نگاهی به زندگی زیباترین کبوتر جهان (+عکس)

موبنا – «کبوتر نیکوبار» نام یک گونه پرنده از تیره کبوتران است که در جزایز کوچک و مناطق ساحلی یافت می‌شود  و محل زندگی آن از آندامان و جزایر نیکوبار هند گرفته تا جنوب مالزی و جزایر سلیمان امتداد یافته است. این حیوان تنها نمونه زنده از گونه «کالوئناس» است و از نظر خصوصیات بیولوژیکی شباهت زیادی به گونه‌های منقرض شده «دودو» و «رُدریگس» دارد.

مشخصات کلی

از این پرنده می‌توان به عنوان یک کبوتر با جثه بزرگ یاد کرد که طول بدن آن به ۴۰ سانتی‌متر می‌رسد. سر حیوان به رنگ خاکستری است، قسمت بالای گردن آن با پرهای زینتی و رنگارنگ تزیین شده است که در قسمت‌های پایین‌تر به رنگ سبز و مسی تبدیل می‌شود. دم پرنده کوتاه و معمولا به رنگ سفید خالص است. مابقی پرهای زینتی روی بدن این پرنده به رنگ سبز متالیک است. متفاوت بودن اندازه پرها روی بدن این کبوتر به زیبایی آن افزوده است و پاهای قوی و کوچک آن به رنگ قرمز خودنمایی می کند. چشم‌های این پرنده نیز تیره است.

جثه گونه ماده کبوتر نیکوبار نسبت به نرها اندکی کوچک‌تر است و نوک کوچک‌تر، بال‌های کوتاه‌تر و رنگ قهوه‌ای زیر بال‌ها در آن مشاهده می‌شود. پرنده‌هایی که هنوز به سن بلوغ نرسیده‌اند معمولا دم مشکی دارند و تقریبا هیچ یک از پرهای زینتی آنها هنوز درنیامده است. اگرچه این پرنده در جنوب شرقی آسیا در مناطق مختلف زندگی می‌کند، ولی هیچ گونه تفاوتی بین آنها دیده نمی‌شود و همه موارد شناسایی شده مشخصات یکسان دارند.

رفتار‌شناسی و بوم‌شناسی

زادگاه اصلی کبوتر نیکوبار جزایر اندامان و نیکوبار هند است که البته منطقه مِرگوری آرکیپلاگو در میانمار، سواحل جزایر جنوب غربی تایلند، منطقه پنینسولار مالزی، کمبوجیه جنوبی و ویتنام، و بسیاری از جزایر کوچک در منطقه سوماترا، فیلیپین و جزایر سلیمان نیز این پرنده را در خود جا داده‌اند. در این میان باید گفت پالائو تنها منطقه‌ای است که زیرگونه دیگر این پرنده با نام «پلِونسیس» هم در آن دیده شده است.

کبوتر نیکوبار در دسته‌های بزرگ از جزیره‌ای به جزیره دیگر پرواز می‌کند و معمولا ساحل دریا که شکارچیان کمتری وجود دارد، شب را تا صبح به سر می‌برد و در طول روز هم در مناطقی حضور دارد که دسترسی به مواد غذایی بیشتر است و انسان‌ها کمتر در آن ساکن هستند. غذای این پرنده انواع دانه‌ها، میوه ها و جوانه‌ها را شامل می‌شود و بنابراین در مناطقی که دانه بیشتری وجود دارد، این پرنده بیشتر مشاهده می‌شود. سنگدان در معده پرنده کمک می‌کند تا انواع مواد غذایی سخت و دشوار را هضم کند و به راحتی آنها را آسیاب کند. این پرنده با سرعت بالا پرواز می‌کند، با ضربات منظم و تند بال می‌زند و در کل می‌تواند گفت مشخصه‌های اصلی کبوترها را دارد. برخلاف دیگر کبوترها، گروه‌های متشکل از این گونه تمایل دارند در ستون‌ها یا خطوط جداگانه پرواز کنند و با این وجود دسته اصلی را ترک نمی‌کنند. دم سفید پرنده در هنگام پرواز به خوبی دیده می‌شود که به عنوان نوعی قوس در قسمت تحتانی بدن پرنده عمل می‌کند تا هنگام پرواز به راحتی خود را هدایت کند. این پرنده در هنگام صبح یا غروب که قصد عبور از سطح دریا را دارد معمولا در دسته‌های بزرگ حاضر می‌شود. زمانی که در پرنده جوان دم سفید هنوز در آن شکل نگرفته است نشان می‌دهد که او بالغ نشده است و مراحل نهایی رشد را پشت‌سر نگذاشته است. زمانی که کبوتر نیکوبار به بلوغ کامل نرسیده باشد توانایی جفت‌گیری ندارد و نمی‌تواند به همراه اطرافیان خود به جزیره دیگر برود.

این پرنده ترجیح می‌دهد لانه خود را در جنگل‌های متراکم و در جزایر دریایی بسازد و معمولا دسته‌های بزرگ پرنده در یک منطقه لانه‌سازی می‌کنند. لانه او به صورت کاملا محکم به درخت می‌چسبد و باد یا باران آن را تخریب نمی‌کند. او معمولا یک تخم بیضی بزرگ می‌گذارد که رنگ تخم آن به آبی نزدیک است.

سال ۲۰۱۷ میلادی چندین نمونه کبوتر نیکوبار در ناحیه کیمبرلی در استرالیای غربی مشاهده شد که یک فرد جوان متوجه حضور آنها شده بود و از این پرنده عکس گرفت. این نخستین باری بود که کبوتر نیکوبار به صورت رسمی در استرالیا دیده شد.

گستره و زیستگاه

در جزایر نیکوبار هند که نام علمی پرنده هم از روی آن انتخاب شده است، بزرگترین کلونی‌های این پرنده دیده می‌شود که در منطقه «کار نیکوبار» و «ترِسا» حضور دارند. سال ۲۰۰۴ میلادی پس از وقوع سونامی بزرگ در اقیانوس هند خسارت‌های فراوانی به جزایر نیکوبار وارد شد و هنوز به درستی مشخص نیست تا چه میزان به کلونی این پرنده آسیب وارد شد. اگرچه هنوز به درستی میزان خسارت وارد شده به منطقه بزرگ حفاظت شده نیکوبار مشخص نشده است، ولی بررسی‌های اجمالی نشان می‌دهد برج‌های بلند اسکلتی که در این جزایر ساخته شده بود تا مطالعات تحقیقاتی از طریق آنها انجام شود به طور کامل تخریب شده‌اند. یک ماه پس از خاتمه سونی کشتی تحقیقاتی «آی.ان.اس سندهایاک» به این منطقه رفت که مطالعات خود را در این حوزه آغاز کند که البته پروژه آن هم پس از گذشت مدتی متوقف شد.

در آپریل ۲۰۰۷ یک مطالعه ویژه توسط کشتی گارد ساحلی هلند موسوم به «آی.سی.جی.اس ویکرام» صورت گرفت و در نهایت مشخص شد خرابه‌های برج‌های تحقیقاتی سبز رنگ شده‌اند و این مسئله نشان داد پوشش گیاهی جزایر بار دیگر توانسته است خود را احیا کند. با این وجود احتمال زیادی وجود دارد که پوشش جنگلی جزیره دچار آسیب‌دیدگی شده باشد و بسیاری از گونه های گیاهی پس از سونامی از بین رفته‌ باشند.

حفاظت

کبوترهای نیکوبار توسط افراد محلی به عنوان یک منبع غذایی شکار می‌شوند و از آنجایی که سنگدان در بدن پرنده می‌تواند شن و ماسه‌ای که هنگام غذا خوردن جذب می‌شود را صیقل دهد، این پرنده معمولا شکار می‌شود تا بقایای شن‌های موجود در معده آن به عنوان جواهرات مورد استفاده قرار گیرد. این گونه از پرندگان برای در بازار محلی همچنین به عنوان حیوان خانگی هم فروخته می‌شود و با این وجود قانون CITES اعلام کرده است که خرید فروش کبوتر نیکوبار به هر شکل غیرقانونی است.

در عرصه بین‌المللی پرورش این پرنده زیبا و منحصر به فرد در باغ وحش‌ه صورت می‌گیرد و طی آن کبوتر نیکوبار در شرایط ویژه و تحت کنترل تخم گذاری می‌کند. به هر حال بهره‌برداری مستقیم از این گونه پرنده حتی در قالب تجارت‌ غیرقانونی همچنان صورت می‌گیرد و همین مسئله باعث شده است زیستگاه آن کوچکتر شود و تعداد این پرنده کاهش یابد. در این میان ساخت و سازهای انسانی، آلودگی محیط زیست، فعالیت‌های صنعتی، تاسیس بندرگاه‌ها در مناطق نزدیک و … باعث شده است زیستگاه کبوتر نیکوبار دچار شکل شود. در این میان افزایش سفرهای تفریحی، حضور گسترده شکارچیان به مراکز پرورش پرنده و … باعث شده است تا جان این حیوان در معرض خطر جدی قرار گیرد.

اگرچه این پرنده در جزایر جنوب شرقی آسیا به صورت پراکنده زندگی می‌کنند و در بعضی نقاط بیشتر دیده می‌شود، با این وجود آمارهای رسمی نشان می‌دهد که هم اکنون تنها ۱۰۰۰ راس از نوع بالغ این پرنده باقی مانده است و آینده پرنده به شدت در معرض خطر است. به همین خاطر مرکز اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط زیست این گونه پرنده را در معرض تهدید و انقراض معرفی می‌کند.

طبقه‌بندی زیستی

بر اساس تحلیل‌های صورت گرفته روی DNA و RNA این حیوان، کبوتر نیکوبار از نظر ژنتیکی شباهت زیادی به گونه زنده «رافینا» دارد که هر دو آنها زیرمجموعه پرنده مشهور «دودو» با نام علمی «رافوس کوکولاتوس» طبقه‌بندی می‌شوند. با این وجود مطالعات علمی نشان داده است که احتمال اندکی وجود دارد که ارتباط ژنتیکی بین این پرنده و گونه تاکسا را نشان می دهد.

فسیل‌هایی که در منطقه «نیو کالدونیا» و «تونگا» به دست آمده است نشان می‌دهد کبوتر نیکوبار گونه‌ای کبوتر منقرض شده «کاناکا» است. جثه کبوتر کاناکا حدود یک‌چهارم بزرگتر از گونه نیکوبار بوده و یکی از مهم‌ترین منابع غذایی برای انسان‌ها و حیوانات به شمار می‌آمده است. گفته می‌شود که این کبوتر توسط نخستین انسان‌های غارنشین در جنوب شرقی آسیا حدود ۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح شکار میشده است. در این میان کبوتر سبز اسپاتد یکی از جدیدترین گونه‌های منقرض شده محسوب می‌شود که در منطقه پسیفیک سکونت داشته است و از قرن نوزدهم به بعد هیچ مورد زنده از آن یافت نشده است. این کبوتر که می‌تواند متعلق به همین خانواده باشد به احتمال قوی منبع غذایی اصلی موش‌های اروپایی بوده است.