افزایش چشمگیر فروش مکمل‌های تغذیه‌ای و تبلیغ وعده‌هایی از جوان‌سازی پوست تا بهبود خواب، مصرف‌کنندگان را هدف قرار داده است. با این حال، تحقیقات علمی و هشدارهای مراکز سلامت تأکید دارند که این محصولات نه جایگزین تغذیه سالم‌اند و نه خالی از خطر؛ هوشیاری ضروری است.
به‌روزترین‌ها| بازار جهانی مکمل‌های تغذیه‌ای در سال‌های اخیر شاهد رشدی چشمگیر بوده است؛ محصولاتی که امروزه در قالب پودر، قرص، کپسول، ژل یا شیرینی‌های جذاب، به مصرف‌کنندگان نوید ارتقاء سلامت را می‌دهند.
وعده‌هایی از بهبود کیفیت خواب و افزایش تمرکز ذهنی تا جوان‌سازی پوست و حتی تضمین طول عمر، شاکله اصلی تبلیغات گسترده این صنعت را تشکیل می‌دهد. این در حالی است که یافته‌های پژوهش‌های علمی و هشدارهای نهادهای سلامت، ضرورت هوشیاری و احتیاط مصرف‌کنندگان در مواجهه با این محصولات را مورد تأکید قرار داده‌اند.
ابتدا به سراغ مواد غذایی بروید، نه مکمل‌ها
ریچل وودز، مدرس ارشد فیزیولوژی دانشگاه لینکلن در این باره گفت: «برخلاف تلقین رایج، مکمل‌ها جایگزین مواد غذایی سالم نیستند و نباید وظایف تغذیه‌ای غذاهای کامل را تنها با خوردن کپسول‌ها جایگزین کرد.»
وی با استناد به تعریف رسمی سازمان استاندارد مواد غذایی بریتانیا تصریح کرد: «مکمل‌ها فقط باید در موارد خاص و برای اصلاح کمبودهای مشخص استفاده شوند.»
به گفته وی، ترکیب پیچیده مواد غذایی کامل، آثار هم‌افزایی داشته و مصرف جداگانه یک ماده مغذی نمی‌تواند این تاثیرات را بازسازی کند. همچنین مکمل اسیدفولیک برای پیشگیری از نقص جنینی در مادران باردار، ویتامین D در فصل‌های کم‌نور یا رژیم‌های خاص مانند گیاه‌خواری برای ویتامین B12، تنها مواردی است که توصیه به مصرف این محصولات مطرح می‌شود.
مخاطرات مصرف بیش از حد؛ تهدیدهای خاموش مکمل‌ها
مطالعات جدید نشان می‌دهد مصرف خودسرانه و بی‌پشتوانه مکمل‌ها به مراتب آسان‌تر از دریافت مواد مغذی از غذاست و این می‌تواند به بروز مشکلات جدی بدل شود. به‌عنوان مثال، ذخیره بالای ویتامین D در بدن، منجر به افزایش کلسیم، آسیب کلیوی و ضعف استخوان می‌شود.
مصرف بیش از اندازه ویتامین A، ریسک مسمومیت کبدی، کاهش تراکم استخوان و تولد نوزاد با نقص را افزایش می‌دهد. کارشناسان نسبت به مصرف طولانی‌مدت برخی ویتامین‌های گروه B مانند B6 هم هشدار داده‌اند؛ چرا که ممکن است به آسیب عصبی بینجامد.
با توجه به این‌که اغلب شهروندان از سطح واقعی مواد مغذی بدن خود آگاه نیستند، این پیامدها اغلب زمانی آشکار می‌شود که ضایعه اتفاق افتاده باشد.
رشد تبلیغات گمراه‌کننده در فضای مجازی
رویکرد عمده به تبلیغ مکمل‌ها در شبکه‌های اجتماعی و اینترنت، بر پایه اصطلاحات فریبنده‌ای چون «تقویت‌کننده ایمنی»، «طبیعی» یا «سم‌زدا» بنا شده؛ اصطلاحاتی که هیچ تعریف علمی پذیرفته‌شده‌ای ندارند.
کارشناسان بارها بر این نکته انگشت گذاشته‌اند که «مکمل‌ها دارو نیستند و نباید به مثابه دارویی برای درمان یا پیشگیری از بیماری‌ها به آن‌ها نگاه کرد.»
گزارش‌ها نشان می‌دهد حجم وسیعی از تبلیغات مکمل‌ها توسط افراد فاقد تخصص علمی، اینفلوئنسرها یا بازاریابان شبکه‌ای (MLM)، بدون پشتوانه شواهد پزشکی، انجام می‌پذیرد. اگرچه سازمان‌های نظارتی مانند ASA دستورالعمل‌هایی برای تبلیغات مکمل‌ها ارائه داده‌اند، اما فقدان نظارت موثر و گستردگی تبلیغات آنلاین، عملاً موجب رواج ادعاهای غیرمعتبر شده است.
نگرانی از برتری منافع مالی بر سلامت عمومی
طبق آخرین تحقیقات، ارزش بازار جهانی مکمل‌ها از ۱۰۰ میلیارد پوند فراتر رفته است. این صنعت در تلاش مستمر برای گسترش دامنه فروش، از الگوهای تبلیغاتی استفاده می‌کند که انتظارات جامعه را فراتر از شواهد علمی تحریک می‌کند.
به گفته متخصصان تغذیه، «اگر مکملی واقعا اثربخش بود، شاهد تجویز و توصیه آن توسط پزشکان بودیم، نه صرفا در صفحات اینستاگرامی و فیسبوکی.»
داده‌ها نشان می‌دهد تنها برخی مکمل‌های معدود نظیر آهن و ویتامین D حمایت شواهد روشن علمی را دارند؛ حال آن‌که بسیاری از محصولات پرزرق‌وبرق بازار، پشتوانه موثری ندارند.
ایمنی مکمل‌ها؛ شهروندان در معرض مخاطرات پنهان
بر اساس هشدار پزشکان، قابل خرید بودن مکمل‌ها بدون نسخه به معنای بی‌خطر بودن آن‌ها نیست. بسیاری از مواد گیاهی و معدنی بسته به شرایط سلامت فرد یا ترکیب با دیگر داروها می‌توانند تهدید‌زا باشند؛ به طور خاص، گیاه هوفاریقون (گل راعی) با برخی داروهای ضدافسردگی، ضدبارداری و ضد فشارخون تداخل ایجاد می‌کند.
ویتامین K تأثیرات داروهای ضدانعقاد مانند وارفارین را کاهش می‌دهد و میزان بالای آهن علاوه بر مشکلات گوارشی، جذب بعضی آنتی‌بیوتیک‌ها را مختل می‌نماید.
در عین حال، بسیاری از مکمل‌ها در دوران بارداری و شیردهی فاقد ارزیابی ایمنی هستند؛ مصرف دوز بالای ویتامین A در این دوره به شکل جدی منع شده، چرا که عوارض مخرب آن حتی از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل می‌شود.
متخصصان: پیش از تصمیم به مصرف، مشاوره بگیرید
جامعه پزشکی به خریداران هشدار می‌دهد: پیش از صرف هر هزینه‌ای برای مکمل‌ها، ضرورت و سودمندی محصول را با توجه به وضعیت سلامت شخصی، تحت مشاوره متخصص تغذیه، پزشک یا داروساز بررسی، و جایگزین تغذیه متعادل نکنند.
در شرایطی که کمپین‌های تبلیغاتی بر تقویت سلامتی بدون زحمت تاکید می‌کنند، کارشناسان بر این باورند که مکمل‌ها تنها در شرایط خاص و نیاز پزشکی روشن کاربرد دارند و سرمایه‌گذاری در خوراک سالم و متنوع، همچنان بهترین گزینه برای سلامت پایدار است.
