فرصت‌سوزی در بازارانرژی
به‌روزترین‌ها– اما کارشناسان معتقدند فقدان ديپلماسي قوي، نبود زيرساخت‌هاي مناسب در حوزه تجهيزات و فناوري‌هاي نوين در حوزه انرژي به ويژه گاز، رقابتي بودن شديد صاحبان منابع انرژي نفت و گاز در جهان و فاصله زياد ايران به‌خاطر تحريم‌ها با آنها از جمله دلايلي محسوب مي‌شود که باعث حضور ناموفق ايران در معادلات بازار انرژي شد. علي گلستاني، کارشناس امور بين‌الملل در اين خصوص به «آرمان ملي» گفت: بررسي ظرفيت‌هاي انرژي هر کشور در سه حوزه استخراج، توليد و صادرات قابل بررسي و تقسيم بندي است و بر اساس ارزيابي‌هاي صورت گرفته ايران با توجه به شرايط موجود داراي ظرفيت‌هاي متفاوتي در حوزه توليد و صادرات است، اختلاف سطح توليد و صادرات ايران همچنين در مقايسه با ديگر کشورها با ظرفيت بالا نيز بايد مورد توجه قرار گيرد.
اشتباه محاسباتي درظرفيت‌هاي توليد و صادرات
او افزود: تصور همگان بر اين است که ايران با توجه به اينکه داراي ذخاير گاز مطلوب در جهان است بايد قابليت صادرات خوبي نيز در حوزه انرژي به ويژه گاز داشته باشد و اين ذهنيت به خصوص همزمان با وقوع بحران انرژي و جنگ روسيه و اوکراين شدت گرفت و دغدغه بسياري از فعالان اقتصادي و نخبگان بر اين قرار گرفت که چرا ايران از ظرفيت‌هاي خود در اين زمينه بهره نگرفت تا بتواند از فرصت نياز اروپا به انرژي به ويژه گاز به خوبي بهره گيرد، در حالي که ايران با وجود اينکه جزو سه دارنده منابع گاز دنياست، اما به دليل نبود تجهيزات و فناوري‌هاي نوين توانايي فرآوري و همچنين صادرات اين محصول به خارج از کشور را ندارد، علاوه بر اين مصرف رو به فزوني گاز در داخل کشور فرصتي براي صادرات گاز براي ايران را نيز باقي نگذاشته است. گلستاني ادامه داد: کشورهاي دارنده منابع گاز دنيا از جمله آمريکا و روسيه با سهم بسيار مطلوب از منابع، توليد و صادرات گاز دايره بهره‌مندي ايران در اين حوزه را کاهش مي‌دهند و کنشگري کشور را محدود مي‌کند، هرچند تحولات مثبتي در اين بخش طي 3 سال اخير صورت گرفته است که اگر اهرم تحريم‌ها و موانع پيش روي ارتباط با ديگر کشورها وجود نداشت شايد چشم انداز مطلوب‌تري در اين بخش وجود داشت.
شانس ايران براي رقابت در حوزه انرژي
اين کارشناس توضيح داد: ارزيابي توانمندي‌هاي ايران در بخش توليد گاز با حدود 250 ميليارد مترمکعب در مقايسه با آمريکا با حدود 900 ميليارد مترمکعب و روسيه با 700 ميليارد متر مکعب بيانگر اين است که ايران حتي بدون وجود تحريم‌ها نيز توانايي رقابت سنگين با اين کشورها را در شرايط فعلي ندارد و نمي‌تواند سهم مطلوبي از بازار صادراتي گاز دنيا را با وجود نبود فرآوري و تجهيزات فناوري گاز و تلاش کشورهاي منطقه و جهان براي اعمال محدوديت براي ايران به خود اختصاص دهند. گلستاني اضافه کرد: فقدان ديپلماسي قوي در حوزه انرژي نيز بر فعال نشدن ايران در اين بخش موثر بوده است، اما با در نظر گرفتن شرايط مذکور ايران راه دشواري براي تخصيص بازار جهاني گاز به ويژه اروپا با توجه عزم برخي از اين کشورها براي تحريم ايران در پيش‌رو دارد و برخلاف تصور همگاني، جنگ روسيه و اوکراين و بحران انرژي گزاره‌هاي واقعي و تاثيرگذاري براي افزايش سهم ايران از بازار اروپا به شمار نمي‌آيد. او بيان کرد: ايران در حوزه نفت و صادرات اين محصول نيز وضعيت بهتري در مقايسه با گاز دارا نيست، چراکه باز هم در دايره رقابت با ديگر کشورها از ظرفيت‌هاي پاييني براي فرآوري اين محصول برخوردار است که در مقايسه با روسيه با درصدي حدود 60 درصد و عربستان با حدود 35 درصد، سهم کمتري از بازار صادراتي نفت را به خود تخصيص داده است و اين بيانگر اين است که بازيگران صحنه انرژي به ويژه نفت ايفاي نفش بهتري با بهره گرفتن از پيشينه منابع و سهم گيري از بازار صادرات را دارا هستند و بنا به مجموع عوامل فوق نام ايران در سال 2021 جزو 15 کشور برتر داراي صادرات بالاي نفت در دنيا ثبت نشده است.
راهکار برون رفت از مشکل
گلستاني درباره راهکار برون رفت از اين مشکل گفت: تقويت ديپلماسي اقتصادي ايران، نوآوري تجهيزات استخراج، ذخيره سازي و فرآوري گاز و انرژي از جمله راهکارهايي به شمار مي‌آيند که مي‌تواند وضعيت ايران را در حوزه صادرات انرژي به ويژه گاز بهبود بخشد و البته فرهنگسازي مصرف صحيح گاز در کشور و به روزرساني تجهيزات گازسوز مانند بخاري‌ها و… مي‌تواند در اين بخش موثر باشد. او در باره بلاتکليفي برجام بر وضعيت موجود گفت: موضوع انرژي در اين خصوص بسيار شکننده است و تا زماني که تحريم‌هاي مالي ايران در در سطح پارلمان آمريکا تصويب نشود نمي‌توانيم چشم اميدي به برجام داشته باشيم تا آثار منفي حاصل از تحريم در کشور زدوده شود و در مجموع تغيير در کوتاه يا بلندمدت مشکلات ايران با بهبود زيرساخت‌ها و مديريت صحيح ظرفيت‌هاي موجود تا حد بسياري امکان پذيرخواهد بود.
روسيه سد بزرگي است
مرتضي بهروزي‌فر کارشناس ديگر حوزه انرژي نيز دراين خصوص معتقد است: اگر تمام مشکلات بين‌المللي ايران نيز حل شود در کوتاه‌مدت ايران نمي‌تواند جايگزين روسيه در بازار بين‌المللي شود، اما در ميان‌مدت اين امکان وجود خواهد داشت و ايران مي‌تواند بين دو تا چهار سال به يکي از تامين‌کنندگان گاز اروپا تبديل شود البته اگر پيش‌زمينه‌ها و پيش‌شرط‌هاي آن فراهم باشد. بهروزي‌فر اظهار کرد: اين مساله ارتباطي به شرايط کنوني و بحران آنها با روسيه ندارد تا مادامي که اروپا به عنوان يکي از بزرگ‌ترين مصرف‌کنندگان گاز دنيا تمايل دارد که مبادي تامين خود را متنوع‌تر کند و با روسيه دچار مشکل شده دنبال اين است که ميزان وابستگي خود را به روسيه کاهش دهد و دنبال اين است که از راه‌هاي بيشتري نياز انرژي خود را تامين کند و تمايل بيشتري به توسعه رابطه خود با ايران دارد البته از گذشته اين مساله وجود داشته اما قطعا اکنون اين تمايل از سمت اروپا بيشتر است.
يک بازي برد- برد براي ايران و اروپا
آرمان ملي: جنگ روسيه و اوکراين و تحريم‌هاي جهاني عليه روسيه و واکنش‌هاي روسيه در قبال اين تحريم‌ها، تصور ايجاد بازار جديدي براي ايران به ويژه در کشورهاي اروپايي را تداعي کرد که در راستاي آن خواهد توانست به درآمدهاي جديد دست يابد که البته اين امر با مديريت صحيح کشورهاي اروپايي محقق نشد، اما کارشناسان معتقدند فقدان ديپلماسي قوي، نبود زيرساخت‌هاي مناسب در حوزه تجهيزات و فناوري‌هاي نوين در حوزه انرژي به ويژه گاز، رقابتي بودن شديد صاحبان منابع انرژي نفت و گاز در جهان و فاصله زياد ايران به‌خاطر تحريم‌ها با آنها از جمله دلايلي محسوب مي‌شود که باعث حضور ناموفق ايران در معادلات بازار انرژي شد. علي گلستاني، کارشناس امور بين‌الملل در اين خصوص به «آرمان ملي» گفت: بررسي ظرفيت‌هاي انرژي هر کشور در سه حوزه استخراج، توليد و صادرات قابل بررسي و تقسيم بندي است و بر اساس ارزيابي‌هاي صورت گرفته ايران با توجه به شرايط موجود داراي ظرفيت‌هاي متفاوتي در حوزه توليد و صادرات است، اختلاف سطح توليد و صادرات ايران همچنين در مقايسه با ديگر کشورها با ظرفيت بالا نيز بايد مورد توجه قرار گيرد.
اشتباه محاسباتي درظرفيت‌هاي توليد و صادرات
او افزود: تصور همگان بر اين است که ايران با توجه به اينکه داراي ذخاير گاز مطلوب در جهان است بايد قابليت صادرات خوبي نيز در حوزه انرژي به ويژه گاز داشته باشد و اين ذهنيت به خصوص همزمان با وقوع بحران انرژي و جنگ روسيه و اوکراين شدت گرفت و دغدغه بسياري از فعالان اقتصادي و نخبگان بر اين قرار گرفت که چرا ايران از ظرفيت‌هاي خود در اين زمينه بهره نگرفت تا بتواند از فرصت نياز اروپا به انرژي به ويژه گاز به خوبي بهره گيرد، در حالي که ايران با وجود اينکه جزو سه دارنده منابع گاز دنياست، اما به دليل نبود تجهيزات و فناوري‌هاي نوين توانايي فرآوري و همچنين صادرات اين محصول به خارج از کشور را ندارد، علاوه بر اين مصرف رو به فزوني گاز در داخل کشور فرصتي براي صادرات گاز براي ايران را نيز باقي نگذاشته است. گلستاني ادامه داد: کشورهاي دارنده منابع گاز دنيا از جمله آمريکا و روسيه با سهم بسيار مطلوب از منابع، توليد و صادرات گاز دايره بهره‌مندي ايران در اين حوزه را کاهش مي‌دهند و کنشگري کشور را محدود مي‌کند، هرچند تحولات مثبتي در اين بخش طي 3 سال اخير صورت گرفته است که اگر اهرم تحريم‌ها و موانع پيش روي ارتباط با ديگر کشورها وجود نداشت شايد چشم انداز مطلوب‌تري در اين بخش وجود داشت.
شانس ايران براي رقابت در حوزه انرژي
اين کارشناس توضيح داد: ارزيابي توانمندي‌هاي ايران در بخش توليد گاز با حدود 250 ميليارد مترمکعب در مقايسه با آمريکا با حدود 900 ميليارد مترمکعب و روسيه با 700 ميليارد متر مکعب بيانگر اين است که ايران حتي بدون وجود تحريم‌ها نيز توانايي رقابت سنگين با اين کشورها را در شرايط فعلي ندارد و نمي‌تواند سهم مطلوبي از بازار صادراتي گاز دنيا را با وجود نبود فرآوري و تجهيزات فناوري گاز و تلاش کشورهاي منطقه و جهان براي اعمال محدوديت براي ايران به خود اختصاص دهند. گلستاني اضافه کرد: فقدان ديپلماسي قوي در حوزه انرژي نيز بر فعال نشدن ايران در اين بخش موثر بوده است، اما با در نظر گرفتن شرايط مذکور ايران راه دشواري براي تخصيص بازار جهاني گاز به ويژه اروپا با توجه عزم برخي از اين کشورها براي تحريم ايران در پيش‌رو دارد و برخلاف تصور همگاني، جنگ روسيه و اوکراين و بحران انرژي گزاره‌هاي واقعي و تاثيرگذاري براي افزايش سهم ايران از بازار اروپا به شمار نمي‌آيد. او بيان کرد: ايران در حوزه نفت و صادرات اين محصول نيز وضعيت بهتري در مقايسه با گاز دارا نيست، چراکه باز هم در دايره رقابت با ديگر کشورها از ظرفيت‌هاي پاييني براي فرآوري اين محصول برخوردار است که در مقايسه با روسيه با درصدي حدود 60 درصد و عربستان با حدود 35 درصد، سهم کمتري از بازار صادراتي نفت را به خود تخصيص داده است و اين بيانگر اين است که بازيگران صحنه انرژي به ويژه نفت ايفاي نفش بهتري با بهره گرفتن از پيشينه منابع و سهم گيري از بازار صادرات را دارا هستند و بنا به مجموع عوامل فوق نام ايران در سال 2021 جزو 15 کشور برتر داراي صادرات بالاي نفت در دنيا ثبت نشده است.
راهکار برون رفت از مشکل
گلستاني درباره راهکار برون رفت از اين مشکل گفت: تقويت ديپلماسي اقتصادي ايران، نوآوري تجهيزات استخراج، ذخيره سازي و فرآوري گاز و انرژي از جمله راهکارهايي به شمار مي‌آيند که مي‌تواند وضعيت ايران را در حوزه صادرات انرژي به ويژه گاز بهبود بخشد و البته فرهنگسازي مصرف صحيح گاز در کشور و به روزرساني تجهيزات گازسوز مانند بخاري‌ها و… مي‌تواند در اين بخش موثر باشد. او در باره بلاتکليفي برجام بر وضعيت موجود گفت: موضوع انرژي در اين خصوص بسيار شکننده است و تا زماني که تحريم‌هاي مالي ايران در در سطح پارلمان آمريکا تصويب نشود نمي‌توانيم چشم اميدي به برجام داشته باشيم تا آثار منفي حاصل از تحريم در کشور زدوده شود و در مجموع تغيير در کوتاه يا بلندمدت مشکلات ايران با بهبود زيرساخت‌ها و مديريت صحيح ظرفيت‌هاي موجود تا حد بسياري امکان پذيرخواهد بود.
روسيه سد بزرگي است
مرتضي بهروزي‌فر کارشناس ديگر حوزه انرژي نيز دراين خصوص معتقد است: اگر تمام مشکلات بين‌المللي ايران نيز حل شود در کوتاه‌مدت ايران نمي‌تواند جايگزين روسيه در بازار بين‌المللي شود، اما در ميان‌مدت اين امکان وجود خواهد داشت و ايران مي‌تواند بين دو تا چهار سال به يکي از تامين‌کنندگان گاز اروپا تبديل شود البته اگر پيش‌زمينه‌ها و پيش‌شرط‌هاي آن فراهم باشد. بهروزي‌فر اظهار کرد: اين مساله ارتباطي به شرايط کنوني و بحران آنها با روسيه ندارد تا مادامي که اروپا به عنوان يکي از بزرگ‌ترين مصرف‌کنندگان گاز دنيا تمايل دارد که مبادي تامين خود را متنوع‌تر کند و با روسيه دچار مشکل شده دنبال اين است که ميزان وابستگي خود را به روسيه کاهش دهد و دنبال اين است که از راه‌هاي بيشتري نياز انرژي خود را تامين کند و تمايل بيشتري به توسعه رابطه خود با ايران دارد البته از گذشته اين مساله وجود داشته اما قطعا اکنون اين تمايل از سمت اروپا بيشتر است.
يک بازي برد- برد براي ايران و اروپا
بهروزی‌فر با اشاره به راهکارهای تحقق صادرات گاز به اروپا گفت: بهینه‌سازی مصرف داخل باید، به‌گونه‌ای لحاظ شود که میزان مصرف با حفظ رفاه تطابق داشته باشد همچنین احداث خطوط لوله و ایجاد تاسیسات LNG برای انتقال گاز به اروپا نیز باید در دستور کار قرار بگیرد و این مساله یک بازی برد- برد برای ایران و اروپاست. او معتقد است: ممکن است روسیه تمام توان خود را به‌کار ببرد تا رقیب جدیدی پیدا نشود، چراکه هرچه رقبای کمتری برای آن وجود داشته باشد می‌تواند قدرت بیشتری را اعمال کند و در صورت حضور ایران جایگاه روسیه تضعیف می‌شود و در این بین ایران می‌تواند گزینه‌ای برای جایگزینی صادرات گاز روسیه به اروپا باشد، اما آنطور که حمیدرضا عراقی مدیرعامل سابق شرکت ملی گاز ایران گفته برای صادرات گاز به اروپا نیازمند شروطی هستیم که اگر محقق شود می‌توانیم بازارهای اروپا را به دست آوریم، اما در حال حاضر امکان صادرات گاز با توجه به شرایط کنونی گاز ایران برای جایگزینی ایران به جای روسیه وجود ندارد، اما اگر در درازمدت صرفه‌جویی صورت بگیرد و توسعه مخازن انجام شود ایران می‌تواند از فرصت‌ها استفاده کند. او بیان کرد: مصرف بهینه در کنار آن توسعه مخازن باید انجام شود علاوه بر آن حفظ شرایط موجود و توسعه سرمایه‌گذاری نیز از اهمیت زیادی برخوردار است که اگر محقق شود آینده خوبی را برای صنعت گاز می‌شود ترسیم کرد و هر زمانی ایران گاز مازاد داشته باشد این فرصت برایش وجود دارد که به بازارهای اروپایی راه پیدا کند و امکان صادرات گاز ایران به اروپا وجود دارد اما مدیریت مصرف، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، توسعه تولید گاز و سرمایه‌گذاری در مخازن جدید نیز بسیار مهم است. بهروزی‌فر تاکید کرد: در شرایط کنونی طبق اعلام مسئولان صنعت گاز به ۱۵۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز است و اگر سیاستگذاری‌ها به درستی انجام شود می‌توان تا ۲۰۰ میلیارد مترمکعب در سال صادرات گاز به اروپا داشت.
منبع: آرمان ملی
