بازخوانی شگفتی‌های پزشکی قرون وسطی
بررسی منابع کمترشناخته‌شده پزشکی قرون وسطی نشان می‌دهد اروپاییان هزار سال پیش در حوزه سلامت و درمان، بسیار هوشمندانه‌تر از تصور رایج عمل می‌کرده‌اند. نسخه‌هایی شامل درمان میگرن با روغن گل رز، تقویت مو با سرکه و حتی استفاده از خاکستر مارمولک، گوشه‌ای از این ابتکارات است. به نظر می‌رسد بسیاری از روش‌های امروزی طب جایگزین، ریشه در همین تجربیات دور و غافلگیرکننده دارد که امروزه دوباره مورد توجه قرار گرفته‌اند.
به‌روزترین‌ها| به‌نظر می‌رسد دوران «تاریک» قرون وسطی آن‌چنان هم در زمینه سلامت و درمان تاریک نبوده است. پژوهشگران به مجموعه‌ای از درمان‌های پزشکی متعلق به بیش از هزار سال پیش دست یافته‌اند که نشان می‌دهد اروپاییان اوایل قرون وسطی به مراتب از آنچه مورخان تصور می‌کردند، در زمینه سلامت و درمان، آگاه‌تر بوده‌اند.
مِگ لجا، استادیار تاریخ در دانشگاه بینگهامتون و از پژوهشگران این پروژه بیان داشت: مردم اوایل قرون وسطی علاقه‌مند به علم، مشاهده دقیق و کشف کارایی مواد طبیعی مختلف بودند و می‌کوشیدند الگوها را شناسایی و پیش‌بینی کنند.
وی در گفتگو با ساینس دیلی افزود: آن‌ها به واقع راهی را می‌پیمودند که امروزه بسیاری از متخصصان حوزه سلامت تازه به آن رسیده‌اند. بسیاری از روش‌هایی که امروزه تحت عنوان طب جایگزین تبلیغ می‌شوند، در این نسخه‌های قدیمی نیز دیده می‌شود و عمر آن‌ها به هزاران سال می‌رسد.
ماسک موی مارمولک؛ سنت کهن یا افسانه علمی؟
برای نمونه، اگر دچار سردرد می‌شدید، مردم هزار سال پیش به جای مصرف ایبوپروفن، ترکیبی از هسته هلوی ساییده‌شده و روغن گل رز را بر پیشانی می‌زدند. هرچند این روش در نگاه نخست جادویی و غیرعلمی به نظر می‌رسد، اما پژوهش‌های معاصر نشان داده‌اند که روغن گل رز می‌تواند تا حدی به تسکین موقت درد میگرن کمک کند؛ هرچند اثربخشی هسته هلو هنوز به طور علمی تأیید نشده است.
در یکی از نسخ قرن نهم میلادی، برای تقویت سلامت مو پیشنهاد شده ابتدا پوست سر را با نمک گیاهی و سرکه شست‌وشو دهید تا از انگل‌ها جلوگیری شود. امروزه نیز محلول‌های سرکه مخصوصاً سرکه سیب به عنوان درمان خانگی شوره و اگزمای سر توصیه می‌شود، هرچند شواهد علمی کافی درباره اثربخشی آن وجود ندارد، اما خواص ضدباکتری، ضدقارچ و ضدویروس آن تایید شده است.
اسکراب‌های نمک دریایی برای پوست سر نیز امروزه در فروشگاه‌ها عرضه می‌شوند. با این حال درمانگران قرون وسطی برای داشتن موهای پرپشت‌تر توصیه می‌کردند که پس از این مراحل، پمادی حاوی روغن و خاکستر مارمولک سبز سوخته استفاده کنید! فعلاً مشخص نیست استفاده از مارمولک سوخته به‌عنوان ماسک مو نیز مانند دیگر ترندهای زیبایی DIY به محبوبیت برسد یا خیر؟
بازگشت نسخه‌های قرون وسطی به دنیای مدرن
از داروهای گیاهی تا محلول‌های پاکسازی، بسیاری از روش‌های سلامت قرون وسطی را امروزه در صفحات پرطرفدار شبکه‌های مجازی هم می‌توان دید؛ اگرچه همه آن‌ها با معیارهای امروزی پذیرفتنی نیستند. برای مثال، در یکی از روش‌های زایمان آن دوره، به زنان باردار توصیه شده بود برای تولد آسان‌تر، پر کرکس را به پای چپ خود ببندند!
این یافته‌های شگفت‌انگیز از «مجموعه پزشکی لاتین مقدماتی دوره قرون وسطی» به دست آمده؛ پایگاه داده‌ای که دکتر لجا و همکارانش طی بیش از 2 سال گردآوری کرده‌اند. این پروژه تقریباً تعداد نسخه‌های پزشکی شناخته‌شده پیش از قرن یازدهم را 2 برابر کرده است. بسیاری از این نسخه‌ها در حاشیه کتاب‌هایی درباره دستور زبان، الهیات یا شعر یادداشت شده بودند.
لجا با اشاره به عنوان «دوران تاریک» بیان داشت: درست است که منابع محدودی از این دوره در اختیار داریم از این رو تا حدی تاریک است؛ اما نه از نظر رویکرد ضدعلم. مردم آن عصر به‌شدت دغدغه درمان داشتند، روندهای طبیعت را مشاهده می‌کردند و هر جا می‌توانستند یافته‌های خود را یادداشت می‌کردند.
گفتنی است، مطالعه روش‌های درمانی قرون وسطی یادآوری می‌کند دانشی که در طول زمان فراموش یا کمرنگ شده، می‌تواند الهام‌بخش نوآوری‌های امروز باشد. ترکیب نگاه علمی با تجربیات گذشتگان، مسیری ارزشمند برای کشف راه‌حل‌های جدید در سلامت و پزشکی آینده خواهد بود.
