هک نوبیتکس؛ امنیت سرمایه کاربران زیر سایه تردید

هک بی‌سابقه صرافی نوبیتکس در خرداد ۱۴۰۴، بار دیگر موضوع امنیت دارایی‌های دیجیتال ایرانیان را به صدر اخبار بازگرداند؛ حادثه‌ای که اگرچه با اعلام جبران خسارت و بازگشت تدریجی خدمات کنترل شد، اما تکرار چنین رخدادهایی برای پلتفرمی با میلیون‌ها کاربر، پرسش‌هایی جدی درباره اعتماد، آینده سرمایه‌گذاری و خطرات احتمالی پیش‌روی فعالان ایرانی بازار رمزارز به‌وجود آورده است.

اهمیت رخداد هک نوبیتکس

به‌گزارش به‌روزترین‌ها وقتی صحبت از اعتماد به یک پلتفرم ملی در حوزه رمزارز می‌شود، امنیت فنی، شفافیت عملکرد و پاسخگو بودن، سه ضلع اصلی هر انتخاب به شمار می‌روند. نوبیتکس به‌عنوان بزرگترین صرافی رمزارز ایرانی با بیش از 9 میلیون کاربر ثبت‌شده و ده‌ها میلیارد تومان درآمد روزانه، نتوانست امنیت سرمایه‌گذاران را تامین کند، این در حالی است که سال‌ها تلاش کرد تا وجهه‌ای مطمئن نزد جامعه رمزارز داشته باشد. با افزایش سرمایه‌گذاری خانواده‌ها، شرکت‌ها و حتی سرمایه‌گذاران خرد در ارزهای دیجیتال، انتظار می‌رفت ساختارهای امنیتی این مجموعه در بالاترین سطح ممکن قرار داشته باشد. اما حادثه هک ۲۸ خرداد ۱۴۰۴ نشان داد که حتی بزرگترین فعالان ایرانی هم در برابر تهدیدهای پیچیده سایبری، مصونیت ندارند ــ تهدیدهایی که هر روز پیچیده‌، مخفیانه‌ و مخرب‌تر می‌شوند.

شرح جزئیات و نحوه نفوذ

در بامداد روز ۲۸ خرداد، کارشناسان امنیتی نوبیتکس متوجه فعالیت‌های مشکوکی در بخشی از زیرساخت‌های اطلاع‌رسانی داخلی شدند؛ فعالیت‌هایی که به سرعت به سرقت دارایی از کیف پول گرم این صرافی منجر شد. بررسی‌های اولیه نشان داد مهاجمان سایبری با عبور از چند لایه امنیتی توانسته‌اند به اطلاعات کیف پول گرم ـ که معمولاً برای پردازش تراکنش‌های لحظه‌ای استفاده می‌شود ـ دسترسی یافته و بخشی از دارایی آن را منتقل کنند.

در گزارش اولیه نوبیتکس آمده است:

“حمله دقیقی به بخشی از زیرساخت و کیف پول گرم رخ داده و مجموعه به محض کشف، کلیه دسترسی‌ها و عملیات مرتبط را متوقف و دارایی کاربران را از مخاطره خارج کرده است.”

آن‌چه این حادثه را کم‌سابقه می‌کند، میزان دقت و سطح پیشرفتگی حمله است. هنوز ابعاد دقیقی از روش‌های به‌کارگرفته شده روشن نشده، اما برخی کارشناسان احتمال می‌دهند که هکرها با بهره‌گیری از ضعف‌های نرم‌افزاری، استفاده از بدافزار یا همکاری داخلی موفق به عبور از سد‌های حفاظتی شده باشند.

بر اساس داده‌های بلاک‌چین و رصد کانال‌های هکری، حدود ۴۷ میلیون دلار رمزارز از کیف پول گرم منتقل شده است. برخی منابع این عدد را تا 95 میلیون دلار نیز تخمین زده‌اند.

اقدامات نوبیتکس

در واکنش به حادثه، تیم نوبیتکس به سرعت دسترسی به پلتفرم را محدود و عملیات برداشت و واریز را به حالت تعلیق درآورد. نوبیتکس در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد:

“کلیه وظایف و مسئولیت‌های امنیت و جبران خسارت بر عهده تیم نوبیتکس بوده و کاربران می‌توانند با اطمینان خاطر منتظر اطلاعیه‌های رسمی باشند.”

اقدامات اجرایی شامل:

• جداسازی کیف پول‌های آلوده
• مسدودسازی IPهای مشکوک
• هشدار به کاربران از طریق پیامک و پلتفرم داخلی
• فعال‌سازی صندوق بیمه برای جبران خسارت

همچنین، نوبیتکس اولویت خود را «حفظ دارایی کاربران» و همکاری با پلیس فتا و کارشناسان امنیت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای ردیابی مبادی حمله عنوان کرد.

معرفی گروه هکری و انگیزه‌های احتمالی

گروه هکری موسوم به «گنجشک درنده» مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت؛ گروهی که پیش از این نیز حملاتی به زیرساخت‌های مهم ایران انجام داده و منتسب به اهداف سیاسی و امنیتی خاص بوده است.

محققان امنیتی، این گروه را به برخی سرویس‌های مخفی مرتبط با رژیم صهیونیستی مرتبط می‌دانند و معتقدند انتخاب اهداف اقتصادی و زیرساختی در ایران، بخشی از جنگ تمام‌عیار سایبری علیه کشور محسوب می‌شود.

آن‌ها تهدید به انتشار گسترده داده‌های حساس نوبیتکس، شامل اطلاعات کاربران، کد منبع و جزئیات فنی کرده‌اند که این خود به تنهایی می‌تواند ابعاد جدیدی از بحران را برای کاربران و پلتفرم ایجاد کند.

وضعیت کاربران و نحوه اطلاع‌رسانی

یکی از نقاط ضعف در مدیریت بحران، شیوه اطلاع‌رسانی اولیه بود. بسیاری از کاربران در ساعات اولیه، اطلاعات دقیقی از وضعیت دارایی خود نداشتند و تنها با دریافت پیامک‌های هشدارآمیز متوجه وقوع حادثه شدند. این موضوع باعث شد تا نگرانی‌ها در شبکه‌های اجتماعی به اوج برسد.

نوبیتکس پس از مدتی، با انتشار اطلاعیه‌های متعدد تلاش کرد تا اطمینان دهد که دارایی‌های اصلی در کیف پول سرد در امان هستند و تنها بخش کوچکی از دارایی‌ها در کیف پول گرم مورد دستبرد قرار گرفته است.

این صرافی طی چند هفته اخیر با محدودیت‌هایی در ارائه خدمات روبرو بود و کاربران هفته‌ها منتظر بازگشت کامل سامانه و اعلام جزئیات نهایی پرونده بودند؛ اما اخیرا اعلام شده این صرافی به روند قبلی بازگشته است. هرچند بررسی‌ها نشان می‌دهد اعتماد عده‌ای از سرمایه‌گذاران از نوبیتکس سلب شده و ترجیح دادند بعد از بازگشایی مجدد پلتفرم این شرکت، نسبت به انتقال و جابه‌جایی سرمایه‌شان اقدام کنند.

هک‌های مشابه در جهان

بازار رمزارز به دلیل ماهیت غیرمتمرکز و ارزشمند بودن دارایی‌های دیجیتال، همواره هدف مهاجمان سایبری بوده است. نمونه‌های موفق و ناموفق متعددی از این حملات در جهان وجود دارد:

این جدول نشان می‌دهد که موفقیت در جبران خسارت و حفظ اعتبار، بسته به حجم دارایی، توان مالی صرافی و نحوه مدیریت بحران، متفاوت بوده است. ورشکستگی Mt. Gox نمونه‌ای تلخ از پیامدهای غیرقابل جبران یک هک موفق است.

ویژگی‌های امنیتی صرافی‌های بزرگ از نگاه فنی

صرافی‌های بزرگ بین‌المللی معمولاً چندین لایه امنیتی را پیاده‌سازی می‌کنند:

• کیف پول سرد (Cold Wallet): بیشترین بخش دارایی‌ها به صورت آفلاین و دور از دسترس شبکه‌های عمومی نگهداری می‌شود. این کلیدها در دستگاه‌های امن و آفلاین ذخیره می‌گردند.
• کیف پول گرم (Hot Wallet): بخشی کوچک از دارایی‌ها برای تسهیل تراکنش‌های سریع کاربران در کیف پول‌های آنلاین نگهداری می‌شود. این بخش همواره در معرض ریسک بالاتری قرار دارد.
• احراز هویت دو مرحله‌ای (2FA): برای ورود کاربران و تایید تراکنش‌ها، استفاده از کد دوم (مانند پیامک، اپلیکیشن Google Authenticator یا کلیدهای سخت‌افزاری) اجباری است.
• پروتکل‌های امنیتی شبکه: استفاده از SSL/TLS، رمزنگاری داده‌ها، دیوارهای آتش (Firewall) پیشرفته و سیستم‌های تشخیص نفوذ (IDS/IPS).
• ممیزی امنیتی منظم: قرارداد با شرکت‌های تخصصی برای ارزیابی امنیتی کدها و زیرساخت‌ها.
• بیمه دارایی: داشتن پوشش بیمه‌ای برای زیان‌های احتمالی ناشی از هک.
• مدیریت ریسک: پروتکل‌های داخلی برای شناسایی تراکنش‌های مشکوک و مسدودسازی حساب‌ها.

بررسی امنیت نوبیتکس پیش و پس از حادثه

پیش از وقوع هک، نوبیتکس خود را به عنوان یکی از امن‌ترین پلتفرم‌های داخلی معرفی می‌کرد. این ادعا بر مبنای استفاده از کیف پول سرد، فعال‌سازی 2FA و تجربه سال‌ها فعالیت بنا شده بود. اما حادثه ۲۸ خرداد نشان داد که این لایه‌های امنیتی، کافی نبوده یا در نقطه‌ای خاص دچار نقص شده‌اند.

پس از حادثه، نوبیتکس متعهد شده است که:

• تقویت زیرساخت‌های امنیتی: سرمایه‌گذاری بیشتر در فناوری‌های نوین امنیتی و استخدام کارشناسان بین‌المللی.
• بازنگری فرآیندهای داخلی: شناسایی نقاط ضعف در پروتکل‌های دسترسی و نظارت.
• شفافیت بیشتر: ارائه گزارش‌های دوره‌ای از وضعیت امنیتی به کاربران.

با این حال، بازگرداندن کامل اعتماد نیازمند زمان و نمایش مستمر اقدامات امنیتی موفق و شفافیت بی‌قید و شرط است.

چالش‌ها و مخاطرات بالقوه برای ایرانی‌ها

سرمایه‌گذاران ایرانی با چند چالش مضاعف روبرو هستند:

• تحریم‌های بین‌المللی: دسترسی مستقیم به خدمات صرافی‌های جهانی یا استفاده از ابزارهای پرداخت بین‌المللی برای بسیاری از کاربران ایرانی محدود یا غیرممکن است. این امر وابستگی به پلتفرم‌های داخلی را تشدید می‌کند.
• نبود نظارت رگولاتوری: در نبود یک چارچوب قانونی مشخص و نهاد نظارتی قوی بر فعالیت صرافی‌های رمزارزی، کاربران در صورت بروز مشکل، پشتوانه حقوقی محدودی دارند.
• پایین بودن سطح دانش مالی و امنیتی: بسیاری از کاربران با ریسک‌های بازار آشنا نیستند و به توصیه‌های امنیتی توجه کافی نمی‌کنند.
• جنگ سایبری: با توجه به ماهیت حملات گروه «گنجشک درنده»، احتمال حملات سازمان‌یافته و دولتی علیه زیرساخت‌های مالی کشور، همواره یک تهدید جدی است.

این بدان معناست که حتی اگر نوبیتکس مشکل فعلی را برطرف کند، ریسک تکرار هک یا نفوذهای دیگر، به خصوص با توجه به شرایط ژئوپلیتیکی و فنی کشور، همچنان پابرجاست.

محیط مقرراتی و نهادهای نظارتی

در ایران، چارچوب قانونی مشخصی برای فعالیت صرافی‌های ارز دیجیتال وجود ندارد. بانک مرکزی دستورالعمل‌هایی را صادر کرده اما این دستورالعمل‌ها بیشتر بر ممنوعیت استفاده از رمزارزها در نظام بانکی تمرکز دارد و به نحوه نظارت بر صرافی‌ها در حوزه بازار ثانویه کمتر پرداخته شده است. این خلاء قانونی، باعث شده تا صرافی‌ها در یک فضای خاکستری فعالیت کنند و کاربران نیز در صورت بروز اختلافات یا جرائم مالی، از حمایت‌های قانونی کافی برخوردار نباشند.

نقش کیف پول‌های سرد و گرم در امنیت دارایی

کیف پول گرم (Hot Wallet):

مانند یک کیف پول معمولی است که همیشه همراه ماست. برای تراکنش‌های سریع و روزمره استفاده می‌شود. اتصال دائمی آن به اینترنت، آن را در معرض خطر هک، ویروس یا دستبرد قرار می‌دهد. صرافی‌ها از کیف پول گرم برای مدیریت برداشت‌ها و واریزهای سریع استفاده می‌کنند.

کیف پول سرد (Cold Wallet):

مانند صندوق امانات بانکی است. این کیف پول‌ها به اینترنت متصل نیستند و کلیدهای خصوصی (private keys) که دسترسی به دارایی را ممکن می‌سازند، در آن‌ها به صورت آفلاین نگهداری می‌شوند. این روش بالاترین سطح امنیت را فراهم می‌کند، اما برای انجام تراکنش‌ها نیازمند مراحل بیشتری است.

هک نوبیتکس نشان داد که هرچند دارایی اصلی کاربران در کیف پول سرد امن بوده، اما نفوذ به کیف پول گرم نیز می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری به بار آورد و اعتماد را از بین ببرد.

پیامدهای روانی و رفتاری برای جامعه کاربران

وقوع یک هک بزرگ، تأثیرات روانی عمیقی بر کاربران دارد:

• اضطراب و ناامنی: نگرانی از دست رفتن سرمایه، خواب و آرامش کاربران را مختل می‌کند.
• بی‌اعتمادی: از دست رفتن اعتماد به پلتفرم‌های داخلی، کاربران را به سمت پلتفرم‌های خارجی یا ترک بازار سوق می‌دهد.
• رفتارهای هیجانی: برخی کاربران ممکن است با وحشت، دارایی‌های خود را از صرافی خارج کنند یا به سمت سرمایه‌گذاری‌های پرریسک‌تر بروند.
• کاهش مشارکت: ناامنی عمومی می‌تواند منجر به کاهش ورود سرمایه‌گذاران جدید به بازار رمزارز در ایران شود.

آینده بازار رمزارز ایران پس از واقعه

هک نوبیتکس، هرچند یک رخداد تلخ، اما می‌تواند فرصتی برای بازنگری و ارتقاء در اکوسیستم رمزارز ایران باشد.

• افزایش آگاهی امنیتی: کاربران و فعالان بازار، اهمیت امنیت را بیش از پیش درک خواهند کرد.
• فشار برای مقررات‌گذاری: این حادثه می‌تواند دولت و نهادهای مربوطه را به تدوین چارچوب‌های قانونی و نظارتی برای صرافی‌ها ترغیب کند.
• رقابت بر سر امنیت: صرافی‌های فعال در ایران، برای جلب اعتماد کاربران، مجبور خواهند شد سرمایه‌گذاری بیشتری در حوزه امنیت انجام دهند.
• تمرکز بر کیف پول‌های شخصی: کاربران بیشتری به سمت استفاده از کیف پول‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری شخصی روی خواهند آورد.

جمع‌بندی و توصیه‌های کارشناسی

حادثه «هک نوبیتکس» یک زنگ خطر جدی برای تمامی فعالان بازار رمزارز در ایران است. امنیت در این حوزه، مقوله‌ای چندوجهی است که نیازمند دانش فنی، پشتوانه حقوقی، شفافیت عملیاتی و اعتماد دوسویه میان پلتفرم و کاربر است.

توصیه‌های کلیدی:

1. برای کاربران:

• هرگز تمام دارایی خود را در صرافی نگهداری نکنید. بخش عمده دارایی خود را به کیف پول‌های شخصی (سخت‌افزاری یا نرم‌افزاری امن) منتقل کنید.
• احراز هویت دو مرحله‌ای (2FA) را برای تمام حساب‌های خود فعال کنید.
• از رمزهای عبور قوی و منحصر به فرد استفاده کنید.
• اطلاعات و دارایی‌های خود را با هیچ فرد یا پلتفرمی به اشتراک نگذارید.
• به پیامک‌ها و هشدارهای امنیتی توجه کنید و در صورت مشاهده فعالیت مشکوک، سریعاً حساب خود را مسدود کنید.
• اطلاعات خود را در مورد امنیت بلاک‌چین و رمزارزها به‌روز نگه دارید.

2. برای صرافی‌ها (مانند نوبیتکس):

• اولویت اول، سرمایه‌گذاری در بالاترین سطوح امنیتی و استخدام متخصصان برجسته باشد.
• شفافیت کامل در مورد نحوه نگهداری دارایی‌ها و پروتکل‌های امنیتی ارائه شود.
• فرآیندهای اطلاع‌رسانی در زمان بحران باید سریع، دقیق و صادقانه باشد.
• پوشش بیمه‌ای قوی برای جبران خسارات احتمالی ضروری است.
• همکاری فعال با نهادهای نظارتی و امنیتی کشور، الزامی است.

در نهایت، با توجه به تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران و افزایش ریسک حملات سایبری به صرافی‌های داخلی، توصیه می‌شود که کاربران فقط بخش بسیار کمی از دارایی‌های خود را برای معاملات روزمره در صرافی‌های رمز ارز نگهداری کنند و سرمایه اصلی را به کیف پول‌های شخصی و امن منتقل نمایند.

برای آشنایی بیشتر با تأثیر صرافی‌های دیجیتال بر اقتصاد ایران و چالش‌های کاربران ایرانی، پیشنهاد می‌کنیم مطلب تأثیر صرافی‌های دیجیتال بر اقتصاد ایران را نیز مطالعه کنید.