ابتدای هفته جاری دبیر شورای عالی فضای مجازی، از تدوین سیاست‌های کلان حوزه شبکه‌های اجتماعی موبایل خبر داد و اعلام کرد: این سیاست‌ها آماده ارائه به این شورا است.
وی تاکید کرد شورا به دنبال آن است که در کنار شبکه‌های عمومی که اکنون مورد استفاده قرار می‌گیرد شبکه‌های تخصصی نیز ایجاد شده و توسعه پیدا کنند. این اولین بار نیست که مسوولان حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات از قانون‌گذاری در حوزه شبکه‌های اجتماعی موبایلی خبر
می‌دهند.
سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی از جمله سازمان‌هایی است که تاکنون بارها از قانون گذاری در زمینه فعالیت نرم‌افزارهای ارتباطی موبایل خبر داده است.
بحث سیاست‌گذاری فعالیت شبکه‌های اجتماعی موبایلی، از ابتدای سال 94 و با ارائه آمار کاهش درآمد اپراتورهای تلفن همراه از بخش پیامک بیشتر از گذشته مورد توجه قرار گرفته است. برای مثال رئیس سازمان تنظیم مقررات ارتباطات در اولین روزهای کاری سال 94 به دنبال کاهش آمار پیامک‌های نوروزی اپراتورهای تلفن همراه، اعلام کرد که باید فعالیت شبکه‌های اجتماعی داخلی و خارجی قانونمند شود تا فعالیت آنها از لحاظ اقتصادی به درآمد اپراتورها ضربه وارد
نکند. در حالی مسوولان مربوطه در حال سیاست‌گذاری فعالیت شبکه‌های اجتماعی موبایل هستند که از اواخر سال 93 تاکنون برخی از این شبکه‌های اجتماعی پیام‌رسان مانند وایبر با کندی و اختلال شدید همراه شده است.
ضررهای میلیاردی به اپراتورهای همراه
براساس اعلام وزارت ارتباطات در نوروز سال 94، سه اپراتور اول، دوم و سوم 19 میلیارد پیامک رد و بدل کرده‌اند که این آمار در مقایسه با ارسال 28 میلیارد پیامک تبریک در سال 93، 9 میلیارد کاهش را نشان
می‌دهد.
براساس اعلام رسمی اپراتورهای همراه، در نوروز 94 همراه اولی‌ها 10 میلیارد، ایرانسلی‌ها 5/8 میلیارد و رایتلی‌ها 500 میلیون پیامک ارسال کرده‌اند.
براساس اعلام سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، در 13 روز تعطيلات نوروز 93، مشترکان دو اپراتور تلفن همراه کشور 28 ميليارد و 500 ميليون پيامک ارسال کرده‌اند که در اين ميان سهم مشترکان ايرانسل 16 ميليارد و مشترکان همراه اول 5/11 ميليارد پيامک بوده است. همچنین اين تعداد پيامک نسبت به سال 92، 65 درصد افزايش داشته است. چراکه در این سال میزان ارسال پیامک‌های تبریک نوروزی 16 میلیارد بوده است؛ یعنی سه میلیارد کمتر از سال 94.
حالا شاید برای بسیاری این سوال پیش بیاید که علت این کاهش میزان ارسال پیامک چیست؟ سوالی که پاسخ آن کاملا روشن است.
رشد استفاده کاربران ایرانی از شبکه‌های پیام‌رسان اینترنتی مانند وایبر، واتس‌اپ، لاین و… قبل از سال 93 این پیش‌بینی را ممکن کرده بود که آمار ارسال پیامک از سوی سه اپراتور تلفن همراه با کاهش مواجه شود.
اما این شبکه‌های پیام‌رسان اینترنتی که در راس آنها وایبر قرار دارد در ایام تعطیلات عید با اختلال و کندی شدیدی مواجه بود.
اختلال‌هایی که بسیاری از کاربران آن را به راه‌اندازی فیلترینگ هوشمند روی این شبکه ارتباط می‌دادند. همچنین برخی دیگر نیز این نظر را داشتند که وزارت ارتباطات برای جلوگیری از ضرر وارد شده به اپراتورهای تلفن همراه به صورت عمدی اختلالاتی روی این شبکه ایجاد کرده‌اند. هر چند که وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در گفت‌و‌گوهای مختلف این اظهار نظرها را رد کرده است.
این اولین بار نیست که به خاطر اختلال در سرویسی نظیر وایبر، پیکان انتقاد به سمت وزارت ارتباطات و اپراتورهای تلفن همراه گرفته می‌شود.
آبان ماه سال گذشته هم به دلیل اختلال و در گاهی مواقع عدم دسترسی کاربران به این شبکه ارتباطی، بسیاری اعلام کردند که اپراتورهای تلفن‌همراه با استفاده از روشی خاص باعث اختلال در این شبکه شده‌اند.
اما در همان زمان نیز محمود واعظی، در واکنش به کارشکنی اپراتورها برای دسترسی مردم به اپلیکیشن‌های ارتباطی رایگان (وایبر، واتس‌اپ، تانگو و…) اعلام کرد: دولت به هیچ‌عنوان قصد ندارد به دلیل منافع اقتصادی اپراتورها، دسترسی مردم به اپلیکیشن‌های ارتباطی رایگان را محدود کند و اگر وزارت ارتباطات در این‌باره گزارشی دریافت کند با اپراتور متخلف برخورد
می‌کند.
با تمام این اظهارنظرها اما برخی از جمله اپراتور اول تلفن همراه از این اختلال ناراضی نیست. چرا که مدیران این شرکت بعد از برگزاری مجمع عمومی خود در گفتوگویی اعلام کردند که باید جلوی فعالیت بدون ضابطه شبکه‌های پیام رسان اینترنتی گرفته
شود. برای مثال وحید صدوقی، مدیرعامل شرکت ارتباطات سیار با اعلام اینکه سیاست‌های در نظر گرفته شده درباره شبکه‌های اجتماعی موبایل در کشور عادلانه نیست، گفته است: ما برای یک پیامک مبلغ قابل توجهی را به‌عنوان عوارض پرداخت می‌کنیم، اما یک نرم‌افزار مانند وایبر بدون هیچ عوارضی به‌طور آزادانه در کشور فعالیت می‌کند.
صدوقی تاکید کرده بود که همراه اول به دنبال محدودیت فعالیت این شبکه‌ها در کشور نیست اما انتظار دارد که شرایط به گونه‌ای اصلاح شود که اختلاف میان خدمات اپراتورها و
OTTها (شبکه‌های پیام‌رسان اینترنتی) کم شود.
قانون‌گذاری برای پیام‌رسان‌ها
ساماندهی ottها با توجه به افزایش استفاده کاربران ایرانی از این سرویس‌ها دور از ذهن نبوده است.
علی اصغر عمیدیان، رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، در این خصوص می‌گوید: «در دنیا هم هنوز به جمع‌بندی نرسیده‌اند که با این نرم‌افزارها چگونه برخورد کنند اما مدل‌های متفاوتی پیشنهاد می‌شود از جمله همکاری دو طرفه با اپراتورها یا ارائه سرویس مشابه توسط اپراتور، ما هم هنوز نهایی نکرده‌ایم که چه کار می‌شود کرد اما به هر صورت این نرم‌افزارها باید براساس مقرراتی فعالیت کنند، ما هم امسال نسخه اولیه مقررات فعالیت این نرم‌افزارها را تهیه خواهیم کرد.» وی تاکید کرده بود باید راهی برای به حداقل رسیدن آسیب‌پذیری OTTها پیدا شود. باید مقررات‌گذاری به نحوی باشد که OTTهای داخلی نسبت به نمونه‌های خارجی ارجحیت داشته باشند.
براساس اظهارات عمیدیان در این باره رگولاتوری از سال گذشته مشاوری انتخاب کرده و مطالعات اقتصادی مربوطه را انجام داده است و قطعا در این خصوص تا پایان سال 94 به جمع‌بندی خواهیم رسید.
جبران ضرر از راه دیتا
در حالی برخی اپراتورهای همراه از فعالیت آزادانه پیام‌رسان‌های موبایلی انتقاد می‌کنند که در تمام دنیا فعالیت OTTها باعث کاهش درآمد اپراتورهای موبایل بین‌المللی از سرویس‌های پیام‌های متنی و چندرسانه‌ای شده است.
در این شرایط بسیاری از اپراتورهای موبایل در دنیا برای جبران ضرر خود در حال همکاری با فعالان بخش OTT هستند تا با کمک تولید محتوا و همچنین تشویق کاربران به استفاده از دیتای موبایل برای کار با این اپ‌ها ضررهای خود را جبران کنند. به باور کارشناسان ورود تکنولوژی 3G و 4G حالا جای خدمات سنتی اپراتورهای موبایلی را گرفته و شرایطی فراهم کرده که این اپراتورها با کمک سرویس اینترنتی خود خدمات نوین را به کاربرانشان ارائه و سود قابل توجهی را نیز دریافت کنند.
مهدی داوری، مدیرعامل پیام‌رسان ایرانی بیسفون، در گفتوگویی در این خصوص گفته بود: « بحث غیرمنطقی مطرح می‌شود و آن اینکه استفاده مردم از OTTها درآمد اپراتورها را کاهش داده و این درحالی است که اگر مردم از پیامک کمتر استفاده می‌کنند به جای آن به سمت استفاده از دیتای موبایل خود رفته‌اند.» به باور وی، اگر در حال حاضر درآمد اپراتورها از بخش پیامک کم شده به جای آن حالا این اپراتورها درآمدی به نام دیتا دارند که در گذشته اثری از آن نبوده است.
براساس اظهارات فعالان ارتباطات روند روبه افزایش کاربران گوشی‌های هوشمند می‌تواند بهترین فرصت برای گسترش بازار اپراتورهای موبایلی از طریق سرویس «دیتا» یا اینترنت همراه باشد.
در حال حاضر و براساس آمارهای اعلام شده از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تا پایان سال ۹۳، ۲۰۰ شهر کشور تحت پوشش نسل سوم موبایل و ۷۰ شهر تحت پوشش نسل چهارم قرار گرفته‌اند. همچنین 5/27 میلیون کاربر گوشی هوشمند در کشور وجود دارد که 9 میلیون نفر آنها از اینترنت همراه خود استفاده می‌کنند.
براساس این آمارها پیش‌بینی شده که تعداد کاربران گوشی هوشمند در کشور تا پایان سال 94 به 40 میلیون برسد. با این بازار بزرگ و روبه گسترش کاربران گوشی‌های هوشمند که یکی از اصلی‌ترین نیازهایشان دسترسی به اینترنت پرسرعت همراه است به نظر می‌رسد اپراتورهای موبایلی می‌توانند با توسعه زیرساخت‌های شبکه خود در بخش 3G و 4G نه تنها ضرر حاصل از کاهش استفاده خدمات پیامک و صوت خود را جبران کنند بلکه به افزایش سود نیز دست پیدا کنند.
