اینترنت آزاد بساط فیلترشکن‌ها را جمع می‌کند
با بازگشت اینترنت آزاد، کسب‌وکارهای دیجیتال نفس تازه می‌کشند، سرعت و کیفیت دسترسی کاربران افزایش می‌یابد و بازاری که سال‌ها در انحصار فروشندگان فیلترشکن بود، به سرعت از رونق می‌افتد. این تغییر نه‌تنها آثار اقتصادی و اجتماعی قابل‌توجهی دارد، بلکه الگوی مصرف اینترنت را نیز دگرگون می‌کند.
فیلترشکن؛ مسکن موقت یا بیماری مزمن؟
به گزارش به‌روزترین‌ها سال‌هاست که کاربران ایرانی برای دسترسی به بسیاری از سرویس‌ها و وب‌سایت‌های پرکاربرد جهانی مجبور به استفاده از ابزارهای تغییر IP یا همان فیلترشکن‌ها هستند. این وضعیت نه‌تنها هزینه‌های مالی و زمانی زیادی به مردم تحمیل کرده، بلکه پهنای باند کشور را نیز با مسیرهای پیچیده و پرهزینه‌ای درگیر کرده است. حالا خبرهایی از امکان بازگشت اینترنت آزاد منتشر شده که می‌تواند همه معادلات این بازار خاکستری را به هم بزند.
استفاده از فیلترشکن در نگاه اول به‌عنوان یک راهکار سریع برای عبور از محدودیت به‌نظر می‌رسد، اما در واقعیت به مرور آسیب‌هایی جدی به ساختار اینترنت کشور و حتی امنیت شخصی کاربران وارد می‌کند.
- تغییر مسیر ترافیک: بیشتر VPNها ترافیک اینترنت را از سرورهایی در اروپا یا آمریکای شمالی عبور می‌دهند، که این امر هم زمان رفت‌وبرگشت داده را افزایش می‌دهد و هم ریسک امنیتی در انتقال اطلاعات را بیشتر می‌کند.
- ایجاد اختلال‌های زنجیره‌ای: افزایش درخواست‌ها به مقصد خارج از کشور، هنگام بروز کوچکترین قطعی در فیبرهای بین‌المللی، باعث اختلال یکپارچه در شبکه داخلی می‌شود.
- ریسک نفوذ و سرقت اطلاعات: کاربران عملاً اطلاعات حساس خود را به نرم‌افزارهایی می‌سپارند که مالک و سیاست حفظ حریم خصوصی‌شان ناشناخته است.
بازار چند هزار میلیاردی فیلترشکن‌ها در سایه محدودیت‌ها
طبق برآوردهای غیررسمی، گردش مالی بازار فروش VPN در ایران طی سال‌های اخیر از مرز ۱۵ هزار میلیارد تومان گذشته است. علت اصلی این حجم عظیم مبادلات، نیاز اجباری کاربران به عبور از فیلترینگ بوده است.
فروشندگان و توسعه‌دهندگان این ابزارها هیچ نظارتی از سوی نهادهای رسمی ندارند و درآمد حاصل از آن‌ها معمولاً به خارج از کشور منتقل می‌شود که این خود خروج ارز و کاهش سرمایه در گردش داخلی را به دنبال دارد.
تجربه اختلال و پیامدهای آن
از قطعی فیبر در رومانی و بلغارستان گرفته تا مشکلات مرزی در گرجستان، هر حادثه‌ای که بر مسیرهای ارتباط بین‌المللی اثر گذاشته، تجربه تلخی برای کاربران ایرانی رقم زده است. جالب اینجاست که بخش زیادی از این اختلال‌ها به‌طور مستقیم بر کاربرانی که بدون فیلترشکن کار می‌کنند تأثیر کمتری دارد، اما کسانی که با VPN متصل هستند، به دلیل وابستگی به سرورهای خاص خارج از کشور، بیشترین ضربه را می‌خورند.
وقتی اینترنت آزاد باشد، چه می‌شود؟
کارشناسان زیرساخت معتقدند که آزادسازی دسترسی به اینترنت و کاهش نیاز به ابزارهای عبور از فیلتر، سه اثر عمده خواهد داشت:
- کاهش فشار بر مسیرهای بین‌المللی و استفاده بهتر از ظرفیت‌های داخلی.
- کاهش هزینه اینترنت برای کاربران، چرا که نیازی به خرید اکانت‌های پرهزینه VPN نخواهد بود.
- افزایش امنیت سایبری با حذف نرم‌افزارهای ناشناس و مسیرهای غیرقابل‌اعتماد برای تبادل دیتا.
تجربه جهانی آزادسازی اینترنت
کشورهایی مثل اندونزی، ترکیه و حتی ویتنام در مقاطعی محدودیت‌های شدید اینترنتی را تجربه کرده‌اند. اما با بازگشت شرایط عادی، بازار ابزارهای دور زدن فیلترینگ به سرعت کوچک‌تر شده و استفاده از خدمات بومی و بین‌المللی در مسیرهای قانونی رشد کرده است.
تاثیر اقتصادی بر استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای آنلاین
با حذف محدودیت‌ها، بسیاری از استارتاپ‌ها قادر خواهند بود دوباره بدون واسطه به پلتفرم‌های جهانی تبلیغات، خدمات ابری و ابزارهای توسعه متصل شوند. این موضوع نه‌تنها هزینه‌های آنان را کاهش می‌دهد، بلکه امکان جذب سرمایه‌گذاری خارجی را نیز بیشتر می‌کند.
نقش فرهنگ‌سازی و سواد رسانه‌ای
کارشناسان هشدار می‌دهند که اینترنت آزاد بدون فرهنگ‌سازی می‌تواند به مصرف بی‌ضابطه و آسیب‌زا منجر شود. بنابراین، همزمان با بازگشایی مسیرها باید آموزش سواد رسانه‌ای و امنیت دیجیتال در دستور کار مدارس و دانشگاه‌ها قرار گیرد.
بازار فیلترشکن پس از اینترنت آزاد
در سناریوی حذف فیلترینگ، فروش VPN و ابزارهای مشابه به سرعت افت می‌کند، اما تجربه جهانی نشان می‌دهد که همیشه درصد کمی از کاربران به دلایل خاص امنیتی یا فنی، همچنان از این ابزارها استفاده خواهند کرد. با این حال، بازار بزرگ و پررونق فعلی بی‌شک فرو می‌پاشد.
اینترنت آزاد تنها یک شعار یا مطالبه اجتماعی نیست؛ یک گام اساسی در مسیر توسعه اقتصادی، بهبود کیفیت زندگی دیجیتال و کاهش ریسک‌های امنیتی است. با حذف محدودیت‌ها، هم کاربران و هم شبکه ملی منتفع می‌شوند و معضلی به‌نام «بازار سیاه فیلترشکن» به تاریخ می‌پیوندد.
