تجارت مرگ ١٥ثانیه‌ای به وسیله سیانور در کف خیابان‌های تهران
خوردن سیانور مثل شلیک گلوله است، بازارش هم. پیدا کردن سیانور بین دلال‌های دارو در بازار ناصرخسرو، هرچند سخت ولی شدنی است. قرصی که سال‌هاست فروش آزادانه‌اش ممنوع است و حالا اما دستفروش‌های دارو ادعا می‌کنند با گرفتن بیعانه، سیانور وکیوم شده خارجی را بدون معطلی می‌فروشند، آن هم به شرط مرگ. چند متر بالاتر از میدان توپخانه، پشت پرتردد‌ترین ایستگاه مترو پایتخت، جایی که مردم شتاب‌زده پیاده‌رو‌ها را می‌دوند تا از عقربه زندگی عقب نیفتند، حکایت خرید و فروش مرگ حکایت دیگری است.
اما این همه بازار نیست و سیانور تنها بین دستهای دستفروشان دارو در ناصرخسرو رد و بدل نمی‌شود، بلکه نسخه‌های دیگری از مرگ با این سم کشنده حالا در مراکز تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی هم خریدار دارد. پودر سیانید پتاسیم و یا همان سیانور فرقی نمی‌کند، با فاکتور به فروش می‌رسد آن هم بسته‌ای ٥٥ هزارتومان. فروش این گَردکشنده در این فروشگاه‌ها زنگ خطر جدی است.کپسول، قرص، پودر مهم نیست حالا انگار هرچه که بخواهی در دسترس است.
نوسان قیمت در معامله سیانور
دلالان بازار مکاره ناصرخسرو، دارو و مشتقات مختلفی می‌فروشند، از دور که به دلال‌های دارو در گوشه کنار خیابان نگاه می‌کنی تشخیص آدم‌های خوب از بد سخت است. پسری که با گرمی از خرید سیانور استقبال می‌کند و خیلی راحت قیمتش را می‌گوید، خوب است یا بد؟ دلالی که در آشفته‌بازار ناصر خسرو وانمود می‌کند سیانور را با گارانتی می‌فروشد و هرگز در ٣ دقیقه مکالمه نمی‌پرسد که دخترک سیانور را برای کشتن خودش می‌خواهد یا دیگری!«من ٦٠٠ تومنیش رو دارم اما اگه تو خیابان‌های فرعی دنبال دلالان دارو بگردی و بهت اعتماد کنند سیانور تا ٤٠٠ تومان هم گیرت میاد، اون هم با گارانتی مردن.»این‌ها را پسری می‌گوید که بین همه فروشنده‌های داروی غیرمجاز به نظرم راحت‌تر صحبت می‌کرد.
با این حال فروش سیانور تنها به ناصرخسرو ختم نمی‌شود. روزی که دانشجوی رشته دكتراي روابط بين‌الملل دانشكده حقوق و علوم سياسي دانشگاه تهران با مرگی مشکوک جان سپرد هیچ‌کس تصور نمی‌کرد او روز قبل یک بسته حاوی پودر سیانور خریداری کرده باشد. وقتی ساعت ٤٥: ١٣ ظهر روز ١٣ بهمن ماه به اتاق رئیس دانشگاه رفت تنها چند دقیقه بین مرگ و زندگی دست و پا زد. به اورژانس نرسیده بود که به کام مرگ فرو رفت. همان روز در جیب این دانشجو قوطی حاوی پودر سیانید پتاسیم پیدا شد و در بررسی ماموران فاکتور فروش این سم کشنده ضمیمه پرونده شد. فاکتوری که نشان می‌داد او پیش از مرگش پودر سیانور را در ازای پرداخت ٥٥هزار تومان از فروشگاه تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی در خیابان ولیعصر خریداری کرده بود.
ماجرای فروش سیانور هم مثل فروش غیرقانونی قرص برنج در بعضی از عطاری‌ها کم‌کم راهش را به فروشگاه‌های تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی باز کرده است. اتفاقی که فعلا به دلیل گسترده نبودن، بی‌خطر به نظر می‌رسد اما عدم نظارت و کنترل بر امور تجاری امنیت جامعه را، به خطر خواهد انداخت.
ناصری مدیر اجرایی اتحادیه تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی تهران درباره فروش سیانور در این فروشگاه‌ها می‌گوید: «تهیه و توزیع کالا تحت نظرمستقیم اتحادیه نیست و اعضای هیأت‌مدیره در امور تجاری فروشگاه‌ها دخالت ندارند. در بخشنامه‌های متوالی به فروشگاه‌ها تأکید شده است که مواد آزمایشگاهی و شیمیایی به فروش نرسانند و طبق قانون در این حوزه فعالیت نکنند. در پروانه واحد‌های صنفی تنها وسایل و مواد آزمایشگاهی قابل فروش هستند و فقط چند فروشگاه معتبر، مواد شیمیایی و ملزومات آزمایشگاهی آن هم تحت نظر پلیس امنیت، اجازه فروش دارند. با این حال اگر فروشنده‌ای بر خلاف این دستورالعمل مواد شیمیایی و خطرناک را به فروش برساند، در صورت اعلام شکایت از این واحد صنفی، اتحادیه بلافاصله با این موضوع برخورد خواهد کرد. اگر تخلف محرز شود، طبق آیین‌نامه، به میزان تخلف، یک فروشگاه به پرداخت جریمه نقدی، ابطال پروانه کسب و درنهایت برای برخورد قانونی به مراجع ذی‌صلاح معرفی خواهد شد.»
ناصری در رابطه با مدرک فاکتور فروش سیانید پتاسیم یک فروشگاه تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی در پرونده مرگ پسر دانشجوی دانشگاه تهران گفت: «فاکتورهای فروشگاه‌ها تحت پوشش اتحادیه نیست. با این حال تا کنون موارد مشابه از چنین تخلفی به اتحادیه گزارش نشده است، اما درصورت شکایت قطعا به این تخلفات رسیدگی خواهد شد.»
خرید و فروش مواد سمی جرم نیست!
بهمن کشاورز حقوقدان معتقد است مواد سمی که وسیله ارتکاب جرم واقع می‌شوند صرفا به این علت از گردش خرید و فروش خارج نمی‌شوند که کارد آشپزخانه هم ممکن است وسیله قتل قرار گیرد.
این وکیل دادگستری در رابطه با جرم فروش سیانور در فروشگاه‌ها می‌گوید: «سیانور تنها استفاده جنایی ندارد و در ریخته‌گری، صنایع فلزی و عکاسی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر بخواهیم ممنوعیت فروش سیانور را بپذیریم لاجرم باید خرید و فروش بسیاری از حشره‌کش‌ها، مرگ موش و امثال این مواد هم ممنوع شود. بدیهی است مراجع مربوطه حسب مورد می‌توانند خرید و فروش بعضی اقلام را به تحقق برخی شرایط موکول کنند،مثل وابستگی به صنف خاص یا داشتن مجوز از مرجع ویژه. اما به‌طورکلی نمی‌توان اعلام کرد خرید و فروش هر نوع ماده سمی ممنوع است. تدبیر موثر و مفیدی که در این مورد می‌توان توصیه کرد این است که فروش کلی و جزیی اقلام سمی و مشابه سیانور با احراز هویت خریدار و تنظیم فاکتور با قید مقدار و گرفتن امضای تحویل گیرنده انجام شود. فروشنده نیز مکلف است در اینداد و ستد سوابق فروش را تا مدت معین مثلا ٥ یا ١٠سال نگهداری کند.»
فرآیند مرگ با سیانور
اکسیژن که به مغزت نرسد خفه می‌شوی، فرآیند مسمومیت با سیانور هم اینگونه است. فاصله پشیمانی بین مرگ و زندگی به دقیقه هم نمی‌رسد. وارد بدنت که می‌شود مرکز تنفس را مهار و عمق تنفس را کم می‌کند.ضربان قلب کند می‌شود و درحالی‌که تنفس سلول‌ها مختل شده تنها ١٥ ثانیه با مرگ دست و پنجه نرم می‌کنی و بعد؛ خلاص!
دکتر شاهین شادنیا مدیرگروه سم‌شناسی و مسمومیت‌های دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه شهید بهشتی تهران درباره جزییات مرگ با سیانور گفت: «سیانور که در اصطلاح به آن سم خون نیز می‌گویند یک ماده بسیار سمی است که ضریب کشندگی بالایی دارد.
این ماده سمی که هم به صورت جامد یعنی قرص، کپسول و پودر، هم به شکل مایع و گاز وجود دارد از طریق خوردن، تنفس، منافذ پوست یا تماس با چشم ایجاد مسمومیت می‌کند. مسمومیت با آن در یک زمان کوتاه تنفس سلول‌ها را مهار می‌کند و روی مغز، قلب و ارگان‌های اصلی بدن اثر می‌گذارد این فرآیند باعث می‌شود تا شخص مسموم به حالت کما رفته و با مرگ سلول‌های بدنش به سرعت به کام مرگ فرو رود. یک قاشق چایخوری از محلول ۲درصدی آن برای کشتن یک انسان کافی است. با این حال فرآورده‌های سیانید تنها به شکل داروهای کشنده وجود ندارد بلکه در داخل برخی از میوه‌ها از قبیل بادام تلخ، دانه سیب، هسته هلو و آلو درصد کمی از سیانور وجود دارد. نکته مهم در این موضوع این است که خوردن ٥ تا ٦ بادام تلخ به دلیل وجود همین ترکیبات سیانید می‌تواند برای یک کودک بسیار خطرناک و کشنده باشد. هرچند این سم بسیار کشنده و قوی است و در کوتاه‌ترین زمان می‌تواند منجر به مرگ شود اما اگر فرد مسموم به سرعت تحت درمان قرار بگیرد با استفاده از یک پادزهر اختصاصی می‌توان او را از مرگ نجات داد.»
پرونده‌های قتل با سیانور
کپسول سیانید پتاسیم یا همان سیانور که به‌عنوان یک قرص کشنده شناخته می‌شود به شکل قرص، کپسول، پودر یا آمپول حاوی محلول کشنده سیانید پتاسیم وجود دارد. خوردن ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلی‌گرم سیانید پتاسیم منجر به مرگ می‌شود. درحالی‌که آمار جداگانه‌ای از مرگ‌ومیر از طریق مسمومیت با سیانور در سازمان پزشکی قانونی وجود ندارد اما تا کنون چندین پرونده خودکشی و یا قتل با استفاده از سیانور در دادسرای جنایی تهران سهمی از استفاده‌کنندگان این سم کشنده را به خود اختصاص داده‌اند. سال ٩٢ پسر دانشجوی معماری با خریدن سیانور از ناصرخسرو، آبمیوه دختر موردعلاقه‌اش را مسموم کرد و با این روش او را به قتل رساند. در پرونده جداگانه دیگری زنی جوان با تهیه پودر سیانور از یک عطاری همسرش را به قتل رساند. او که این پودر را داخل کپسول‌های دارویی شوهرش ریخته بود هرگز تصور نمی‌کرد دستش رو شود.
کاربرد سیانور
هر فرمول شیمیایی با ترکیبات خطرناک بعضا تنها استفاده‌اش خودکشی یا قتل نیست.سیانورها از ترکیبات کربن و نیتروژن‌اند که معمولاً با طلا و نقره و بعضی فلزات دیگر ترکیب می‌شوند به این دلیل است که در صنایع معدنی استفاده گسترده‌ای دارند. سیانورها معمولاً به حالت جامد و مایع تولید می‌شوند ولی در زمان انحلال یا انبار کردن آنها از حالت جامد آن استفاده می‌شود که پایدارتر است. سیانور به‌راحتی در آب حل می‌شود و بلافاصله گاز HCN تولید می‌کند که گازی سمی، خطرناک و بیرنگ است و بوی بادام تلخ را می‌دهد. فرآورده‌های سیانید در عکاسی، واکنش‌های آزمایشگاهی، صنعت، حشره‌کش‌ها و جونده‌کش‌ها (HCN) و برخی از میوه‌ها مانند بادام تلخ، دانه سیب، هسته هلو و آلو وجود دارند. سیانور به معدنکاران این امکان را داده است که معادنی را که قبلاً غیراقتصادی بوده‌اند فعال کنند.
سیانور عمدتاً به صورت اضافه کردن به مخازن در حین عملیات مربوط به فرآوری یا پاشش روی توده‌های ماده معدنی استفاده می‌شود ,٧٠ درصد تولید سیانور در صنایع معدنی استفاده می‌شود و در ژاپن و اروپا به‌عنوان ماده شیمیایی واسطه مصرف دارد درحالی‌که در آمریکای شمالی و جنوبی آفریقای جنوبی و چین در جداسازی طلا کاربرد دارد. در برخی کشورها محکومان به اعدام را در اتاق گاز با سیانور می‌کشند. آنها را به صندلی در اتاق گاز می‌بندند و مامور اعدام از بیرون دستهای را می‌کشد. به این ترتیب بسته‌ای حاوی سیانور پتاس به درون ظرف محتوی جوهر لیمو که در زیر صندلی تعبیه شده است، می‌افتد و گاز سیانور حاصله، باعث مرگ سریع محکوم می‌شود. بنابر یک باور عمومی فضانوردان نیز با خود از این قرص به همراه می‌برند تا هنگامی که از بازگشت به زمین نومید شدند از آن استفاده کنند.
امنیت اجتماعی در چنگال خلأ قانونی
از زمزمه‌های آرام دلالان ناصرخسرو در کوچه‌های فرعی تا معتبرترین فروشگاه‌ها در اصلی‌ترین خیابان‌های شهر فرقی نیست وقتی خلأ عدم نظارت فروش غیرقانونی سم کشنده سیانور بر کرانه امن جامعه یکه‌تاز است. سیانور، قرص برنج، اسید و اسلحه فرقی نمی‌کند وقتی دلالان و فروشندگان بساط‌شان را در این خلاء، بر سر مردم شهر پهن می‌کنند و آرام آرام مرگ از هرگوشه که بخواهی، «در می‌زند».
