حذف ایران از بازار نفت چین؛ استراتژی جدید روسیه
به‌روزترین‌ها– حال با تشدید تحریم‌های نفتی روسیه این کشور به دنبال بازارهای جدیدی برای فروش نفت و گاز خود و کاهش اثرات تحریمی می‌گردد و در این بین اگرچه چین بیشترین خریدار نفت این کشور به شمار می‌رود اما از آنجا که سیاست چین در واردات گاز بر انتقال از طریق خطوط لوله قرار نگرفته و همچنین در بخش نفت نیز نبود سیستم ذخیره‌سازی قوی و استفاده از ظرفیت حداکثری خطوط لوله انتقال نفت به این کشور روسیه مجبور است به فروش نفت خود از طرق مختلف حتی با ارائه تخفیفات بیش از ۳۰ درصدی روی آورد.
موضوعي که با توجه به نزديک بودن کيفيت نفت روسيه با ايران هشداري براي صادرات نفت ايران به شمار رفته البته شايد يکي از دلايلي که وزارت نفت رويکرد خود را براي افزايش صادرات نفتي متوجه کشورهاي آمريکاي لاتين کرده نيز همين وضعيت پر ابهام در نفت صادراتي روسيه است. بر اساس اين گزارش، به گزارش اقتصاد آنلاين، حدود نيمي از صادرات نفت خام روزانه 4. 5 ميليون بشکه‌اي روسيه از طريق خط لوله و به ترتيب از سه مسير اصلي (Druzhba) اروپا، (ESPO) چين و Atasu Alashankou چين انجام مي‌شود. خط لوله دروژبا حدود 1 ميليون بشکه در روز و خط لوله اسپو حدود 700 هزار بشکه در روز نفت خام از روسيه صادر مي‌کنند. همچنين بررسي‌ها نشان مي‌دهد، مسير صادراتي بعدي به چين از مسير قزاقستان و با حجم 200 هزار بشکه بوده که در 7 سال اخير بين 140 تا 200 هزار بشکه نفت انتقال داده است. در صورت تحريم نفت دريافتي از خط لوله اروپايي و کاهش يا به صفر رسيدن صادرات از اين مسير، يک سوال اصلي «امکان پذيري جايگزيني اين حجم صادرات با خط لوله آسيايي» است. اسپو ابتدا با ظرفيت 300 هزار بشکه در روز طي قراردادي 20 ساله از سال 2012 به به بهره‌برداري رسيده و نفت را به منظور تحويل نفت خام به پالايشگاه‌هاي دولتي (CNPC) و پالايشگاه‌هاي مستقل (تي‌پات‌ها) انتقال مي‌دهد. CNPC از 3سال پيش يک خط لوله موازي با خط قبلي ايجاد کرده که نهايتا ظرفيت کل را به حدود 700 هزار بشکه در روز رسانده است. چيني‌ها در سال 2021 روزانه 1. 9 ميليون بشکه نفت از روسيه وارد کردند که حدود نيمي از آن از مسير اسپو بوده است؛ پالايشگاه‌هاي چيني عمدتا نفت اسپو را با نسبتي بين 15 تا 50 درصد مصرف مي‌کنند، به طوري که هيچ پالايشگاه چيني نيست که از 100 درصد نفت روسيه استفاده کند. در ماه‌هاي اخير هر دو خط لوله صادراتي در حداکثر ظرفيت انتقال خود (900هزار بشکه) قرار داشته است. از طرفي مخازن ذخيره سازي نفت روسيه نيز، ظرفيتي معادل 96 ميليون بشکه دارد که در هفته‌هاي اخير در حداکثر ظرفيت خود بوده است.
صادرات به چين با تخفيفات هيجان‌انگيز
حجم گازي که سال 2021 از روسيه به اروپا صادر شده بين 160 تا 200 ميليارد متر مکعب بوده که اساسا قابل مقايسه با صادرات 10 ميليارد متر مکعب روسيه به چين از مسير نيروگاه سيبري (PoS) نيست؛ خط لوله‌اي که در سال 2019 عملياتي شده و نهايتا تا 38ميليارد مترمکعب ظرفيت دارد. جايگزين شدن کل صادرات گاز به اروپا با چين (آسيا) در کوتاه‌مدت امکان پذير نبوده و درصورتي که ظرفيت صادراتي PoS حداکثر شده و بخشي از ظرفيت صادراتي LNG روسيه به سمت چين روانه شود، نهايتا تا 80 ميليارد متر مکعب معادل نيمي از صادرات به اروپا قابل افزايش خواهد بود. در ميان مدت نيز، تکميل 2 پروژه صادرات LNG تا 40 ميليارد متر مکعب مي‌تواند ظرفيت صادراتي را افزايش دهد. اتصال خط لوله چين به ميادين عظيم غرب سيبري که در حال حاضر عمده صادرات به اروپا را تأمين مي‌کند نيز راهبردي‌ترين اقدامي است که در بلندمدت امکان پذير خواهد بود. علاوه بر مساله حجم قابل صادرات، موضوع قيمت گاز صادراتي روسيه، چالشي ديگر در تغيير مقاصد صادراتي اين کشور خواهد بود. طي دو سال اخير، گاز وارداتي از روسيه با 15 سنت به ازاي هر متر مکعب ارزان‌ترين گازي است که چيني‌ها دريافت کرده‌اند که حتي ارزان‌تر از ترکمنستان که رقيب آنها در صادرات خط لوله به چين بوده هست. در حاليکه در همين مدت قيمت صادرات روسيه به اروپا حدود 45 سنت بوده است!چالش بعدي اتکاي نسبتا کم چين به واردات گاز به صورت کلي و به خصوص به شکل خط لوله است، به طوري که اين کشور در سال‌هاي اخير کمتر از 15 درصد گاز مورد نياز خود را از طريق خط لوله دريافت کرده و اساسا سياست تنوع بخشي به گزينه‌هاي واردات همواره مورد توجه اين کشور بوده است. از منظري ديگر، چيني‌ها تاکنون اجازه حضور گازپروم را در خاک چين و ايجاد و مالکيت زيرساخت‌هايي همچون خط لوله يا ذخاير زيرزميني را نداده و مطابق تجربه نخواهند داد.
زنگ هشدار
به صورت کلي دو چالش بزرگ روسيه در صادرات نفت (خط لوله) عبارت است از: نداشتن يک سيستم ذخيره سازي قوي و پُر بودن مخازن فعلي و – حداکثر بودن ظرفيت خطوط لوله فعلي به چين. بنابراين با وجود اين دو مشکل، نفت توليد شده بايستي به هر نحو ممکن (از جمله صادرات دريايي) ولو با تخفيف تا ۳۰ درصدي نسبت به شاخص برنت، به مقاصد برسد. روند تخفيف نفت خام روسيه و مشخصات نفت صادراتي اين کشور که نزديک به نفت صادراتي ايران است، زنگ خطري براي صادرات نفت ايران به ويژه در بازار چين خواهد بود. از منظر صادرات گاز، تغيير مسير صادراتي روسيه از اروپا به آسيا در ميان‌مدت اجتناب ناپذير بوده اما با ادامه ناترازي گاز در ايران و قطع مکرر صادرات، اين تغيير استراتژي روسيه مي‌تواند به قيمت تصاحب بازارهاي فعلي صادرات ايران (ترکيه و عراق) تمام شود. به هر حال آنچه مسلم است، در حالي که چين به عنوان بزرگ‌ترين وارد کننده نفت جهان، نخستين مقصد صادراتي نفت ايران در شرايط تحريمي بوده است، روسيه با استراتژي‌هاي جديد قصد دارد اين بازار را در دست بگيرد و همين مساله بازار صادرات نفت ايران را تحت تاثير قرار خواهد داد.
منبع: آرمان ملی
