عربستان غنی‌سازی را هم می خواهد بخرد!!
یک اندیشکده صهیونیستی معتقد است که عربستان عملاً از توافق هسته‌ای میان ایران و گروه ۱+۵ ناراحت است و در واکنش به چنین مسئله‌ای همان مسیری که تهران رفته است را دنبال خواهد کرد.
اندیشکده مطالعات امنیت ملی در گزارشی به قلم یوئل گُزانسکی از مقامات سابق دفتر نخست‌وزیری اسرائیل به بررسی رویکرد عربستان در قبال توافق هسته‌ای پرداخته و می‌نویسد عربستان نگران آن است که توافق هسته‌ای باعث نزدیکی ایران و آمریکا شود و تقویت نفوذ و سلطه ایران در منطقه را به دنبال داشته باشد. این گزارش می‌افزاید عربستان در واکنش به این امر احتمالاً به دنبال توسعه برنامه هسته‌ای خود خواهد رفت و خواهان برخورداری از حق غنی‌سازی خواهد شد.
زمان بدون تایید محتوا و ادعاهای مطرح شده در این گزارش، ترجمه کامل آن را صرفا جهت اطلاع نخبگان، کارشناسان، پژوهشگران، دانشجویان و تصمیم‌گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر می‌کند و دروغ پراکنی‌ها، اطلاعات نادرست، اتهامات و القائات این گزارش مورد تأییدزمان نمی‌باشد.
• توافق هسته‌ای با ایران خبر خوبی برای عربستان نیست •
توافق هسته‌ای میان قدرت‌های بزرگ و ایران خبر خوبی برای عربستان نیست، زیرا توافق بدان معناست که ایران، رقیب ایدئولوژیک و ژئواستراتژیک اصلی عربستان، به عنوان یک کشور در آستانه هسته‌ای شدن در سطح بین‌المللی به رسمیت شناخته شده است. عربستان این رویداد بسیار مهم را نشانه قدرت رو به رشد ایران می‌داند. علاوه بر اهمیت «فنی» توافق، ریاض از آن می‌ترسد که توافق هسته‌ای مسیر را برای نزدیکی ایران و آمریکا هموار سازد و چنین چیزی به روابط میان عربستان و آمریکا خدشه وارد کند. به علاوه، از آنجا که جامعه بین‌الملل بر غنی‌سازی اورانیوم در ایران مهر تائید نهاده است این احتمال وجود دارد که عربستان نیز مسیر مشابهی را در پیش گیرد حتی اگر با مخالفت آمریکا روبرو شود. حتی اگر مسیر حرکت عربستان به سمت قابلیت هسته‌ای تضمین‌شده نباشد باز هم شرکت این کشور در یک رقابت تسلیحاتی ممکن است باعث شکل‌گیری فرآیندهای گوناگونی شود، فرآیندهایی که از تبعات منفی برای ثبات منطقه‌ای به طور اعم و برای اسرائیل به طور اخص برخوردار خواهند بود.
• عربستان عملاً از توافق هسته‌ای ایران و ۵+۱ ناخشنود است •
خبرگزاری رسمی عربستان در واکنش به اعلام خبر توافق هسته‌ای یک بیانیه مثبت و البته محتاطانه منتشر نمود. واژگان این توافق مشابه همان اظهاراتی بودند که ملک سلمان در گفتگوی تلفنی با «اوباما» پس از امضای توافق مطرح کرده بود: «عربستان از هرگونه توافقی که ممانعت ایران از دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای را تضمین کند حمایت می‌کند.» این تماس تلفنی توسط رئیس‌جمهور آمریکا صورت گرفته بود. با این حال، نشریه الشرق الاوسط که متعلق به عربستان است برای مثال در مقاله‌ای با عنوان «توافق هسته‌ای ایران دروازه‌های شرارت را در خاورمیانه می‌گشاید» رویکرد انتقادآمیزتری در قبال توافق اتخاذ کرد. این مقاله به قلم سلمان الدوساری سردبیر نشریه نگاشته شده بود. علاوه بر این، حتی با اینکه دربار عربستان ترجیح داد به طور علنی از توافق انتقاد نکند اما اقدامات این کشور احتمالاً نشان‌دهنده نارضایتی ریاض از پیامدهای توافق هستند.
• هراس عربستان از نزدیکی ایران و آمریکا •
علاوه بر اهمیت «فنی» توافق، ریاض از این می‌ترسد که توافق مسیر را برای نزدیکی ایران و آمریکا هموار سازد و این امر به روابط عربستان و آمریکا خدشه وارد کند. ریاض نگران آن است که توافق ایران را قادر سازد تا قابلیت‌های هسته‌ای پایه‌ای خود را حفظ کند و بر نفوذ خود در خاورمیانه بیفزاید، مگر آنکه اقدامات متقابل و قاطع در این زمینه اتخاذ گردند. وانگهی، این خطر وجود دارد که انتقاد از حکومت ایران به خاطر رفتارهایش در داخل و به ویژه در عرصه منطقه‌ای که در آنجا سال‌هاست دست به خرابکاری می‌زند زمینه را برای نقض توافق توسط ایران هموار سازد.
منابع آمریکایی بر مجزا نمودن مسئله هسته‌ای از مسائل منطقه‌ای پافشاری می‌کنند، اما این امکان وجود دارد که جنگ‌های داخلی جاری در سوریه، عراق، و یمن قربانی توافق هسته‌ای با ایران شوند. به عبارت دیگر، کشورهای دیگر و در رأس آنها آمریکا از دنبال کردن سیاست‌هایی که در تضاد با منافع ایران هستند اجتناب خواهند کرد تا مبادا ایران به تعهدات خود در توافق پشت‌پا زده و فعالیت‌های ممنوعه در حوزه هسته‌ای را از سر گیرد.
• توافق هسته‌ای باعث تقویت نفوذ ایران در منطقه می‌شود •
در ارتباط با نبرد بین‌المللی علیه داعش، ایران جایگاه یک بازیگر (نسبتاً) مسئول را از آن خود کرده که با آن می‌توان «معامله» کرد. از دیدگاه عربستان، آمریکا ممکن است برای آنکه به ایران به خاطر عقب‌نشینی‌هایش در توافق پاداش داده باشد آزادی عمل بیشتری به تهران بدهد و در این راستا اهداف سیاسی ایران در منطقه را شناسایی کرده و از فرآیندهایی که با این اهداف در تضاد هستند ممانعت به عمل بیاورد. در عین حال، رفع تحریم‌ها موجب می‌شود منابعی در دسترس ایران قرار گیرند. این کشور در نتیجه قادر می‌گردد نفوذ منطقه‌ای خود را ارتقا دهد، از لحاظ اقتصادی کمتر آسیب‌پذیر گردد، و در راستای پیشبرد اهداف خود رویکرد پرخاشگرانه‌تری اتخاذ کند.
• نگرانی عربستان از پررنگ‌تر شدن مداخلات ایران در منطقه •
عربستان نگران آن است که افزایش اعتماد به نفس ایران در پی توافق موجب شود این کشور بتواند با سهولت بیشتری در نقاط مختلف مداخله کند و به محور منطقه‌ای که رهبری‌اش را بر عهده دارد بازیگران بیشتری بیفزاید. در این زمینه، ایرانی‌ها مدت زمانی است که تلاش می‌کنند تا میان عربستان و چند کشور حوزه خلیج فارس فاصله بیندازند. تلاش‌های ایران در این زمینه احتمال دارد در پی توافق افزایش یابد و عمدتاً بر قطر و عمان متمرکز گردد. به نظر می‌رسد عربستان نیز از پیشینه مشابهی برخوردار است. ریاض به طور فزاینده‌ای تلاش کرده است تا جبهه سنی در برابر ایران را تقویت کرده و بازیگران دیگری نظیر ترکیه و حماس را جذب این جبهه کند.
• سرمایه‌گذاری ۱۰۰ میلیارد دلاری عربستان در حوزه هسته‌ای •
با اینکه انتظار نمی‌رود توافق با ایران باعث شود عربستان سریعاً یک برنامه هسته‌ای نظامی را راه‌اندازی کند، اما توافق مذکور ـ در کنار تقویت بی‌سابقه قوای متعارف نظامی در عربستان ـ پیشاپیش موجب شده تا ریاض رویکردی اتخاذ کند که همه گزینه‌های هسته‌ای این کشور را همچنان حفظ می‌کند. عربستان در سال ۲۰۰۶ نیات خود در زمینه برخورداری از یک برنامه هسته‌ای غیرنظامی را اعلام کرد و از آن زمان تاکنون استفاده از فناوری هسته‌ای در راستای دستیابی به مجموعه‌ای از اهداف را مدنظر قرار داده است. ریاض یک برنامه هسته‌ای عظیم با هزینه تقریبی بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار را اعلام نموده و در این راستا اقدام به امضای قراردادهای همکاری هسته‌ای با بسیاری از کشورها از جمله روسیه، آرژانتین، چین، کره جنوبی، و فرانسه کرده است. توسعه یک برنامه هسته‌ای غیرنظامی در عربستان احتمالاً چندین هدف را دنبال می‌کند. این طرح از یک سو با پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (ان.پی.تی) همخوانی دارد و احتمالاً ثابت می‌کند که عربستان نیز «قواعد بازی» را می‌داند. این برنامه، به ویژه لفاظی‌های عربستان مبنی بر اینکه از قابلیت غنی‌سازی اورانیوم چشم‌پوشی نمی‌کند، علامتی است به جامع بین‌المللی مبنی بر اینکه باید همچنان به ایران فشار بیاورند تا این کشور به تعهدات خود در قبال توافق عمل کند.
• عربستان در راستای حفظ منافع خود آمریکا را دور خواهد زد •
با توجه به آنکه غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران در سطح بین‌المللی مورد تائید قرار گرفته است این امکان وجود دارد که عربستان نیز مسیر مشابهی را دنبال کند حتی اگر با مخالفت آمریکا روبرو شود. گزارش کنگره آمریکا دراین‌باره خاطرنشان می‌سازد که عربستان «در راستای حفظ منافع خود در اینکه پرخاشگرانه آمریکا را دور بزند یا اینکه این کشور را از خود براند تردید به دل راه نخواهد داد». استنباط عربستان از تهدید از نزدیک با آرمان ایران مبنی بر دستیابی به سلطه منطقه‌ای در ارتباط است. این استنباط با انعقاد توافق هسته‌ای دستخوش تغییر نشده است و ممکن است حتی تقویت شده باشد.
• تلاش عربستان جهت واکنش نشان دادن به تهدید ایران •
با توجه به این رویدادها، برای عربستان دشوار خواهد بود که از جمله به خاطر ملاحظات مربوط به پرستیژ و نفوذ بی‌تفاوت بماند و تلاش خواهد کرد تا حتی اگر شده به صورت جزئی در مقابل تهدید ایران واکنش نشان دهد. این واکنش احتمالاً چه چیزهایی را در بر خواهد گرفت؟ تضمین‌های امنیتی آمریکا در این راستا از ارجحیت برخوردارند. با این حال، حتی اگر آمریکا تضمین‌های امنیتی به عربستان بدهد ـ اقدامی که تاکنون از انجام آن خودداری ورزیده است ـ باز هم جای شک و تردید وجود دارد که عربستان چنین اقدامی را کافی بداند. ایجاد یک منطقه عاری از تسلیحات هسته‌ای نیز یکی از ملاحظاتی است که عربستان مدنظر دارد. در چنین شرایطی، بر اساس منطق «اگر ایران آری، پس چرا اسرائیل نه؟» توافق با ایران ممکن است موجب این شود که برنامه هسته‌ای اسرائیل نیز در دستورکار قرار گیرد. نگرانی عربستان مبنی بر اینکه در برخی سناریوهای مشخص ممکن است به تنهایی با یک ایران قوی‌تر مواجه شود شاید باعث گردد که ریاض به سمت وضعیتی حرکت کند که در آن گزینه‌های هسته‌ای را در دسترس خود خواهد یافت. عربستان بیش از هر بازیگر دیگری در خاورمیانه از انگیزه‌های راهبردی و قابلیت اقتصادی جهت انجام چنین کاری برخوردار است.
• عربستان نیز خواهان برخورداری از حق غنی‌سازی است •
سیاست کنونی عربستان بر این مبنا استوار است که همانگونه که تهران از حق غنی‌سازی اورانیوم برخوردار گردیده است «حق» غنی‌سازی ریاض نیز باید به رسمیت شناخته شود. توسعه یک برنامه هسته‌ای متمرکز بر قابلیت غنی‌سازی اورانیوم یک گزینه بلند مدت برای عربستان به شمار می‌رود، زیرا زیرساخت دانشی و تأسیسات مناسب مورد نیاز در عربستان وجود ندارند. با این حال، توافق هسته‌ای با ایران از دیدگاه ریاض موجب محدودیت برنامه هسته‌ای تهران به مدت ده سال می‌شود و عربستان در قالب این چارچوب زمانی قادر می‌گردد قابلیت‌های گوناگون هسته‌ای که بر اساسان. پی.تی مجاز هستند را کسب کند.
• تمایل پاکستان مبنی بر ارائه کمک‌های هسته‌ای به عربستان •
عربستان در بلند مدت در راستای توسعه یک برنامه هسته‌ای غیرنظامی احتمالاً به دنبال ایجاد یک چارچوب با شماری از کشورها از جمله پاکستان خواهد رفت. عربستان از روابط دفاعی نزدیک با پاکستان برخوردار است. اختلافاتی اخیراً در ارتباط با جنگ یمن میان ریاض و اسلام‌آباد به وجود آمده‌اند، اما اگر پاکستان متقاعد گردد که متحدش به کمک بلند مدت اسلام‌آباد جهت ایجاد تأسیسات غنی‌سازی در خاک خود نیاز دارد مایل به ارائه چنین کمکی خواهد بود حتی اگر این امر به شکل غیررسمی صورت پذیرد ـ عربستان نه تنها بخش اعظم برنامه هسته‌ای اسلام‌آباد را تأمین مالی کرده است بلکه کمک‌های اقتصادی چشمگیری در اختیار پاکستان قرار می‌دهد.
• پاکستان ممکن است کلاهک‌های هسته‌ای در خاک عربستان مستقر کند •
از آنجا که فرآیند ایجاد قابلیت هسته‌ای مستقل یک فرآیند طولانی و پرزحمت است عربستان باید به دنبال یافتن یک پاسخ میان مدت جهت مقابله با چالش برآمده از وضعیت هسته‌ای ایران باشد. یک سناریوی محتمل دیگر نیز این است که در صورتی که ایران آشکارا دست به گریز به سمت سلاح بزند پاکستان به درخواست عربستان و در قالب گسترش بازدارندگی خود اقدام به استقرار کلاهک‌های هسته‌ای در خاک عربستان کند و کنترل آنها را در اختیار ریاض قرار دهد. حتی اگر مسیر حرکت عربستان به سمت قابلیت هسته‌ای تضمین نشده باشد باز هم وجود رقابت تسلیحاتی می‌تواند باعث شکل‌گیری فرآیندهای گوناگونی شود که از تبعات منفی برای ثبات منطقه‌ای به طور اعم و برای اسرائیل به طور اخص برخوردار خواهند بود.
• لزوم تمرکز اطلاعاتی بیشتر اسرائیل بر شبه‌جزیره عربستان •
رویدادهای مربوط به شبه‌جزیره عربستان به اندازه کافی توسط اسرائیل «پوشش داده نمی‌شوند»، زیرا اسرائیل طبیعتاً بیشتر تلاش‌های خود را به تهدید نشأت‌گرفته از ایران اختصاص می‌دهد. بنابراین، اسرائیل باید بر قابلیت‌های خود در زمینه جمع‌آوری و ارزیابی اطلاعات در منطقه خلیج فارس بیفزاید تا بدین طریق ـ در کنار حفظ دیگر منافع خود ـ هرگونه تلاش کشورهای دیگر جهت ایجاد «موازنه هسته‌ای» با ایران را کشف کند.
