چرا تهدیدهای ترامپ نتوانست قیمت نفت را تکان دهد؟
با وجود تهدیدهای جدید دونالد ترامپ درباره افزایش تعرفه بر واردات نفت هند از روسیه، بازار جهانی نفت واکنش آرامی نشان داد و قیمت‌ها تغییر محسوسی نکردند. اما آیا این آرامش موقت است یا بازار نفت در آستانه تحولاتی بزرگ قرار دارد؟ در این گزارش، به بررسی پشت پرده واکنش بازارهای جهانی، نقش سیاست‌های اوپک پلاس و تبعات احتمالی تقابل بزرگ هند و آمریکا می‌پردازیم.
نگاهی به روند قیمت نفت در ماه‌های اخیر
قیمت نفت در سال ۲۰۲۴ نسبتا پرتلاطم اما در محدوده‌ای مدیریت‌شده بوده است. شوک‌های مقطعی ناشی از تحولات ژئوپلیتیک، دست‌کم در کوتاه‌مدت، توان شکستن این مدیریت را نداشتند.
به گزارش به‌روزترین‌ها معاملات آتی نفت برنت اغلب بین ۶۷ تا ۷۰ دلار در هر بشکه نوسان کرده است. از سوی دیگر، نفت وست تگزاس اینترمدیت (WTI) نیز با افت‌و‌خیز، با رقم‌هایی مشابه معاملات خود را بسته است. این تثبیت نسبی، معلول تعادل میان عرضه، تقاضا و سیاست‌های جدید کشورهای تولیدکننده و مصرف‌کننده بزرگ نفت است.
در روزهای اخیر ـ در نقطه اوج جنگ تعرفه‌ای میان آمریکا و هند بر سر نفت روسیه ـ قیمت‌ها برخلاف پیش‌بینی بسیاری از تحلیلگران، نه‌تنها جهش نکرد بلکه حتی کاهش جزئی هم داشت. این رفتار سوالاتی کلیدی درباره اسکانی بازار نفت در برابر تهدیدات ترامپ ایجاد می‌کند.
تهدیدهای ترامپ؛ انگیزه‌ها و ابعاد
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق و نامزد احتمالی انتخابات ۲۰۲۵ آمریکا، دوباره تمرکز خود را بر ابزار فشار حداکثری در سیاست خارجی و انرژی گذاشته است. تهدیدهای جدید او نسبت به افزایش تعرفه بر کالاهای هندی، روندی است که پیش‌تر علیه چین و حتی اروپا نیز به کار بست.
هدف اصلی ترامپ، مهار رشد اقتصادی و نفتی رقبای آمریکا، افزایش فشار بر روسیه و نیز جلب نظر رأی‌دهندگان داخلی است. اما شدت این تهدیدها با واکنش احتمالی بازارها و دولت‌ها همخوانی ندارد؛ چراکه تجربه سال‌های گذشته نشان داده است «تهدید نفتی» به‌تنهایی تضمین‌کننده پرش قیمت نیست، مگر اینکه تهدید به اختلال واقعی در عرضه منجر شود.
طبق گزارش میزنفت و اخبار شرق، ترامپ بارها تصریح کرده است که «تمام خریداران نفت خام روسیه، با تعرفه‌های سنگین مواجه خواهند شد» اما هند ـ به عنوان یکی از بزرگترین واردکنندگان نفت روسیه ـ تاکنون به‌وضوح راه خود را جدا کرده و حتی تقاضای خود را افزایش داده است.
منبع داده: macrotrends, investing, tradingeconomics، berouztarinha.ir
واکنش هند: منافع ملی در مقابل فشارهای واشنگتن
حجم بالای واردات نفت دریایی هند از روسیه ـ حدود ۱.۷۵ میلیون بشکه در روز (طبق داده‌های ژانویه تا ژوئن ۲۰۲۴) ـ این کشور را وابسته به نفت با نرخ مطلوب روسیه ساخته است. دولت دهلی‌نو با وجود فشار آمریکا، بار دیگر تاکید کرد که «حفظ منافع اقتصادی خط قرمز ماست» و هر تصمیم بین‌المللی را بر اساس تحلیل منافع ملی اتخاذ خواهد کرد.
این مقاومت هند، پایه اطمینان بازار به ادامه جریان عرضه را تقویت کرده و موجب می‌شود هرگونه تهدید سیاسی به تنهایی اثر ماندگار بر قیمت نفت نگذارد. افزون بر این، هند سایر تأمین‌کنندگان (از جمله عراق و عربستان) را هم در سبد واردات خود حفظ کرده و به گزارش منابع خبری، به دنبال امتیازگیری بیشتر از هر دو جبهه است.
سیاست‌های اوپک پلاس و اثر آن بر قیمت نفت
هم‌زمانی افزایش عرضه اوپک پلاس و تهدیدات ترامپ بر فضای بازار سایه انداخته است. اوپک پلاس ـ ائتلافی میان اعضای اوپک و چندین کشور غیرعضو به رهبری روسیه ـ در هفته جاری توافق کرد تا تولید خود را ۵۴۷ هزار بشکه دیگر در روز افزایش دهد؛ افزایشی که به دنبال رشد ۲.۵ میلیون بشکه‌ای عرضه تا سپتامبر ۲۰۲۴ انجام می‌شود.
تحلیلگران گلدمن ساکس باور دارند که این سیاست «انعطاف‌پذیر» تا فصل پاییز احتمالاً تداوم خواهد داشت. این رویکرد، مانع جهش قیمت نفت شده و به متعادل‌سازی بازار [در برابر شوک‌های سیاسی] کمک کرده است. بنابراین اثر سیاست‌های عرضه اوپک پلاس و عدم قطعیت تقاضا، از تهدیدات سیاسی پررنگ‌تر بوده است.
نقش تقاضای جهانی؛ چشم‌اندازی مبهم پیش‌رو
یکی از مهم‌ترین عوامل ثبات بازار نفت، نگرانی‌ها درباره رشد اقتصادی ضعیف در نیمه دوم سال است. به گزارش دنیای اقتصاد و رویترز، پیش‌بینی‌ها حکایت از کندی رشد اقتصادی جهان دارد؛ این یعنی حتی با هیاهوی تهدیدات ترامپ، واقعیات عرضه و تقاضا در تعیین قیمت نفت پررنگ‌تر عمل می‌کند.
آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده است که رشد تقاضا در ۲۰۲۴ زیر انتظار خواهد بود و حتی احتمال کاهش تقاضا در برخی مناطق وجود دارد. گلدمن ساکس نیز، اثر تعرفه‌های آمریکا بر کاهش تقاضا را تا سقف ۸۰۰ هزار بشکه در روز تخمین زده است. این رقم، هرچند مهم است، اما در مقابل حجم کل معاملات و ذخایر جهانی، به‌اندازه‌ای نیست که شوک جدی ایجاد کند.
تحلیل واکنش معامله‌گران به تهدیدات سیاسی
یکی از درس‌های مهم یک دهه اخیر بازار نفت، رشد تاب‌آوری معامله‌گران برابر شوک‌ها و تهدیدات سیاسی است. در شرایطی که در گذشته هر تهدید یا حمله سیاسی بلافاصله به شوک قیمتی منجر می‌شد، حالا شفافیت داده‌ها و تعدد بازیگران عرضه و تقاضا، هیجانات بازار را محدودتر ساخته است.
جان ایوانز، تحلیلگر مشهور بازار نفت، در گفتگو با PVM اشاره کرد که «حرکت محدود قیمت نفت، نبود نگرانی جدی از اختلال جدی در عرضه را اثبات می‌کند». او افزود که سیاستگذاران و معامله‌گران منتظر شواهد عملی اختلال هستند، نه صرفاً تهدیدات لفظی.
پیش‌بینی نهادهای معتبر بین‌المللی: قیمت نفت در ادامه سال
نهادهای مالی و بانک‌های سرمایه‌گذاری مانند گلدمن ساکس و JP Morgan، تغییری جدی در پیش‌بینی‌های خود از روند قیمت نفت نداده‌اند. بر اساس گزارش منتشرشده در شرق و رویترز، گلدمن ساکس هنوز میانگین قیمت نفت برنت را برای سه ماهه چهارم سال ۶۴ دلار در هر بشکه می‌داند و اوپک پلاس هم سیاست عرضه خود را تغییر نداده است.
از سوی دیگر، نگرانی از رکود یا افت رشد اقتصادی در کشورهای توسعه‌یافته، می‌تواند زمینه‌ساز ثبات یا حتی کاهش مجدد قیمت‌ها در ماه‌های آینده شود.
کدام متغیرها تعیین‌کننده قیمت نفت خواهند بود؟
آنچه امروز در بازار نفت می‌بینیم، نتیجه‌ی چندین متغیر کلان است:
- تهدیدات سیاسی گرچه جو هیجان ایجاد می‌کند، اما تا زمانی که به اختلال عرضه یا شوک واقعی منجر نشود، اثر جدی بر قیمت نفت نمی‌گذارد.
- بازیگرانی مانند هند و چین با سبد متنوع واردات و پافشاری بر منافع ملی خود، اجازه شوک مصنوعی به بازار را نمی‌دهند.
- سیاست عرضه اوپک پلاس و اخبار مربوط به تقاضای جهانی (رشد اقتصادی، ذخایر تجاری و…) همچنان تعیین‌کننده اصلی برای قیمت نفت باقی مانده‌اند.
- معامله‌گران بزرگ بازار نفت ترجیح می‌دهند به داده‌های واقعی [نه حرف‌های سیاسی] واکنش نشان دهند.
در مجموع، قیمت نفت در کوتاه‌مدت از تهدیدات ترامپ یا هر عامل سیاسی مشابه عبور کرده و برای تحرک جدی، به شوک ساختاری [در عرضه یا تقاضا] نیاز دارد؛ شوکی که فعلاً نشانه‌ای از وقوعش در چشم‌انداز دیده نمی‌شود.
