چراغ سبز مجلس به حذف چهار صفر از پول ملی
مجلس شورای اسلامی اخیراً به صورت مشروط با حذف چهار صفر از پول ملی موافقت کرده است. این تصمیم همزمان با افزایش انتظارات عمومی درباره اصلاح ساختار پولی صورت گرفته و البته اجرای آن نیازمند تطبیق با قوانین جدید و حل برخی چالش‌هاست. اما حذف صفرها چه معنایی دارد، در دنیا چه کشورهایی این مسیر را طی کردند و آیا تغییر واحد پولی می‌تواند مشکلات اقتصادی ما را حل کند؟
آخرین وضعیت لایحه حذف چهار صفر در ایران
به گزارش به‌روزترین‌ها در ماه‌های اخیر، کمیسیون اقتصادی مجلس ایران به صورت مشروط با کلیات حذف چهار صفر از پول ملی موافقت نموده و مقرر شد متن لایحه به گونه‌ای تغییر کند که با سایر قوانین جدید تداخل نداشته باشد. طبق اظهارات محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی، اصلاح نظام پولی و اجرای حذف صفرها، یکی از مهمترین اقدامات سال جاری به شمار می‌رود.
فرزین تاکید کرد که تصویری که ریال در اقتصاد جهانی دارد مطلوب نیست و حذف صفر می‌تواند چهره‌ای جدید و کارآمد‌تر برای واحد پولی کشور ایجاد کند؛ این پروژه البته منوط به فراهم شدن بسترهای مناسب اقتصادی و همسویی سایر سیاست‌های پولی خواهد بود.
چرا حذف صفر از پول ملی؟
حذف صفر از پول ملی معمولاً زمانی مطرح می‌شود که نرخ تورم در کشوری بالا رفته و ارزش اسکناس‌های رایج به شدت کاهش یافته باشد. این اقدام دارای مزایایی مانند کاهش اثرات روانی تورم، ساده‌سازی حسابداری و مبادلات روزمره، و بازگرداندن اعتبار به واحد پول ملی است. با این حال، باید همزمان با اجرای این سیاست، برنامه‌های کنترل تورم و مدیریت نقدینگی نیز دنبال شود تا پیامدهای منفی کاهش یابد.
تجربه کشورهای دیگر در حذف صفر
در دهه‌های اخیر کشورهای متعددی به حذف صفر از پول خود پرداخته‌اند. برزیل یکی از شاخص‌ترین نمونه‌هاست که بین سال‌های ۱۹۶۷ تا ۱۹۹۴ چندین بار صفرها را حذف و واحد پول خود را تغییر داد. ترکیه در سال ۲۰۰۵ شش صفر از لیر حذف و واحد «لیر جدید» را معرفی کرد و آثار مثبتی همچون افزایش اعتماد مردم به پول ملی و تسهیل مبادلات مالی مشاهده شد.
زیمبابوه یکی از نمونه‌های ناموفق بوده، زیرا حذف صفرها را همزمان با ابرتورم شدید و بدون اصلاح جدی ساختار اقتصادی انجام داد که نتیجه‌ای جز شکست نداشت.
برخی دیگر از کشورها:
- روسیه (۱۹۹۸): سه صفر از روبل حذف شد.
- مجارستان (۱۹۴۶): حذف صفرها پس از ابرتورم.
- ونزوئلا (چند نوبت در دهه ۲۰۲۰): اما بدون کنترل تورم نتیجه مطلوب حاصل نشد.
- کره جنوبی، آرژانتین، رومانی و کشورهای بالکان نیز تجربه‌های مشابهی داشته‌اند.
نکات و درس‌های تجربه جهانی
تجارب جهانی نشان می‌دهد حذف صفر باید همزمان با اصلاحات ساختاری، تورم‌زدایی و جلب اعتماد جامعه باشد. در غیر این صورت بسی احتمال دارد اقدام یادشده موقتی و حتی بی‌اثر باشد. کارشناسان ایرانی نیز تأکید دارند با وجود تداوم مشکلات تورمی و ضعف در کنترل نقدینگی، حذف صفر باید با احتیاط و برنامه‌ریزی دقیق اجرا گردد.
اقدامات اولیه در ایران
بانک مرکزی ایران طی سال‌های اخیر به تدریج اعداد تومان را نیز روی ایران‌چک‌ها درج کرده تا شهروندان با ساختار جدید پولی آشنا شوند. برای مثال در ایران‌چک‌های ۵۰، ۱۰۰ و ۲۰۰ هزار تومانی، رقم معادل به تومان نیز آمده تا ذهنیت مردم برای تغییر احتمالی واحد پول آماده شود.
ملاحظات و نگرانی‌ها
با وجود حمایت مشروط کمیسیون اقتصادی مجلس از لایحه حذف صفر، برخی معتقدند این اقدام باید پس از دستیابی به ثبات اقتصادی و ایجاد زیرساخت‌های لازم انجام شود. مخلفان هشدار می‌دهند حذف صفر بدون حل مشکلات اساسی اقتصاد، تنها آثار مقطعی دارد. هم‌اکنون مجلس منتظر اعلام نظر نهایی شورای نگهبان درباره لایحه است و در صورت رد، دولت باید لایحه جدیدی ارائه کند.
