیاورد، این اتفاق برای سلامت او لازم به نظر می‌رسد. با این وجود برای محققان هم وجود دارند که رویاهای شبانه را چندان مهم نمی‌دانند. «دیرد لیت بارِت» از پروفسورهای حوزه روانشناسی در دانشگاه پزشکی هاروارد بر این باور است که هنوز هیچ اتفاق نظری در مورد عملکرد رویاها بین محققان وجود ندارد و مطالعات گسترده در این زمینه انجام می‌شود. با این وجود تئوری‌های فراوانی مطرح شده است که برخی از آنها بسیار ارزشمند هستند.

«زیگموند فروید» عصب‌شناس مشهور اتریشی که پدر علم روانکاوی نیز معرفی می‌شود نخستین شخصی بود که به صورت علمی در مورد تعبیر خواب نظریه‌های خود را مطرح کرد. فروید در کتابی که سال ۱۹۰۰ میلادی با نام «تعبیر خواب»‌ به چاپ رسانده بود کارکردهای رویاهای شبانه را مورد تحلیل قرار داد. بخش عمده کتاب مذکور به شرح رویاهای شخصی او و اطرافیانش می‌پردازد و از نظر فروید هر خواب شبانه به معنی تحقق یکی از آرزوها و خواسته‌های انسان است. او معتقد بود آرامشی که شخص در هنگام خوابیدن به دست می‌آورد به وی امکان می‌دهد خواسته‌های سرکوب‌ شده خود را بیان کند و البته تعارض‌های میان ارضای خواسته‌ها و تحقق آنها باعث می‌شود فرد با رویاهای ناخوشایند هم مواجه شود.

فروید ادعا کرده بود که رویاهای شبانه به ما امکان می‌دهند بزرگترین خواسته‌هایمان را برآورده کنیم. «رابرت استیکگلد» از اساتید روانپزشکی و مدیر مرکز خواب و علوم شناختی در دانشگاه پزشکی هاروارد معتقد است که رویاها این فرصت را برای ما ایجاد می‌کنند تا «در چارچوب آزمایش تجربی آگاهانه بتوانیم رویدادها و عواقب آن را تصور کنیم».

دکتر «جان آلان هابسون» یکی دیگر از اساتید دانشگاه هاروارد به همراه «رابرت مک‌کارلی» فرضیه فعال‌سازی سنتزهای مغزی را در این مطرح کرده است و بر اساس آن می‌گوید ما در واقع هیچ رویایی نمی‌بینیم. در عوض هر آنچه که از آن به عنوان خواب شبانه یا رویا یاد می‌کنیم عملکرد مغز ما محسوب می‌شود که سعی می‌کند پس از بیدار شدن تعدادی از امواج الکتریکی که در هنگام خواب REM در ساقه مغز ایجاد شده است را شناسایی کند.

دیگر دانشمندان معتقدند رویاها فرآیندی برای شبیه‌سازی موقعیت‌ها و تهدیدها هستند و از آنجایی که یک قطب مغز انسان برای تشخیص تهدیدها در دنیای واقعی توسعه یافته است، رویاها به این بخش از مغز کمک می‌کنند.

«موران سرف» از اساتید دانشکده مدریت دانشگاه نورث‌وسترن بر این باور است که برخی افراد می‌گویند رویاها روشی برای جابه‌جایی خاطرات از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت است، یا به عنوان روشی برای افزایش افکار سرکوب شده مورد استفاده قرار می‌گیرد. بعضی از دانشمندان معتقدند فرآیندهایی در مغز انسان وجود دارد تا اطلاعات خاص را از بین ببرد تا ما از این طریق بتوانیم روی اطلاعات مهم تمرکز بیشتر داشته باشیم. در این میان گروه دیگر از دانشمندان می‌گویند رویاها به ما کمک می‌کنند تا بتوانیم احساسات خود را تحریک کنیم.

به هر حال رویاها هرچه باشند و هر کارکردی که داشته باشند، انسان در هنگام مواجه شدن با آنچه که مغز می‌سازد و در هنگام خواب به نمایش می‌گذارد شگفت زده می‌شود. بسیاری از مردم مجلاتی که هر روز در مورد خواب و رویا منتشر می‌شود را خریداری می‌کنند، کتاب‌های مربوط به تعبیر خواب را در اختیار دارند، یا سعی می‌کنند به کمک روش‌های نوین رویاهای خود را شفاف‌سازی کنند و آنها را بهتر ببینند. پیشرفت‌های فناورانه نیز در این زمینه قابل ملاحظه بوده است و بسیاری از این مفاهیم برای ما جذاب‌تر شده است تا انسان برای نخستین بار در تاریخ بتواند خواب‌ها و رویاهای شبانه خود را مانند تصاویر ویدیویی ضبط کند.

دانشمندان هم اکنون در حال کار کردن روی این ایده هستند. پروفسور سِرف در این خصوص می‌گوید: «این نخستین بار در تاریخ است که چنین ایده‌ای پرورش داده می‌شود. ما در این زمینه شگفت زده شده‌ایم و می‌خواهیم خواب انسان را در قالب تصاویر ویدیویی ذخیره کنیم … و بالاخره یک روز این کار را انجام خواهیم داد».

ثبت خواب‌های شبانه

«ما خواب می‌بینیم که آنها را فراموش کنیم» این جمله‌ای بود که «فرانسیس کریک» یکی از بزرگترین نظریه‌پردازان در این زمینه با دست‌خط خود نوشت. ولی اگر ما این خواب‌ها را فراموش نکردیم چه باید بکنیم؟ اگر در رویای خود برنده قرعه‌کشی بزرگ شوید، با خواننده مورد علاقه‌تان دیدار کنید یا بر فراز کوه‌های آلپ پرواز کنید چه خواهد شد؟ دانشمندان در سراسر جهان در حال کار کردن روی فناوری‌های جدیدی هستند تا به کمک آن بتوانند محتوا، تصاویر، حرکت‌ها، صحبت‌ها و هرآنچه که در خواب ما اتفاق می‌افتد را رمزگشایی کنند.

«دانیل اولدیس» یکی از محققان مستقل در حوزه رویا و نویسنده کتاب مشهور «مانیفست رویای روحانی» در دانشگاه تگزاس همکاری‌های گسترده‌ای را با «دیوید اشنایر» آغاز کرده است تا تمامی حرکات و صحبت‌هایی که در رویاهی شبانه ما صورت می‌گیرد را ثبت کند. اشنایر مدیریت آزمایشگاه علوم اعصاب شناختی در آمریکا را برعهده دارد و در این مرکز از یک دستگاه الکترومایوگرام (EMG) استفاده می‌کند تا فرکانس های عصبی ارسال شده به هر یک از عضلات بدن در هنگام خواب را اندازه بگیرد.

اگرچه شما در هنگام خواب در حال حرکت نیستید، ولی تمامی حرکات شما برای دانشمندان اهمیت دارد. اولدیس در این خصوص می‌گوید: «ضربان‌های عصبی در هنگام خواب به صورت متوالی به عضلات ما ارسال می‌شوند». الکترودهای نصب شده روی بازوها، پاها و چانه به محققان کمک می‌کنند این فرکانس‌های عصبی در هنگام خواب به دقت اندازه‌گیری شوند. این محققان سعی دارند از این طریق فرکانس‌های مربوط به حرکات اولیه از جمله راه رفتن، برداشتن اشیا، دست دادن و … را شناسایی کنند و ارتباط میان الکترودها و تصاویری که هر شخص در هنگام خواب می‌بیند را کشف کنند.

اولدیس و آزمایشگاه او تلاش می‌کند به جز حرکات بدن، صحبت‌هایی که در رویاهای شبانه رد و بدل می‌شود را هم تفسیر کند. برای رسیدن به این هدف در ناحیه صورت،‌ لب‌ها، چانه و … برای هر فرد از پنج تا شش الکترود استفاده شده است تا امواج ارسال شده به آنها محاسبه شود.

در هر مطالعه دو دانشجوی داوطلب حضور دارند تا تحقیقات در هنگامی که به خواب می‌روند روی آنها انجام شود. اولدیس در این خصوص گفت: «پیش از آنکه افراد داوطلب به خواب بروند، صداهای خاص از پیش تعیین شده را به زبان انگلیسی ادا می‌کنند تا الگوهای عضلانی صورت آنها ثبت شود. با این شرایط زمانی که آنها رویا می‌بینند و حین رویا صحبت می‌کنند، این الگوها می‌توانند معنی شوند».

او می‌گوید یکی از بزرگترین مشکلات موجود این است که بتوان تشخیص داد هر یک از شرکت‌کنندگان در تحقیق آنچه که در خواب می‌گویند را بتوان با صحبت‌های آنها در بیداری تطبیق دارد و از روی آنها معنا و مفهوم به دست آورد.

در حالی که اولدیس روی حرکات و صحبت‌های انسان تحقیق می‌کند تا از این طریق بتواند رویاهای شبانه ما را در قالب پیام‌های با مفهوم ذخیره کند، پروفسور «یوکیاسو کامیتانی» در دانشگاه کیوتو ژاپن به صورت متفاوت این قضیه را پیش می‌برد و قصد دارد عکس‌ها را رمزگشایی کند.

کامیتانی به تازگی نتایج حاصل از مطالعات خود را از طریق تصویربرداری رزونانسی مغناطیسی عملکردی با قابلیت تحلیل فعالیت مغز و جریان خون منتشر کرد. او بر اساس تصاویری که هر یک از افراد در یک چرخه خواب مشاهده کردند و آنها را توضیح دادند، فضای خواب آنها را بازسازی کرد و تصاویر واقعی در مورد آن را به نمایش گذاشت.

او بر اساس یافته‌های خود گفت: «رویکرد ما به گونه‌ای تعریف شده است که می‌تواند گسترش یابد تا انواع مختلف حالت‌های ذهنی از جمله توهمات و رویاها بازسازی شوند تا در نتیجه یک پنجره جدید رو به محتویات داخلی مغز انسان باز شود».

مطالعات کامیتانی سال ۲۰۱۳ میلادی آغاز شد و انواع مختلف فناوری‌های یادگیری ماشینی در آن مورد استفاده قرار گرفت و داده‌های نهایی الگوهای فعال مغزی بر اساس تجربیات بصری در طول خواب و بیداری را ارایه کرد. او به همراه همکاران خود نظریه جدیدی را در مورد محتوای رویاها بر اساس الگوهای فعالیت مغز انسان مطرح کرد.

پروفسور زادرا در این خصوص می‌گوید: «تا زمانی که بتوانیم رویاهای شبانه را در غالب تصاویر ویدیویی ذخیره کنیم … می‌بایست زمانی که یک فرد بیدار است فعالیت مغزی او را مورد تحلیل قرار دهیم. نحوه فکر کردن و تصویرسازی ذهنی به ما کمک می‌کند تا به خواب‌های شبانه نزدیک‌تر شویم و از این طریق تصویر واقعی رویاها را به دست آوریم». مطالعه کامیتانی نخستین گام در این زمینه محسوب می‌شود و راه را برای دیگر دانشمندان باز کرده است تا بتوانند در آینده نه چندان دور این آرزو را محقق کنند.