رکورد بهره‌مندی از انرژی خورشیدی در 2023؛ اتحادیه اروپا می‌تواند امنیت انرژی را حفظ کند؟
انرژی‌های تجدیدپذیر در اتحادیه اروپا به نقطه عطف تاریخی رسیده‌اند، جایی که برای اولین بار بر سوخت‌های فسیلی غلبه کرده‌اند و نیمی از برق قاره را تأمین می‌کنند؛ موفقیتی که نشان از حرکت سریع به سوی آینده‌ای پایدار دارد، هرچند هنوز چالش‌هایی باقی مانده که نیازمند راه‌حل‌های سیاستی هوشمندانه است.
به‌روزترین‌ها| بر اساس داده‌های جدید منتشر شده، در نیمه اول سال 2024، نیمی از برق اتحادیه اروپا از منابع تجدیدپذیر تولید شده است و این میزان از سوخت‌های فسیلی پیشی گرفته است.
به گفته کمیسیون اروپا، انرژی‌های تجدیدپذیر در سال جاری رکورد جدیدی در تولید برق در اتحادیه اروپا به ثبت رسانده‌اند.
«وضعیت اتحادیه انرژی» که توسط کمیسیون اروپا منتشر می‌شود، ارزیابی سالانه‌ای از پیشرفت این اتحادیه در دستیابی به اهداف انرژی و تغییرات آب‌وهوایی را شامل می‌شود.
این گزارش نشان می‌دهد که نیروی بادی اکنون برای اولین بار گاز را به عنوان دومین منبع بزرگ برق در اتحادیه اروپا پس از انرژی هسته‌ای پشت سر گذاشته است. همچنین اتحادیه اروپا در سال 2023 رکورد جدیدی با نصب 56 گیگاوات انرژی خورشیدی به ثبت رسانده که از رکورد قبلی 40 گیگاوات در سال 2022 بیشتر است.
کادری سیمپسون وزیر نیروی اتحادیه اروپا در نشست خبری اعلام این خبر گفت: «پس از 2 سال رکورد در نصب منابع تجدیدپذیر، در نیمه اول سال 2024، انرژی بادی و خورشیدی به اوج‌های جدیدی رسیده‌اند و برای اولین بار سوخت‌های فسیلی را در ترکیب برق پشت سر گذاشته‌اند.»
تقاضا برای برق نیز کاهش یافته است، اما باید تلاش‌ها برای افزایش بهره‌وری انرژی تشدید شود تا به هدف کاهش 11.7 درصدی مصرف انرژی تا سال 2030 دست یابیم.
سیمسون همچنین اضافه کرد: «گزارش امروز واقعاً نشان‌دهنده تغییرات عظیم در سیاست انرژی اتحادیه اروپا در پنج سال گذشته است. اتحادیه اروپا اکنون به خوبی مجهز است تا به هدف بی‌طرفی اقلیمی دست یابد و در عین حال اطمینان حاصل کند که صنعت رقابتی باقی می‌ماند.»
چگونه اتحادیه اروپا امنیت انرژی را بهبود می‌بخشد و قیمت‌ها را تثبیت می‌کند؟
امنیت انرژی و ثبات قیمت‌ها نیز از جمله موضوعات اصلی در گزارش امسال است. سهم گاز روسیه در واردات اتحادیه اروپا از 45 درصد در سال 2021 به 18 درصد در ماه ژوئن امسال کاهش یافته است. این کاهش به دلیل افزایش واردات از کشورهایی مانند نروژ و ایالات متحده و همچنین کاهش تقاضا برای گاز اتفاق افتاده است.
بین آگوست 2022 و مه 2024، تقاضا 18 درصد یا 138 میلیارد متر مکعب کاهش یافته است که از هدف داوطلبانه 15 درصد بیشتر است.
گزارش «وضعیت اتحادیه انرژی» همچنین نشان می‌دهد که قیمت‌ها اکنون تثبیت شده‌اند و به‌طور قابل توجهی پایین‌تر از اوج بحران انرژی در سال 2022 هستند.
سیمپسون در این باره گفت: این نشان می‌دهد که اتحادیه اروپا دیگر «در دستان لوله‌های گاز پوتین» نیست. همچنین «این گزارش پیشرفت‌هایی را که ما در طول این دوره به سمت یک بخش انرژی امن، رقابتی و مقرون به صرفه در اتحادیه اروپا داشته‌ایم، برجسته می‌کند.»
کمیسیون اتحادیه اروپا همچنین اعلام کرد که همچنان چالش‌های جدید و در حال ظهور وجود دارند که باید به آنها پرداخته شود. این چالش‌ها شامل شکاف‌های موجود در جاه‌طلبی‌های انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی، افزایش فقر انرژی، اختلاف قیمت انرژی در مقایسه با دیگر رقبا جهانی و خطر وابستگی‌های استراتژیک جدید است.
برای حل این مسائل، به پاسخ‌های سیاستی قاطعانه و افزایش تلاش‌ها در سطح اتحادیه اروپا و کشورهای عضو نیاز است.
تلاش‌های کمیسیون اروپا برای به‌روزرسانی طرح‌های اقلیمی
پیشرفت‌ها امیدوارکننده است، اما هنوز عنصر کلیدی طرح‌های نهایی ملی انرژی و اقلیم (NECPs) در بسیاری از کشورها مفقود است. گزارش یادآوری می‌کند که کشورهای عضو اتحادیه باید این طرح‌های بلندمدت اقلیمی خود را هر چه زودتر ارائه دهند تا اطمینان حاصل شود که اهداف اقلیمی 2030 در دسترس است.
سیمسون گفت: تاکنون فقط 10 طرح نهایی دریافت شده است و بسیاری از کشورها «بسیار دیرتر از موعد مقرر» این طرح‌ها را ارسال کرده‌اند. از میان پنج کشور بزرگ انتشاردهنده گازهای گلخانه‌ای در این اتحادیه؛ فرانسه، ایتالیا و آلمان طرح‌های خود را ارائه کرده‌اند، در حالی که اسپانیا و لهستان هنوز عقب مانده‌اند.
ارزیابی طرح‌های پیشنهادی منتشر شده در دسامبر گذشته نشان می‌دهد که در حالی که کشورهای اتحادیه اروپا گام‌هایی در مسیر درست برداشته‌اند، اما هنوز طرح‌های آنها کافی نیست تا به هدف کاهش حداقل 55 درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای تا سال 2030 دست یابند.
سهم ناچیز انرژی های تجدید پذیر در ایران
ایران با داشتن ظرفیت‌های قابل توجه در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر، به ویژه انرژی خورشیدی و بادی، در سال‌های اخیر گام‌هایی برای توسعه این بخش برداشته است. با توجه به شرایط اقلیمی مناسب، ایران از پتانسیل بالایی برای استفاده از انرژی خورشیدی برخوردار است. این کشور بیش از 300 روز آفتابی در سال دارد که باعث می‌شود بهره‌برداری از انرژی خورشیدی به‌صرفه و قابل اجرا باشد. همچنین مناطق بادخیز مانند منجیل و خواف به عنوان مراکز اصلی تولید انرژی بادی در ایران شناخته شده‌اند.
با این حال، میزان موفقیت ایران در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر هنوز با چالش‌هایی روبه‌روست. سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در ترکیب انرژی کشور همچنان نسبت به منابع فسیلی بسیار کم است. بر اساس آمارهای رسمی، انرژی‌های تجدیدپذیر کمتر از یک درصد از کل برق تولیدی ایران را تشکیل می‌دهند، در حالی که پتانسیل این کشور برای توسعه این بخش بسیار بالاتر است.
از طرفی، موانع مختلفی همچون عدم سرمایه‌گذاری کافی، نبود مشوق‌های اقتصادی مناسب، و همچنین تحریم‌های بین‌المللی باعث شده‌اند که پیشرفت ایران در این حوزه کندتر از حد انتظار باشد. همچنین سیاست‌های انرژی کشور تا حد زیادی بر استفاده از منابع نفت و گاز متمرکز است که این مسئله نیز مانع توسعه سریع انرژی‌های تجدیدپذیر شده است.
با این حال، تلاش‌هایی مانند توسعه نیروگاه‌های خورشیدی در مناطق کویری و افزایش همکاری‌های بین‌المللی برای جذب فناوری‌های نوین نشان‌دهنده تمایل ایران به گسترش این بخش است. در مجموع، اگرچه ایران در حوزه انرژی تجدیدپذیر گام‌های اولیه‌ای برداشته، اما برای دستیابی به موفقیت واقعی و بهره‌برداری کامل از پتانسیل‌های موجود، نیاز به سیاست‌های پشتیبان، سرمایه‌گذاری‌های هدفمند و توسعه زیرساخت‌های مربوطه دارد.
