حذف ارز 4200 به‌صلاح نیست
به‌روزترین‌ها؛ میترا شهبازی– در دولت سیدابراهیم رئیسی حالا بحث از حذف ارز ترجیحی 4200 تومانی است که اکثر کارشناسان اقتصادی آن را سیاستی رانت‌زا دانسته و خواستار اصلاح این سیاست شدند و دولت هم در بودجه سال آینده تصمیم به کاهش پرداخت آن و در کل حذف ارز 4200 تومانی گرفته است، اما نکته مهم و اساسی راهکار جایگزین پرداخت یارانه‌ای جدید به دهک‌های آسیب‌پذیر است! جمعیت هدف این پرداخت هم 66 میلیون نفر از 85 میلیون نفر ایرانی است که رقم بسیار بالایی خواهد بود که در بودجه بیش از 100 هزار میلیارد تومان برای پرداخت این یارانه پیش‌بینی شده است! این رقم و رقم یارانه‌های قبلی عملا با ایجاد نقدینگی به رشد تورم و در نهایت گرانی دامن خواهد زد که در واقعیت به زیان مردم خواهد بود. با این وجود رئیس دولت سیزدهم از بهبود وضعیت و تمام‌شدن گرانی و تورم خبر می‌دهد درحالیکه هیچ برنامه‌ای از سوی دولت برای کنترل تورم و رشد نقدینگی در کشور ارائه نشده است. وحید شقاقی‌شهری، کارشناس اقتصادی در واکنش به اظهارات رئیس‌جمهوری در مورد توقف گرانی و تورم گفت: واقعیت این است که برآوردها تورم امسال را بین 42 تا 45 درصد نشان می‌دهد که خودش جزو تورم‌های بسیار بالای ایران بعداز انقلاب محسوب می‌شود. ما یکبار هم در سال 1374 تورم 49 درصدی را تجربه کردیم و امسال دومین رتبه تورمی بعد از انقلاب به ثبت خواهد رسید. او ادامه داد: موضوع بعدی این است که هنوز ثبات و اطمینان اقتصادی در کشور ایجاد نشده و الان نقش و سهم انتظارات تورمی بسیار بالا بوده و همچنان سهم مذاکرات و برجام برجسته است و با مخابره اخبار مثبت و منفی مشخص می‌شود که بازار دارایی‌ها به این مساله کاملا واکنش نشان می‌دهد. شقاقی‌شهری تصریح کرد: باید منتظر ماند و دید که سرانجام مذاکرات چگونه خواهد شد و احتمالا در هفته‌های پیش‌رو مسیر و نتایج آن مشخص خواهد شد. واقعیت این است که اگر مذاکرات به نتیجه برسد می‌تواند التهاب اقتصادی را کاهش دهد و انتظارات تورمی را کاهش دهد و آن زمان می‌توان انتظار داشت که شاهد کاهش التهاب و نااطمینانی‌ها فعلا در اقتصاد ایران باشیم. این اتفاق می‌تواند عامل مهمی در راستای بهبود اقتصاد باشد.
حذف ارز 4200 به‌صلاح نیست
این اقتصاددان اظهارکرد: در مورد دو تصمیمی که دولت گرفته هر دوی این تصمیمات جای تامل دارد و نباید الان اجرا می‌شد، حذف ارز 4200 تومانی به‌نظرم به‌صلاح نیست هرچند جزو منتقدان و مخالفان نظام چند نرخی و ارز ترجیحی بوده‌ام ولی حذف ارز 4200 تومانی نیازمند پیش شرط‌هایی در اقتصاد است و تا زماینکه این پیش شرط‌ها فراهم نشود این اقدام می‌تواند با ایجاد شوک تورمی فشار را بر دهک‌های کم درآمد بیشتر کند. او ادامه داد: این اقدام نیازمند ثبات اقتصاد، کاهشی‌شدن روند افزایش نرخ ارز و فروکش‌کردن انتظارات تورمی، مشخص‌شدن نتیجه مذاکرات، مشخص‌شدن کفایت منابع ارزی و ريالی در اختیار دولت است. اگر این شروط محیا شود دولت می‌تواند ارز 4200 تومانی را با موفقیت حذف کند. شقاقی‌شهری افزود: تجربه سال 1371 و یکسان‌سازی نرخ ارز را هم داریم که یک تجربه شکست خورده بود و دلایل آن هم مشخص بود و نباید همان تجربه اشتباه را تکرار کنیم تا یک شوک تورمی جدید به اقتصاد تحمیل شود.
افزایش یارانه و تورم
این اقتصاددان در پاسخ به این پرسش که تنها راهکار دولت برای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر پس از حذف ارز 4200 تومانی مورد توجه قرار گرفته پرداخت یارانه‌ای جدید و جدای از باقی یارانه‌هاست که حتی در بودجه هم 100 هزار میلیارد تومان برای آن پیش‌بینی شده است؛ افزایش منابع یارانه خود به رشد نقدینگی و تورم و در نهایت گرانی مجدد کالاها علاوه تورم حذف ارز؛ دامن نخواهد زد؛ توضیح داد: اولا این یارانه کفایت حذف ارز 4200 تومانی را نمی‌دهد از طرفی یکبار انتظاراتی و تورمی در اقتصاد ایجاد خواهد کرد که به سایر کالاها هم سرایت می‌کند. هر کدام از پیش‌شرط‌های حذف ارز 4200 تومانی وجود نداشته باشد؛ تغییر سیاست ارز ترجیحی 4200 تومانی تبعات منفی آن از مزایا بیشتر خواهد بود و می‌تواند یک بارتورمی به اقتصاد کشور اضافه کند و به‌نظرم به‌صلاح کشور و دولت نیست که الان دست به این اقدام بزند. طرح بنزین هم مانند حذف ارز 4200 تومانی به‌صلاح نیست که اقدام به کاهش سهمیه رانندگان کنند چون این کار هم می‌تواند شوک تورمی بیشتری را به اقتصاد تحمیل کند. شقاقی‌شهری افزود: بنابراین نکته مهم این است که هر جراحی اقتصادی نیازمند محیاشدن شرایط مختص خود است. به‌عنوان مثال وقتی قرار است بیماری مورد جراحی قرار بگیرد باید تمام علائم بیمار از جمله قند و فشار و چربی خون مورد بررسی می‌شود و اگر یکی از این موارد بالا باشد بیمار را به متخصص خودش عودت می‌دهند تا علائم حیاتی‌اش را برای جراحی کنترل کند؛ جراحی اقتصاد هم مانند همین بیمار است وقتی علائم حیاتی اقتصاد ایران مناسب نیست یعنی نااطمینانی‌ها زیاد بوده و ثبات اقتصادی وجود ندارد و شرایط تورمی در میانگین سه سال اخیر بسیار بالا بوده و به‌طور میانگین 35 درصد تورم به اقتصاد ایران وارد شده و هنوز سرانجام مذاکرات مشخص نیست و منابع ريالی و ارزی دولت هم جوابگوی جراحی نیست. این کارشناس اقتصادی اضافه کرد: بنابراین چون فضا فراهم نیست دولت نباید دست به جراحی اقتصادی بزند.
نقدینگی نزولی موقت
شقاقی‌شهری درباره آمارهای ارائه شده از سوی بانک‌مرکزی مبنی بر کاهش نقدینگی در ماه‌های حضور دولت سیزدهم و این سوال که آیا این کاهش نقدینگی نباید به کاهش تورم منجر می‌شد، اظهارکرد: درست است که روند رشد نقدینگی کاهشی اندک و نه معناداری داشته ولی الان عامل مهمی که در تورم تاثیرگذار است انتظارات تورمی است! او ادامه داد: عامل اثرگذار در تورم در اقتصاد عوامل بنیادین و نهادی مانند رشد نقدینگی، پایه پولی و ناترازی ارزی و… هستند ولی یک عامل انتظارات هم هست که به‌عنوان عامل بیرونی شناخته می‌شود. شاید الان تراز ارزی کشور در 9 ماهه امسال نسبت به سال گذشته بهتر شده و رشد نقدینگی هم کاهش اندکی داشته ولی انتظارات تورمی روبه افزایش بوده است؛ اگر انتظارات تورمی کنترل شود می‌توان نقش و سهم عوامل بنیادین را کاهش دهیم. این اقتصاددادن گفت: مثال این موضوع این است که عوامل بنیادین مانند کاه در انبار است یعنی وقتی رشد نقدینگی و ناترازی ارزی بیشتر می‌شود یعنی به انبار کاه بیشتری اضافه می‌شود و در مقابل انتظارات تورمی مانند آتش است. هر چند رئیس‌جمهوری در دیدار با آیت‌ا… نوری همدانی با بیان اینکه گرانی و تورم به زودی متوقف می‌شود؛ گفته است: «گرانی‌های اخیر نتیجه تصمیمات نادرست گذشته است و آثار تصمیمات ما در ماه‌های آینده روشن می‌شود» اما براساس آن چه اعلام شده قرار است یارانه جدید به حدود 66 میلیون ایرانی علاوه یارانه‌های معمول پرداخت شود؛ اگر حداقل عدد یارانه جدید را 150 هزار تومان درنظر بگیریم عددی بالغ بر 10 هزار میلیارد تومان ماهانه دولت باید برای پرداخت این یارانه هزینه کند که به آن باید یارانه‌های دیگر را هم اضافه کرد! یعنی نقدینگی‌ای که دولت برای اجرای اصلاح سیاست حذف ارز ترجیحی درنظر دارد دراصل باعث بروز نقدینگی و رشد تورم و در نهایت گرانی مضاعف خواهد شد به همین دلیل به‌نظر می‌رسد شاید الان زمان مناسبی برای اجرای این سیاست نباشد.
