چگونه کمبود کارشناس، صنعت خودرو را تهدید می‌کند؟
در شرایطی که صنعت خودرو با مشکلات ساختاری عمیقی دست و پنجه نرم می‌کند، کمبود نیروهای کارشناس در وزارتخانه‌ها، به‌ویژه وزارت صمت، بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. این بحران، نه‌تنها بر روند تصمیم‌گیری‌ها و عملکرد این وزارتخانه تأثیر منفی گذاشته، بلکه صنعت خودرو را به ورطه افول و تسلیم در برابر دست‌های خارجی کشانده است.
بنابراین، این کمبود نیرو و نبود مدیریت شایسته زنگ خطر جدی برای آینده صنعت به صدا درآورده است. آیا اصلاحات ساختاری می‌تواند این چالش‌ها را پشت سر بگذارد؟ در این باره امیرحسن کاکایی کارشناس صنعت خودرو توضیح می دهد:
به گزارش به‌روزترین‌ها؛ امیرحسن کاکایی کارشناس صنعت خودرو با اشاره به وضعیت کنونی صنعت و اقتصاد کشور و تاکید بر رشد منفی و استهلاک زیرساخت‌های صنعتی و تجاری در سال‌های اخیر گفت: کمبودهای شدید در انرژی، شامل برق و گاز، مشکلات جدی ایجاد کرده و هشدار داد که در سال آینده، کمبود گازوییل نیز به این بحران افزوده خواهد شد.
وی با اشاره به عدم توازن در زنجیره ارزش و کاهش شدید سودآوری در بخش‌های پایانی زنجیره محصولات، افزود: این مسائل یکی از دلایل اصلی کاهش توان رقابت‌پذیری صنایع کشور است. همچنین افزایش خام‌فروشی نیز به‌عنوان نشانه‌ای از ضعف در بهره‌وری و مدیریت مشاهده می‌شود.
کاکایی در بیان دلایل این وضعیت نامساعد به تحریم‌های بین‌المللی اشاره کرد و این محدودیت‌ها را یکی از عوامل کلیدی در کاهش رشد اقتصادی طی یک دهه گذشته دانست و ادامه داد: عدم ارتباط موثر جهانی، به‌ویژه در حوزه مالی، تاثیر چشم‌گیری بر وضعیت فعلی کشور داشته و مسیر رشد دهه 80 را معکوس کرد.
چالش‌های سیاست‌گذاری داخلی
این کارشناس صنعت خودرو از سیاست‌گذاری‌های داخلی نیز غافل نشد و بر تأثیر عدم سرمایه‌گذاری کافی در آموزش، توسعه فناوری، صنعت و تجارت تأکید کرد و گفت: ناهماهنگی و کاهش توانمندی در مدیریت و حکمرانی وزارتخانه‌ها به‌ویژه پس از دهه هشتاد منجر به افول بیرونی شد، به‌طوری‌که کاهش شدید درآمدهای دولتی سبب برهم ریختن ساختارهای بوروکراتیک و بهانه‌هایی برای تحول اداری ناکارآمد فراهم کرد.
وی به نتایج ادغام‌های اداری از جمله وزارت صنعت و بازرگانی اشاره کرد و افزود: این ادغام‌ها بدون برنامه‌ریزی دقیق و بهره‌گیری از مشاوران حرفه‌ای تنها به شکل‌گیری ساختارهای ناکارآمد منجر شد.
کاکایی با اشاره به خصوصی‌سازی‌های بی‌رویه در دهه 80 که منجر به عدم کارآیی بسیاری از سازمان‌ها شده اضافه کرد: در این رابطه می توان به سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران اشاره کرد که به‌عنوان نمونه‌ای از سقوط عملکرد یک نهاد مهم صنعتی که روزگاری الگوی جهانی توسعه بود، اشاره کرد.
تاثیر افزایش ناگهانی درآمد نفتی
این استاد دانشگاه با اشاره به افزایش درآمد نفتی در دهه 80 و گرایش به سیاست‌های پوپولیستی که منجر به ایجاد ناپایداری در برنامه‌های توسعه‌ای کشور شد تاکید کرد: این سیاست‌ها منجر به ایجاد کارخانجات و افزایش بی‌رویه نیروی کار در سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی، شبه‌دولتی و خصوصی شد که در نهایت به کاهش بهره‌وری واقعی انجامید.
کاکایی با اشاره به دهه 90 و بحران‌های ناشی از تحریم‌های بی‌سابقه آمریکا اشاره کرد و افزود: کاهش همزمان قیمت نفت در بازار جهانی، ناتوانی‌های مدیریتی در سازمان‌ها و نهادهای دولتی را بیش از پیش آشکار ساخت. در این راستا یکی از راه‌حل‌های همیشگی قانونگذاران در مقابله با این وضعیت، کنترل حقوق و دستمزد شرکت‌ها و سازمان‌های دولتی که نتیجه آن کاهش جذب نخبگان به سمت کارهای اداری، و حتی خروج آنان از کشور است.
وی تاکید کرد: همزمان با تحولات دهه 90، تغییراتی در نیروی کارآمد مدیریتی اتفاق افتاد. نسل اول مدیران که پس از انقلاب وارد دولت شده بودند، به تدریج جایگزین شدند، اما بحران جانشین‌پروری به شدت احساس شد.
کمبود نیروهای متخصص و راهکارهای پیش‌روی صنعت خودرو
كاكايى با اشاره به کمبود نیروهای کارشناس و افراد با تجربه به‌طور واضح در وزارتخانه‌های کشور، به‌ویژه وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت: چالش‌های بزرگ سیاست‌گذاری صنعتی هم‌اینک بر کشور سایه افکنده است. این صنعت گرفتار روند افول شده و راهکار مسئولان فعلی کشور برای جلوگیری از سقوط آن، واردات گسترده خودرو است.
وی با بیان اینکه صنعت خودروی کشور در دام افول افتاده است، بر ضرورت تجدید نظر در سیاست‌های این بخش تاکید کرد و افزود: برای اصلاح وضعیت، وزیر صنعت نیاز به تیمی قوی و توانمند دارد تا بتواند سیاست‌های وزارتخانه و حکمرانی دولتی را به‌طور مؤثری بازنگری کند.
نیاز به تحول اساسی و تقویت نیروی انسانی
این کارشناس یادآور شد که نظام تنظیم‌گری در صنعت خودرو پیچیده‌تر از سایر صنایع است و ضعف در این نظام بیش‌ازپیش احساس می‌شود.
وی اضافه کرد: حتی اگر کشور در جایگاه قدیمی خود قوی بود، باز هم باتوجه به تحولات جهانی، نیاز به تحول اساسی احساس می‌شد. اکنون با توجه به نتایج حداقل یک دهه اهمال در تغییرات راهبردی، تحول اساسی و جراحی‌های بزرگ در این بخش از صنعت و تجارت اجتناب‌ناپذیر است.
کاکایی بر ضرورت تقویت نیروی انسانی ماهر، به‌خصوص در پست‌های کلیدی مانند معاونت جدید صنایع ماشین‌آلات و تجهیزات و ریاست سازمان گسترش و نوسازی صنایع تأکید کرد و افزود: این پست‌ها نیازمند افرادی با تجربه در زمینه سیاست‌گذاری و شناخت کافی از تصدی‌گری و صف هستند.
وی همچنین بر شجاعت و توانایی تغییر و مواجهه با مقاومت‌های گروه‌های ذی‌نفع که از شرایط نابسامان فعلی بهره می‌برند، اصرار کرد.
توصیه‌ها به مدیران و سیاست‌گذاران
در پایان کاکایی به وزرای دولت و مسئولان توصیه کرد که در انتخاب افراد برای پست‌های کلیدی گول جوسازی‌های رسانه‌ای و جریان‌های سیاسی را نخورند و بر اساس مطالعه دقیق سوابق و تطابق توانمندی‌های افراد با نیازهای فعلی تصمیم‌گیری کنند.
وی هشدار داد که نباید به القاب مانند «دکتر» و «مهندس» اکتفا کرد و برچسب‌های سیاسی را بدون بررسی کامل پذیرفت. همچنین صنعت خودرو در 20 سال گذشته آلوده به انواع دروغ و تقلب بوده و نه موفقیت‌ها به‌طور مطلق نتیجه عملکرد یک شخص است و نه شکست‌ها.
این استاد د انشگاه تاکید کرد: تحلیل روندها و شرایط محیطی و زیرساختی می‌تواند برای تشخیص افراد لایق تا حدی کمک‌کننده باشد.
