فیبر نوری جای سیم مسی را می‌گیرد
سیم‌های مسی که دهه‌ها ستون ارتباطات ایران بودند، حالا آرام‌آرام جایشان را به رشته‌های درخشان فیبر نوری می‌دهند. از نخستین کابل‌های نوری دهه ۶۰ تا پوشش بیش از ۸.۵ میلیون خانوار، این فناوری در آستانه جهشی تاریخی است؛ جهشی که اینترنت پرسرعت، اقتصاد دیجیتال و سبک زندگی مردم را دگرگون خواهد کرد.
چرا فیبر نوری حیاتی است؟
به گزارش به‌روزترین‌ها اگر اینترنت را شاهراه اقتصاد دیجیتال بدانیم، فیبر نوری نه‌تنها جاده، بلکه اتوبان چندطبقه‌ای است که می‌تواند صدها ترابیت داده را در کسری از ثانیه منتقل کند. این فناوری با تبدیل سیگنال‌های داده به پالس‌های نور، سرعتی تا صدها برابر سیم مسی در اختیار کاربر قرار می‌دهد.
سیم مسی دهه‌ها کاربر را به اینترنت متصل کرده، اما محدودیت پهنای‌باند، نویز و کاهش کیفیت با افزایش فاصله، آن را برای عصر ویدئوهای 4K، کنفرانس‌های آنلاین و سرویس‌های ابری بی‌رمق کرده است. در مقابل، فیبر نوری تقریبا بدون افت کیفیت و با آینده‌ای مقیاس‌پذیر، راه را برای نسل‌های بعدی فناوری باز می‌کند.
خط سیر تاریخی فیبر در ایران
دهه ۶۰: آغاز صنعتی
سال ۱۳۶۷، تأسیس کارخانه فیبر نوری یزد، نخستین گام عملی در خودکفایی تولید این کابل‌ها بود. در آن سال‌ها، فیبر بیشتر برای اتصال مراکز تلفن شهری و بین‌شهری استفاده می‌شد و هنوز ورود به منازل حتی در برنامه نبود.
دهه ۷۰ و ۸۰: شبکه‌های بین‌شهری
بین سال‌های ۱۳۶۹ تا ۱۳۸۳، پروژه‌های کلان ملی به اجرا درآمد تا مراکز استان‌ها از طریق فیبر به هم متصل شوند. این شبکه ستون فقرات ارتباطی بانک‌ها، ارگان‌ها و اپراتورهای تلفن همراه شد.
دهه ۹۰: آزمایش دسترسی خانگی
از نیمه دهه ۹۰، مخابرات و چند اپراتور خصوصی پروژه‌های آزمایشی FTTH (Fiber to the Home) را در تهران، مشهد و اصفهان اجرا کردند. اما نبود مدل اقتصادی پایدار و قیمت بالای نصب، پروژه‌ها را در مقیاس ملی کند کرد.
۲.۴. دهه ۱۴۰۰: طرح ملی توسعه
در سال ۱۴۰۰، وزارت ارتباطات «طرح ملی توسعه فیبر نوری» را آغاز کرد با هدف پوشش ۲۰ میلیون خانوار تا پایان ۱۴۰۶. این‌بار، حمایت مالی از اپراتورها، ایجاد صندوق توسعه و الزام شهرداری‌ها به همکاری، پروژه را از حالت آزمایشی خارج کرد.
۱۳۶۷
تأسیس کارخانه فیبر نوری یزد
۱۳۷۰
شبکه فیبر بین‌شهری
۱۳۹۵
آغاز پروژه‌های آزمایشی FTTH
۱۴۰۰
طرح ملی توسعه فیبر نوری
وضعیت فعلی (آذر ۱۴۰۳)
آمار رسمی
- ۸.۲ میلیون خانوار تحت پوشش (ایرنا)
- ۶۱۵ هزار اتصال فعال شامل ۳۹۱ هزار اتصال FTTH کامل (مرکز پژوهش‌های مجلس)
- میانگین سرعت فیبر: بالای ۳۰۰ مگابیت بر ثانیه
- میانگین سرعت ADSL: حدود ۱۲ تا ۲۰ مگابیت
- تفاوت کیفیت پایداری: قطعی فیبر کمتر از ۰.۱٪ در ماه، ADSL حدود ۳٪
پیشرفت پوشش فیبر نوری
| سال | خانوار تحت پوشش (میلیون) | اتصالات فعال (هزار) | رشد سالانه پوشش (%) |
|---|---|---|---|
| ۱۴۰۱ | ۳.۵ | ۲۱۰ | — |
| ۱۴۰۲ | ۵.۹ | ۴۲۰ | ۶۸٪ |
| ۱۴۰۳ | ۸.۲ | ۶۱۵ | ۳۹٪ |
رشد پوشش فیبر (۱۴۰۱–۱۴۰۳)
مقایسه منطقه‌ای سرعت فیبرنوری
| کشور | خانوار تحت پوشش (%) | متوسط سرعت (Mbps) |
|---|---|---|
| امارات | ۹۸٪ | ۶۰۰ |
| عربستان | ۹۶٪ | ۵۰۰ |
| ایران | ۴۰٪ | ۳۰۰ |
| ترکیه | ۵۸٪ | ۳۵۰ |
مزیت‌ها نسبت به سیم مسی
- پهنای‌باند گیگابیتی: قابلیت ارتقاء تا چند گیگابیت بدون تغییرات عمده سخت‌افزاری.
- پایداری بالا: مقاومت در برابر نویز و شرایط جوی.
- طول عمر بیشتر: کابل فیبر نوری تا ۳۰ سال عمر مفید دارد.
- مصرف برق کمتر: تجهیزات انتقال در فیبر نوری برق کمتری نسبت به DSL مصرف می‌کنند.
آینده پیش‌بینی‌شده (۱۴۰۴–۱۴۰۶)
- هدف‌گذاری: پوشش ۲۰ میلیون خانوار
- افزایش اتصالات فعال: از ۷٪ به بیش از ۴۰٪
- هم‌افزایی با 5G: فیبر به‌عنوان بک‌هاول اصلی شبکه موبایل نسل پنجم
- گسترش فیبر تجاری و صنعتی: برای کارخانه‌ها، معادن و بنادر
چالش‌ها و موانع
- هزینه نصب خانگی: همچنان برای بسیاری از خانواده‌ها سنگین است.
- دسترسی ساختمانی: مخالفت برخی مدیران ساختمان یا نبود مسیر کابل‌کشی.
- آگاهی پایین: بسیاری از کاربران تفاوت واقعی فیبر و ADSL را نمی‌دانند.
- رقابت با موبایل پرسرعت: هزینه کمتر بسته‌های 4G/5G در کوتاه‌مدت.
جمع‌بندی
طرح توسعه فیبر نوری در ایران، هم یک الزام فنی برای رشد اقتصاد دیجیتال است و هم یک فرصت برای تحول تجربه کاربری اینترنت. اما سرعت پیشرفت، تنها به تعداد کیلومتر کابل بستگی ندارد؛ باید فرهنگ‌سازی، کاهش قیمت نهایی و همکاری همه ذی‌نفعان در دستور کار قرار بگیرد. مرور مسیر کشورهایی مثل عربستان نشان می‌دهد که ترکیب سرمایه‌گذاری عظیم با برنامه رسانه‌ای گسترده، ضریب نفوذ فیبر را ظرف چند سال متحول کرده است.
