چطور از آسیب‌های اشعه UV پیشگیری کنیم؟

آسیب‌های اشعه UV در روزهایی که شاخص اشعه فرابنفش در بیشتر شهرهای ایران از مرز هشدار عبور کرده، جدی‌تر از هر زمانی است. در چنین شرایطی قطعا این سوال پیش می‌آید که چطور می‌توانیم از آسیب‌های اشعه UV پیشگیری کنیم و چه راهکارهایی برای محافظت از خود و عزیزانمان وجود دارد؟ اگر می‌خواهید بدانید اشعه فرابنفش دقیقاً چه خطری برای سلامت ما دارد و چطور می‌شود از پوست، چشم و سلامت خود در برابر این موج خاموش محافظت کرد، این مطلب را از دست ندهید.

اهمیت پیشگیری از آسیب‌های اشعه UV در ایران امروز

به گزارش به‌روزترین‌ها تابستان امسال برای بسیاری از ایرانیان متفاوت است. تابش آفتاب در بیشتر استان‌ها، مخصوصاً در ساعات میانی روز، به سطحی خطرناک رسیده و شاخص UV در بسیاری از شهرها چندین برابر استاندارد جهانی گزارش می‌شود. هشدارهای هواشناسی، توصیه‌های بهداشتی و حتی تعطیلی مدارس در برخی نقاط، بیانگر آن است که تهدید اشعه فرابنفش دیگر فقط یک توصیه فصلی یا توصیه مراقبتی ساده نیست؛ بلکه به یک دغدغه جدی، سلامتی محور و خانوادگی تبدیل شده است.

برای همین، کسب اطلاعات به‌روز و علمی درباره پیشگیری از آسیب‌های اشعه UV یکی از مسئولیت‌های مهم هر فرد در روزهای گرم سال به‌حساب می‌آید.

اشعه فرابنفش (UV) چیست و چرا باید جدی‌اش بگیریم؟

اشعه فرابنفش (Ultraviolet یا همان UV) بخشی از امواج نامرئی خورشید است که برخلاف گرما و نور مرئی، دیده یا حس نمی‌شود، اما تاثیرات عمیقی بر پوست، چشم و سیستم ایمنی انسان دارد. UV به سه نوع تقسیم می‌شود: UVA، UVB (خطرناک‌ترین برای انسان) و UVC (که تقریباً به زمین نمی‌رسد). مهم‌ترین نگرانی، تاثیر مداوم و تجمعی این اشعه بر بدن است؛ به‌طوری که می‌تواند باعث پیری زودرس، ایجاد لک، چروک، ضعف ایمنی پوست و در موارد جدی‌تر حتی بروز سرطان شود. مخصوصاً با بالا رفتن شاخص UV در روزهای تابستان، این خطرات برای همه به‌شدت جدی‌تر خواهد بود.

چرا تابستان امسال در ایران وضعیت خطرناک‌تر است؟

برخلاف سال‌های گذشته، امسال شاخص UV در نقاط زیادی از کشور به سطوح «خیلی شدید» رسیده است. (جدیدترین اطلاعات مربوط به شاخص UV شهرهای مختلف را اینجا ببینید). این اوج‌گیری ناگهانی، دلایل علمی متعددی دارد:

• کاهش ضخامت لایه اُزون
• شدت گرفتن گرمای هوا و خشک‌سالی
• تغییرات آب‌وهوایی جهانی
• افزایش ساعات آفتاب مستقیم

همه این عوامل موجب می‌شوند اشعه فرابنفش قدرت بیشتری پیدا کند و بدون مراقبت کافی، آسیب وارد کند. فرقی نمی‌کند کجا زندگی می‌کنید؛ امسال ایران تقریباً به طور سراسری تا پایان مرداد و حتی اوایل شهریور با هشدارهای UV بالا مواجه است.

آسیب‌های اشعه UV برای سلامت ایرانی‌ها

شاید فکر کنیم فقط آفتاب‌سوختگی مشکلی عادی و گذراست، اما آسیب‌های اشعه UVA و UVB بسیار عمیق‌تر است:

• پیری زودرس، ایجاد چین‌وچروک و لک‌های پوستی، شل شدن پوست
• افزایش خطر سرطان پوست
• تشدید حساسیت‌های پوستی و لکه‌های تیره مخصوصاً بر پوست سبزه یا ایرانی
• آسیب دائمی و جدی به عدسی و قرنیه چشم (در صورت عدم استفاده از عینک UV400)
• تضعیف سیستم ایمنی پوست، بروز خال‌های مشکوک و افزایش عفونت‌های ویروسی پوستی

آمارها در سال‌های اخیر نشان می‌دهند که حتی در ایران، درصد ابتلا به مشکلات پوستی و چشمی نسبت به روزهای اوج تابش UV رشد قابل توجهی داشته است.

چه کسانی بیشتر باید مراقب باشند؟

گرچه محافظت در برابر آفتاب برای همه حیاتی است، اما گروه‌های زیر در معرض خطر مضاعف هستند:

• کودکان و نوجوانان (پوست نازک‌تر و حساس‌تر)
• سالمندان (کاهش مقاومت و محافظت طبیعی پوست)
• افراد تحت درمان با داروهای حساس‌کننده پوست یا بیماری‌های مزمن
• بانوان باردار یا کسانی که سابقه مشکلات پوستی دارند

مهم است بدانیم پوست سبزه یا تیره اساساً در برابر آسیب‌های عمیق UV مصون نیست؛ بلکه فقط دیرتر آثار آن را نشان می‌دهد. چندین مطالعه در دانشگاه‌های ایران این را تأیید کرده‌اند.

آشنایی با شاخص UV و تاثیر آن بر زندگی روزمره

تابستان امسال یکی از بی‌سابقه‌ترین دوره‌ها برای افزایش شاخص UV در سراسر ایران است. شاخص UV یا همان Ultraviolet Index، عددی است که شدت تابش اشعه فرابنفش خورشید را در یک منطقه خاص نشان می‌دهد. هرچه این شاخص بالاتر باشد، خطر آسیب پوستی و چشمی نیز بیشتر است. بسیاری از مردم شاید حتی ندانند این شاخص روزانه برای بسیاری از شهرهای کشور به‌روز می‌شود و می‌توانند با مراجعه به این صفحه از وضعیت شهر خود مطلع شوند.

راهنمای جامع محافظت عملی در برابر اشعه فرابنفش (UV)

۱. ضدآفتاب؛ انتخاب و نحوه مصرف علمی

ضرورت استفاده از ضدآفتاب در ایران امسال

شاخص بسیار بالای UV در اغلب شهرها باعث شده استفاده صحیح و منظم از ضدآفتاب، دیگر یک انتخاب لوکس نباشد، بلکه ضروری‌ترین قدم برای پیشگیری از آسیب‌های اشعه UV به‌ویژه در کودکان، سالمندان و افراد با پوست حساس به‌شمار برود.

ویژگی‌های یک ضدآفتاب استاندارد برای مردم ایران

• SPF مناسب: برای شرایط فعلی، ضدآفتاب با حداقل SPF 50 توصیه می‌شود.
• دارای محافظت Broad Spectrum (UVA + UVB)
• مقاوم در برابر تعریق و آب (مناسب اقلیم ایران)
• فاقد عطر و مواد آلرژی‌زا، مخصوصاً برای کودکان و افراد حساس

جدول راهنمای انتخاب ضدآفتاب مناسب

شیوه صحیح مصرف ضدآفتاب

• ضدآفتاب حداقل ۲۰ دقیقه قبل از خروج از خانه استفاده شود.
• هر ۲ ساعت یک‌بار، یا بعد از شستشو یا تعریق زیاد، تمدید شود.
• فراموش نکنید لب‌ها، گوش‌ها، پشت گردن و کف دست نیز باید ضدآفتاب بخورند.

۲. پوشش مناسب؛ بهترین راهکار ساده و فراموش‌شده

بسیاری تصور می‌کنند ضدآفتاب کافی است اما واقعیت این است که پوشش فیزیکی (لباس، کلاه، عینک) مؤثرترین و اقتصادی‌ترین روش برای محافظت، خصوصاً در کشورهایی با شاخص UV خیلی بالا مثل ایران امسال به‌شمار می‌رود.

ویژگی‌های لباس مناسب ضد UV برای ایرانی‌ها

• رنگ روشن (سفید یا کرم): نور و اشعه را بازتاب می‌دهد.
• پارچه کتان ضخیم یا الیاف پنبه‌ای: به‌جای لباس نازک و توری
• آستین بلند و یقه‌دار
• شلوار بلند، دامن بلند
• کلاه لبه‌دار عریض (حداقل ۷ سانتی‌متر لبه)
• عینک آفتابی معتبر با فیلتر UV400

جدول لباس و لوازم مورد نیاز بر اساس شاخص UV

۳. محافظت از کودکان و سالمندان؛ توصیه‌های کاربردی برای خانواده ایرانی

کودکان و سالمندان، به دلایل فیزیولوژیک، آسیب‌پذیرترین افراد در برابر اشعه UV هستند. غفلت از محافظت آنها حتی در چند روز تابستان می‌تواند اثرات مادام‌العمر بگذارد.

توصیه‌ها برای کودکان:

• هرگز کودکان را بدون کلاه، ضدآفتاب و عینک UV از خانه خارج نکنید.
• سعی کنید ساعت بازی و پیاده‌روی آنها را به صبح زود یا عصر موکول کنید.
• در مدارس و مهدها، مسئولین باید به مصرف ضدآفتاب و پوشش استاندارد توجه کنند.

توصیه‌ها برای سالمندان:

• حتماً از عینک آفتابی استاندارد و کلاه لبه‌دار استفاده کنند.
• تابش شدید می‌تواند عوارض قلبی و تنفسی را تشدید کند؛ پرهیز از حمام آفتاب در ساعت اوج UV الزامی است.
• سالمندان دارای بیماری‌های پوستی یا داروهای حساس‌کننده به خورشید (مانند برخی داروهای فشار خون و دیابت) باید مشاوره پزشکی بگیرند.

۴. چطور در ساعات اوج تابش از آسیب‌های اشعه UV ایمن بمانیم؟

• برنامه‌ریزی خرید، ورزش یا حتی رفت‌وآمد کودک به مدرسه را تا حد ممکن خارج از ساعت ۱۰ تا ۱۶ انجام دهید.
• اگر مجبور به خروج هستید، از سایه، چتر یا حتی نقاب و پارچه نخی برای پوشاندن صورت کمک بگیرید.
• شیشه خودرو لزوماً UV را کاملاً فیلتر نمی‌کند؛ برای مسیرهای طولانی، عینک آفتابی و آستین بلند را فراموش نکنید.

۵. باورهای اشتباه درباره آفتاب و UV میان ایرانی‌ها

• آفتاب پشت شیشه خطر ندارد: نادرست. شیشه معمولی فقط بخشی از UVB را فیلتر می‌کند و آسیب UVA از شیشه عبور می‌کند.
• پوست سبزه یا تیره نیاز به مراقبت ندارد: نادرست. فقط ظاهر سوختگی در آن‌ها دیرتر مشخص می‌شود اما آسیب‌های عمیق همانند پوست روشن ایجاد می‌شود.
• ضدآفتاب فقط برای شنا یا ساحل است: کاملاً غلط. حتی در شهر، پشت فرمان، یا کنار پنجره هم باید مراقب باشید.

۶. جدول راهکارهای فوری محافظت بر اساس شرایط

سؤالات متداول درباره محافظت در برابر اشعه UV

آیا ضدآفتاب ایرانی کارایی کافی دارد؟

اگر ضدآفتاب دارای برچسب استاندارد و SPF قابل قبول و محافظت وسیع (Broad Spectrum) باشد و درست استفاده شود، تأثیر کافی خواهد داشت. ضدآفتاب با منشأ نامعتبر یا تقلبی هرگز توصیه نمی‌شود.

آیا مکمل ویتامین D در تابستان لازم است؟

معمولاً با تغذیه مناسب و تماس ایمن با آفتاب، نیاز به مکمل ویتامین D نیست. مصرف مکمل بدون مشورت پزشک متخصص توصیه نمی‌شود.

ضدآفتاب هر چند وقت یک‌بار باید تمدید شود؟

هر دو ساعت یک‌بار یا پس از شستشو یا تعریق زیاد باید مجدداً ضدآفتاب استعمال شود.

آیا سایه ایمنی کامل در برابر UV ایجاد می‌کند؟

خیر؛ حتی در سایه نیز مقدار قابل توجهی اشعه UV به پوست می‌رسد، بنابراین توصیه می‌شود ضدآفتاب حتی در سایه هم فراموش نشود.

آیا عینک آفتابی معمولی برای چشمان کافی است؟

فقط عینک‌هایی که UV400 یا 100% UVA/UVB Protection دارند کافی هستند؛ عینک‌های غیرمعتبر عملاً هیچ محافظتی ایجاد نمی‌کنند و می‌توانند آسیب‌زا باشند.

آیا شیشه خودرو و منزل جلوی کامل اشعه UV را می‌گیرد؟

خیر. شیشه معمولی فقط بخشی از UVB را دفع می‌کند، اما اشعه‌های مضر UVA به آسانی عبور می‌کنند؛ در کنار پنجره هم محافظت فراموش نشود.

berouztarinha.ir