علائم و روش درمان وسواس فکری و عملی

موبنا – وسواس فکری – عملی اختلالی است که در آن فرد بیمار افکار و ترس های غیر منطقی ای دارد که این افکار باعث رفتارهای کلیشه ای در او می شوند. در بسیاری از موارد اگر فرد فقط وسواس فکری یا فقط وسواس عملی داشته باشد باز هم به بیماری او وسواس فکری – عملی می گویند.
در اختلال وسواس فکری – عملی، بسیاری از مواقع شخص بیمار ممکن است خودش متوجه نباشد که وسواس هایش غیرمنطقی هستند و سعی می کند افکار وسواس گونه ی خود را نادیده بگیرد. معمولا این کار هم فایده ای ندارد و استرس و اضطراب فرد را بیشتر می کند و در نهایت بیمار در مورد احساس استرس خود هم دچار وسواس می شود.

وسواس انواع و اقسام مختلفی دارد اما مرسوم ترین نوع آن حول و حوش موضوعاتی مثل پاکیزگی است. فردی که وسواس پاکیزگی و نظافت دارد همیشه از آلودگی می ترسد و ممکن است دست هایش را آنقدر بشوید که زخم و خشک شوند. در بیماری وسواس با اینکه فرد تلاش می کند افکار آزار دهنده را نادیده بگیرد این افکار باز هم به سراغ او می آیند و فرد ممکن است برای آرام کردن خودش به رفتار آیینی خود روی بیاورد و این دور باطل در بیماری وسواس فکری دوباره تکرار می شود.

علائم بیماری وسواس

علائم اختلال وسواس فکری – عملی اغلب هم شامل وسواس فکری و هم وسواس عملی می شود. ولی ممکن است فرد تنها دچار وسواس فکری یا فقط وسواس عملی باشد. تقریبا یک سوم از افرادی که دچار مشکل وسواس فکری – عملی هستند ممکن است مشکلاتی مثل حرکات ناگهانی بدن یا تیک های عصبی داشته باشد.

علائم وسواس فکری

فردی که دچار وسواس فکری شده است، تصورات و افکار ناخواسته و کلیشه ای دارد که این افکار باعث بروز استرس و اضطراب در او می شود و بیمار برای رهایی از این افکار به رفتار آیینی یا انجام اقداماتی وسواس گونه روی می آورد. این افکار معولا زمانی سراغ فرد می آیند که مشغول انجام کارهای دیگری است..

موضوعات مربوط به وسواس فکری شامل موارد زیر می شوند:

ترس از آلودگی و کثیف بودن
منظم و خوب انجام شدن کارها
افکار ترسناکی درمورد آسیب به خود و دیگران
افکار ناخواسته در مورد مسائل جنسی یا مذهبی و پرخاشگری

علائم و نشانه های وسواس فکری شامل موارد زیر می شود:

فرد بیمار دائما ترس این را دارد که با دست زدن به وسایل اطرافش یا دست دادن به دیگران دستش آلوده می شود.
شک کردن به اینکه در را قفل یا بخاری را خاموش کرده یا خیر
ترس شدید وقتی وسایل اطرافش مرتب نباشند.
تصور اینکه به خودش یا شخص دیگری آسیب زده است.
شخص دائما در مورد کارهایی که کرده و حرف هایی که زده است فکر می کند که مناسب بوده اند یا خیر
از شرایطی که وسواس او را بدتر می کند مثل دست دادن با دیگران خودداری می کند.
افکار جنسی و استرس در مورد آن

علائم وسواس عملی

وسواس عملی به به رفتارهای کلیشه ای می گویند که فرد بیمار انجام می دهد. این رفتارهای کلیشه ای برای این انجام می شوند که از رفتار فکری فرد جلوگیری کنند یا آنها را کاهش دهند یا از اتفاقات بدی که شخص فکر می کند ممکن است بیفتند جلوگیری کند. وسواس عملی باعث آرامش فرد نمی شود و اثر آن موقتی است. فرد بیمار ممکن است برای رهایی از وسواس فکری و اضطراب خود قوانینی را برای خودش در نظر بگیرد و آنها را دنبال کند ولی این اقدامات وسواس گونه از نظر عقلی به پیشگیری از اتفاقاتی که بیمار از آن ها ترس دارد کمکی نمی کنند.

برخی از رایج ترین انواع وسواس عملی عبارتند از:

شستن و تمیز کردن
حساب و کتاب کردن
چک کردن
اطمینان حاصل کردن
دنبال کردن یک روتین سخت
وسواس در نظم و ترتیب

علائم وسواس عملی شامل موارد زیر می شود:

بیمار آنقدر دستش را می شوید تا دستانش آسیب می بینند.
دائما چک می کند که درها را قفل کرده است یا خیر
اجاق گاز و بخاری را چک می کند تا ببیند آنها را خاموش کرده است یا خیر
حساب و کتاب خود را دائما تکرار می کند
یک کلمه یا عبارت را دائما تکرار می کند
دائما وسایل خانه را مرتب می کند تا سرجایشان باشند

این علائم به صورت خفیف در فرد شروع شده و به مرور زمان شدید می شوند. اگر فرد دچار استرس شود علائم او بدتر می شوند. اختلال وسواس فکری – عملی اختلالی است که در تمام طول عمر فرد او را درگیر می کند و ممکن است خیلی شدید باشد و روی زندگی او تاثیر بدی بگذارد. اغلب بزرگسالان خودشان متوجه می شوند که وسواس های آنها عادی نیست و مشکل دارند ولی کودکان همیشه متوجه مشکلشان نمی شوند.

روش درمان بیماری وسواس

مصرف دارو برای درمان وسواس اجباری یکی از مراحل مهم در فرایند بهبودی بیمار است. برای درمان اختلال وسواس از داروهایی در گروه سروتونین استفاده می شود. این داروها که اصطلاحاً آنها را مهارکنندهٔ انتخابی بازجذب سروتونین می نامند، مقدار ترشح سروتونین در مغز را افزایش می دهند. در مغز بیماران مبتلا به اختلال وسواس اجباری، سروتونین بسیار کمی ترشح می شود و یا مقدار ترشح شده توسط عصب های پیش سیناپس جذب و نابود می شود.

این داروها همانطور که از نامشان پیداست، از بازجذب یا دفع سروتونین در مغز جلوگیری می کنند. این دفع در محل سیناپس ها اتفاق می افتد یعنی جایی که سلولهای عصبی (نورون ها) به یکدیگر متصل هستند. سروتونین یکی از مواد شیمیایی در مغز است که پیامهای عصبی را از یک نورون به نورون دیگر در طول سیناپس ها منتقل می کند. از این داروها در درمان افسردگی، اضطراب و سایر اختلالات خلقی نیز استفاده می شود. SSRIها میزان تراکم سروتونین در سیناپس ها را افزایش می دهند. آنها این کار را با جلوگیری از بازجذب سروتونین در سلول عصبی که یک پالس مغزی را منتقل می کند انجام می دهند. بازجذب سروتونین عامل پایان یافتن تولید سروتونین جدید است.

از جمله داروهای رایجی که برای درمان اختلال وسواس اجباری تجویز می شوند و در گروه SSRIها جای می گیرند، می توان به فلوکستین (Fluoxtine)، سرترالین (Serteraline)، سیتالوپرام (Citalopram)، پاروکستین (Paroxetine) و اسیتالوپرام (Escitalopram) اشاره کرد. در درمان اختلال وسواس اجباری همچنین از دارویی هایی چون اولانزاپین (Olanzapine) و رسپریدون (Respridone) استفاده می شود.

این گروه از داروها معمولاً بازخورد بسیار خوبی در درمان وسواس فکری می دهند و اثرات جانبی بسیار کمی دارند. سردرد، کم خوابی، اسهال و هیجان از جمله اثرات جانبی این داروها هستند.

پیشگیری از بروز وسواس

هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری یا درمان وسواس فکری قبل از بروز آن وجود ندارد، ولی هرچه زودتر درمان وسواس شروع شود، از بدتر شدن آن جلوگیری می شود.

 منبع:خانه روانشناسی ایران