تلاش ایران برای سازگاری بیشتر کودکان با فناوری

طبق آمارهای منتشر شده، هم اکنون نزدیک به 60 درصد خانواده های آمریکایی که کودکان 8 تا 17 سال دارند در منزل خود از رایانه استفاده می کنند که بیشتر این رایانه ها به اینترنت متصل هستند. حامیان فضاهای مجازی و اینترنت همواره اعلام کرده اند که افزایش میزان دسترسی مردم به کامپیوتر و اینترنت به معنی افزایش میزان دسترسی آنها به سطوح بالای علمی، تحصیلی و اجتماعی خواهد بود و از این رو هیچ نگرانی در این زمینه وجود ندارد. با وجود تمامی این حمایت ها، همچنان نگرانی های فراوانی در مورد حضور کودکان و نوجوانان در اینترنت و دنیای مجازی وجود دارد و رسانه ها همواره هشدار می دهند که باید روند روبه رشد فعالیت قشر کم سن وسال در اینترنت با محدودیت مواجه شود.
از آنجایی که گفته می شود کودکان و نوجوانان همواره مورد تهاجم فناوری قرار گرفته اند و آسیب های جدی دیده اند، نگاهی به نحوه توسعه فناوری های پیشین در جوامع مختلف و تاثیرات آن بر زندگی این افراد می تواند از بروز مشکلات بیشتر در این زمینه جلوگیری کند. براساس آخرین مطالعات صورت گرفته، کودکانی که بین دو تا پنج سال هستند به طور میانگین روزانه 27 دقیقه از کامپیوتر استفاده می کنند. این افراد درحالی وارد دنیای دیجیتالی و رسانه ای می شوند که هیچ حمایتی از آنها صورت نمی گیرد و در این فضای غریب کاملاً تنها هستند. زمانی که کودکان به 12 سالگی می رسند به راحتی می تواند خوب و بد را در دنیای پیرامون خود تشخیص دهند و از تمام اتفاقاتی که در اطراف آنها می افتد مطلع شوند. خانواده، دوستان و مدرسه بزرگ ترین مراکزی هستند که در این سن روی کودک تاثیر می گذارند و رابطه آنها با جهان پیرامون را برقرار می سازند. این عوامل که همه زیر نظر کامپیوتر و اینترنت فعالیت می کنند، همچنان این نگرانی را در والدین ایجاد خواهند کرد که کودکان و نوجوان در دنیای مجازی حمایت نمی شوند و احتمال بروز هرگونه خطری برای آنها وجود دارد. این نگرانی ها باعث شده است وزیر فرهنگ انگلیس به تازگی خواهان به کارگیری سیستم درجه بندی مشابه فیلم ها برای سایت های انگلیسی زبان شود. دولت انگلیس قصد دارد به منظور استانداردسازی بین المللی برای محتواهای به نمایش درآمده در اینترنت با باراک اوباما، رئیس جمهور منتخب آمریکا مذاکره کند. «اندی برنهام» وزیر فرهنگ انگلیس اینترنت را مکان کاملاً خطرناکی توصیف می کند و از مقامات بلندپایه این کشور درخواست کرده است فراهم کنندگان خدمات اینترنتی ایمنی برای کودکان را به والدین عرضه کنند.
شعار امسال روز جهانی مخابرات و جامعه اطلاعاتی نیز «مراقبت از کودکان در محیط اینترنتی» بوده و دبیرکل اتحادیه بین المللی مخابرات به مناسبت 17 مه 2009 پیامی با محوریت مراقبت از کودکان در اینترنت منتشر کرده است. در این پیام آمده است: «فضای سایبر، مهد کودکی برای رشد فکری و گسترش افق های کودکان است. اینترنت چشمه دانش و اطلاعات در عصر دیجیتالی و بستر پرورش دیدگاه های تازه و ابتکارهای نو است.» به طور کلی سه چهارم کودکان حاضرند در قبال دریافت کالا و خدمات، درباره خود و خانواده شان به دوست اینترنتی ناشناس خود اطلاعات بدهند و سالانه یک پنجم این افراد طعمه متجاوزان و کودک آزاران اینترنتی می شوند. یک آمار دیگر نیز نشان می دهد حداقل 44 درصد از کودکانی که از اینترنت استفاده می کنند، تاکنون مورد آزار و اذیت جنسی قرار گرفته اند و 11 درصد از این افراد اعلام کرده اند چندین بار این موقعیت برای آنها پیش آمده است. بر این اساس می توان گفت یک نفر از هر پنج کودک آنلاین در معرض این خطر جدی قرار دارند.
اما در این فضای ناامن و مشکل آفرین، به نظر می رسد کودکان ایرانی در دنیای دیجیتالی امروز عناصر گمشده و تنها هستند و نمی توانند سهم خود را از پتانسیل های این فضا به دست آورند. در ایران هنوز وضعیت مشخصی برای پاسخگویی به نیازهای سرگرمی کودکان در وب وجود ندارد. در حالی که بخش دولتی در مورد کودکان در وب تاکنون حضور موفقی نداشته است، بخش خصوصی نیز نتوانسته است اقدام خاصی را در این عرصه انجام دهد. هم اکنون معرفی پست الکترونیک برنامه های کودکان در شبکه های تلویزیونی ایران تنها رابط دیجیتالی کودکان با وب به شمار می رود و در فضای آموزشی نیز این روند به همین صورت دنبال می شود و در اصل آموزش دیجیتالی صحیح به کودکان ایرانی داده نمی شود.
برخی کارشناسان معتقدند توسعه فناوری در هر جامعه باید از کودکی شروع شود. امروزه آموزش فناوری به کودکان با عنوان طرح کودک الکترونیکی(e-Kid) در دنیا معروف شده است که منظور از آن آموزش های لازم در حوزه فناوری به کودکان برای آماده سازی آنها در مواجهه با آینده فناوری مطرح می شود. در حقیقت، با ارائه آموزش های لازم فناوری در یک بسته آموزشی مناسب به نسل کودک و نوجوان، در مدت زمان مشخص، از یک کودک شخصیتی در محیط الکترونیکی ساخته می شود که با این فضا سازگاری بیشتری دارد.
پیشتازان کامپیوتر ایران سال گذشته نخستین مدرسه الکترونیکی و تمام رایانه ای ایران در مقطع پیش دبستانی را راه اندازی کردند و در تمامی کلاس های این مدرسه برای فعالیت موثر مدرسین و فراگیری آسان و پایدار دانش آموزان، تخته هوشمند و یک کامپیوتر چندرسانه ای با قابلیت اتصال به دیتاپروژکتور وجود نصب شد. همچنین برای برقراری امنیت و نظم در مدرسه، فضاهای مختلف آن از جمله بیرون مدرسه، حیاط، راه پله ها، راهروها و سالن غذاخوری توسط دوربین های مداربسته CCTV کنترل و تمامی رفتارها و حرکات دانش آموزان توسط آنها ثبت شد. در این مدرسه تولید الکترونیکی محتوای درسی و آموزش مجازی دروس، تولید محتوای دروس اصلی دانش آموزان در قالب نرم افزارهای آموزشی و آموزش آنها از طریق کامپیوتر، تجهیز مدارس به امکاناتی چون اتاق موسیقی، دیتاپروژکتور و تخته هوشمند در همه کلاس ها، آموزش ICT، زبان انگلیسی، موسیقی، نقاشی، گرافیک و خط تحریری در کنار آموزش دروس اصلی به دانش آموزان و توسعه فعالیت های فوق برنامه از جمله آموزش ورزش های اسلامی به دانش آموزان از جمله کارکردهای تدوین شده است.
یکی دیگر از اقداماتی که در این زمینه در ایران انجام شده، راه اندازی مهدکودک الکترونیکی است. مهدکودک الکترونیکی یک واحد تربیتی و کمک آموزشی محسوب می شود که علاوه بر ارائه خدمات تعریف شده در مهد کودک، می تواند در بستر فناوری ارتباطات به صورت مجازی و با به کارگیری امکانات شبکه، رایانه و نرم افزار های مختلف در محیط وب، فراتر، سریع تر، آسان تر و کم هزینه تر از مهدکودک های معمولی خدمات خود را ارائه دهد.
سازمان بهزیستی اصفهان با همکاری سازمان مدیریت و برنامه ریزی این استان و گروه آفرینش فرصت های الکترونیک برای اولین بار با مجهز کردن سازمان بهزیستی و مهدهای کودک به ابزار قدرتمندIT و بهره گیری از آن، نخستین مهدکودک الکترونیکی را چندی پیش راه اندازی کرد. در حال حاضر شهرک علمی – تحقیقاتی اصفهان و کانون توسعه و همیاری مهدهای کودک و استانداری اصفهان نیز به این جمع پیوسته و به زودی با توجه به وجود بیش از 5100 مهد کودک روستایی در کل کشور در 21 روستای استان اصفهان به این شبکه می پیوندد.
این پروژه به مرور و در زمان های برنامه ریزی شده با هماهنگی سازمان بهزیستی کشور و سازمان بهزیستی آن استان مانند استان های فارس، لرستان، خراسان شمالی، خوزستان و گیلان به کلیه استان ها انتقال می یابد.
به هر حال باید توجه داشت فناوری اطلاعات امروزه برای ارتقای استعدادهای کودکان راه های بسیاری را ارائه کرده است. سیستم های آموزش از راه دور کودکان توسط شبکه های محلی و اینترنتی که مبتنی بر فناوری های مختلف گرافیکی، ترسیمی، صوتی و تصویری است یکی از مهم ترین نقش های IT در این زمینه به شمار می رود. شبکه های مشاوره محلی، کتابخانه های دیجیتالی مخصوص کودکان، بازی های فکری مناسب مخصوص رده های مختلف سنی و… نیز از مواردی هستند که مسوولان کشور در جریان توسعه زیرساخت های فناوری برای کودکان و فرهنگ سازی در این زمینه، باید به آنها توجه کنند.