سهم ناچیز 10درصدی صادرات دارو؛ موانع داخلی منافع اقتصادی را نابود می‌کنند
نائلی، معاون اسبق امور بین‌الملل وزارت بهداشت، به سهم تنها ۱۰ درصدی صادرات از تولید دارو در ایران اشاره کرد و گفت: بهبود این وضعیت مستلزم توجه به اقتصاد سلامت و توسعه مهارت‌های بازاریابی و مذاکراتی در شرکت‌های دارویی است تا بتوانند به بازارهای بین‌المللی دست یابند و موفقیت بیشتری در زمینه صادرات دارو کسب کنند.
به‌روزترین‌ها| جلال نائلی معاون اسبق امور بین الملل در حوزه بهداشت اقتصادی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در نشست اهمیت صادرات برای شرکت های دارویی و پیش نیازهای آن بیان داشت: دولت‌ها برای ارزیابی عملکرد خود دو شاخص عمده دارند. یک دولت زمانی موفق محسوب می‌شود که شاخص امید به زندگی و افزایش درآمد ناخالص ملی را بهبود بخشد. این دو شاخص به عنوان اهداف اصلی محسوب می‌شوند.
وی افزود: بنابراین، در هنگام بررسی هر فعالیتی، لازم است جنبه اقتصادی آن را مدنظر قرار دهیم، زیرا هیچ اقدامی بدون توجه به بعد اقتصادی آن معنا ندارد؛ حتی در حوزه سلامت. ما در بهداشت سرمایه‌گذاری می‌کنیم تا از هزینه‌های گزاف درمان جلوگیری کنیم و سبک زندگی را تغییر می‌دهیم تا از مواجهه با مشکلات بهداشتی پیشگیری کنیم. بنابراین، محور همه چیز اقتصاد خواهد بود.
نائلی ادامه داد: در مورد نیازها نیز باید گفت که نیاز در همه جا وجود دارد و هنر آن است که به تقاضاها پاسخ دهیم. این همان هنری است که شرکت سیناژن با تشخیص نیاز و تولید داروی مشخص از خود نشان داد. اما در زمان همه‌گیری کرونا، زمانی که چین از عرضه یک داروی مشخص به ما امتناع کرد، تازه دریافتیم که سیناژن این دارو را تولید کرده است، اما به آن اجازه ورود به بازار داده نشده بود. در آن زمان بود که اهمیت این مسئله را درک کردیم.
استراتژیک بودن صنعت سلامت
این داروساز با اشاره به اینکه تبدیل نیاز به تقاضا، هنری بسیار مهم و کاربردی است تاکید کرد: صادرات دارو نیز باید مورد توجه قرار گیرد. در نظام سلامت کشور ما، یک مزیت ویژه وجود دارد که همه شبکه‌های بهداشتی حول مفهوم اقتصاد سلامت شکل گرفته‌اند. این اقتصاد سلامت با مفهوم گسترده‌تر آن تفاوت دارد؛ چرا که تأکید آن بر کاهش هزینه‌ها و صرفه‌جویی است. در این چارچوب، تلاش می‌شود با اتخاذ روش‌های مقرون به صرفه، میزان پرداخت از جیب مردم کاهش یابد و پوشش بیمه‌ای افزایش پیدا کند.
نائلی اضافه کرد: در عین حال، مفهومی دیگر مرتبط با توسعه اقتصادی بخش سلامت وجود دارد. هدف این است که با گسترش بازار سلامت، منافع اقتصادی بیشتری کسب کنیم. با رعایت تمامی دستورالعمل‌ها، علیرغم توانمندی‌های چشمگیر، مشکلاتی در کشور وجود دارد که به فقدان دستورالعمل‌های مشخص و نظارت ناکافی یا نادرست برمی‌گردد.
وی ادامه داد: به عنوان نمونه، زمانی که در کشورهای دیگر نیازی شناسایی شد، موانعی بر سر راه قرار گرفتند و این نگرانی مطرح شد که شاید پزشکان، دارو را به طور نابجا استفاده کنند، و این امر منجر به افزایش هزینه‌ها برای بیماران و بیمه‌ها شود.
معاون اسبق امور بین الملل در حوزه بهداشت اقتصادی وزارت بهداشت افزود: یکی دیگر از مواردی که باید به آن توجه داشت این است که صنعت سلامت به عنوان یک صنعت استراتژیک باید مورد نظر قرار گیرد. صنعت سلامت برخلاف سایر صنایع، زیربنای استراتژیک تولید به شمار می‌آید و از این جهت با دیگر بازارها تفاوت دارد. در سایر بازارها، اطلاعات مورد نیاز اغلب با تلاش اندک به دست می‌آید، اما در صنعت سلامت، موضوع پیچیده‌تر است.
این داروساز با اشاره به نقش موانع صادرات دارو در روابط بین المللی کشور تصریح کرد: زمانی که از استراتژیک بودن این صنعت سخن می‌گوییم، مثال‌های بارزی وجود دارد. نمونه آن زمانی است که به دلیل عدم تأمین یک دارو به ترکیه، روابط ما با آن کشور تضعیف شد. همچنین، در مورد اندونزی، نیاز این کشور به محصولاتی خاص مانند اکسیژن مایع وجود داشت و وزیر بهداشت اندونزی چندین بار به صورت شخصی با من تماس گرفت، امّا به دلایلی نتوانستیم تقاضا را برآورده سازیم و در نتیجه، بازار اندونزی را از دست دادیم.
فرصت‌های از دست‌رفته در صادرات دارو
نائلی با اشاره به اینکه اکسیژن مایع یکی از درمان‌های بسیار مؤثر در شرایط بحرانی است بیان داشت: اگر در موقعیت‌های خاص بتوانیم اکسیژن با غلظت بالا را به موقع و به میزان کافی به بیماران برسانیم، می‌توانیم به بهبود سریع‌تر آن‌ها و بازگشت عملکرد طبیعی بدن کمک شایانی کنیم.
این داروساز با اشاره به تجربه یکی از شرکت ها تولیدکننده در زمان کرونا که می توانست بازار خوبی برای خود در کشورهای همسایه بیاید اضافه کرد: یکی از شرکت‌های مستقر در غرب ایران اقدام به تولید اکسیژن مایع می‌کرد. ظرفیت تولید این شرکت روزانه ۱۰۰ واحد اکسیژن مایع در مقابل حدود 120 واحد نیاز داخلی بود. زمانی که کشور عراق با کمبود اکسیژن مایع مواجه شد، در نگاه اول، به نظر می‌رسید که این شرکت نمی‌تواند محصولی صادر کند و باید نیاز داخلی را تأمین کند. اما علیرغم نیاز کشور، تنها ۶۰ واحد از تولیداتشان خریداری می‌شد و ۴۰ واحد باقی‌مانده همچنان بلااستفاده مانده بود.
وی ادامه داد: با پیگیری‌های مکرر و ارتباط با رئیس وقت سازمان و معاون درمان وزارت بهداشت، مشخص شد که امکان خرید ۶۰ واحد نیز وجود داشت، اما برای ۴۰ واحد باقی‌مانده بودجه‌ای وجود نداشت و همچنین اجازه صادرات هم داده نمی‌شد. در نهایت، روابط ما با وزارت بهداشت عراق تضعیف شد و صادرکنندگان ما در ادامه با مشکلاتی روبرو شدند.
این داروساز تاکید کرد: «در عرصه بین‌الملل عرصه بده بستان است» اهمیت دارد، و ما باید برای دستیابی به منافع، روابط خود را با رعایت این اصول تنظیم کنیم. دیپلماسی تنها هنر برقراری ارتباط نیست؛ بلکه توانایی ایجاد و حفظ روابطی است که منافع متقابل را تأمین کند.
جسارت در تصمیم‌گیری؛ کلید موفقیت در تجارت بین‌المللی
معاون اسبق امور بین الملل در حوزه بهداشت اقتصادی وزارت بهداشت تاکید کرد: بارها به همکاران در سازمان غذا و دارو تأکید کرده‌ام که متأسفانه در سال‌های اخیر، جسارت در تصمیم‌گیری تا حد زیادی از مدیران سلب شده است. مدیران به دلیل نگرانی از مورد بازخواست قرار گرفتن، اغلب دچار تردید در تصمیم‌گیری شده‌اند.
وی افزود: برای موفقیت در صادرات دارو، لازم است که به عنوان یک بازرگان حرفه‌ای فعالیت کنید. این موضوع مستلزم آن است که به حوزه بازاریابی بپردازید و مهارت‌های لازم را در این زمینه کسب کنید. همچنین، هنر مذاکره از عوامل اصلی موفقیت در تجارت‌های بین‌المللی است.
این داروساز ادامه داد: ترکیه در زمینه تجارت موفق بوده است چون اجازه داده‌اند شرکت‌هایشان رشد و توسعه پیدا کنند. این موفقیت ناشی از هنر دیپلماسی و توانایی برقراری ارتباطات بین‌المللی است، امری که به نظر می‌رسد ما در آن ضعف داریم یا نتوانسته‌ایم خود را با تغییرات روز تطبیق دهیم و مهارت‌های لازم در این زمینه را بیاموزیم. بنابراین حتی اگر فرصت‌ها برای ما فراهم شود، مانند پرنده‌ای که سال‌ها در قفس بوده و پرواز را فراموش کرده، زمان می‌برد تا به سطحی دست یابیم که باید برسیم.
نائلی تاکید کرد: این واقعیت خجالت‌آور است که ما بیش از یک میلیارد دلار دارو در داخل کشور تولید می‌کنیم اما تنها حدود 100 میلیون دلار از آن را صادر می‌کنیم، که کمتر از 10 درصد است. این درحالی است که به عنوان مثال، بلاروس هشت سال پیش دارای بازاری داخلی به ارزش 500 میلیون دلار بود و علاوه بر آن، 150 میلیون دلار صادرات دارو داشت، یعنی 30 درصد از تولیدشان را صادر می‌کردند. متأسفانه ما نتوانستیم به این سطح دست یابیم.
اهمیت رویکرد تجاری در بازارهای بین‌المللی
این داروساز با ابراز تاسف از اینکه نظام سلامت کشور به‌گونه‌ای طراحی شده است که کمتر از 10 درصد توان صادرات دارو دارد بیان داشت: این صادرات علاوه بر نفع اقتصادی برای تولیدکنندگان، ارزش استراتژیک برای کشور به همراه دارد. مثلاً، آذربایجان، ۲۰ قلم دارویی را درخواست کرده که ما از میان آن‌ها تنها برای هفت قلم مجوز صادر کردیم، که حتی به اندازه مصرف یک داروخانه نیز نمی‌شود و بازار از دست می‌رود.
نائلی اضافه کرد: ایجاد بازارهای صادراتی بسیار دشوار است و نگهداری آن حتی دشوارتر. ما به راحتی بازارهایی را که با سختی به دست آورده‌ایم، از دست می‌دهیم، مانند بازار ونزوئلا. همچنین ما در تجارت بین‌المللی به دلیل عدم شناخت ادبیات آن، در رقابت‌های ناسالم شکست می‌خوریم. شرکت‌های چینی وقتی وارد بازار جدیدی می‌شوند، مسائل رقابتی داخلی خود را کنار می‌گذارند و بیشتر بر منافع ملی و تجارت متمرکز می‌شوند.
وی ادامه داد: در صادرات دارو باید نگاهی تجاری داشت. به عنوان نمونه، تجربه‌ای با یک مجموعه داشتم که طرف مقابل قیمت کالا را درخواست کرد، اما پاسخ دریافت کرد که قیمت را چهارشنبه اعلام می‌کنند و به دلیل تعطیلات پنجشنبه و جمعه، تا یکشنبه امکان اعلام قیمت وجود ندارد. در بازار جهانی باید سریع عمل کرد تا موفق شویم.
