مردم، خواهان راه رفع فیلتر «تلگرام»

موبنا – اهمیت این موضوع تا آنجاست که یکی از اعضای اتحادیه کسب و کارهای اینترنتی در این خصوص می‌گوید: با فیلتر تلگرام، ۵۰۰ هزار فرصت‌ شغلی روی هوا مانده است؛ مشاغلی که تعداد زیادی از آنها متعلق به زنان سرپرست خانوار یا جوانانی است که شغل مجازی خود را در چند سال اخیر با زحمت فراوان توسعه داده ولی مخاطبان خود را یک شبه از دست داده‌اند.همچنین به گفته وی، کسب و کارهای موجود در شبکه‌های مجازی مانند تلگرام فقط شامل کانال‌ها نمی‌شود، بلکه شرکت‌های دانش بنیان ارائه دهنده خدمات تخصصی و طراحی روبات‌های ویژه تلگرام نیز با مشکلات بسیاری مواجه شده‌اند. به هرحال طبق گفته وزیر ارتباطات، قرار بر آن بود که فیلتر تلگرام به صورت موقت باشد ولی فیلتر چند روزه این شبکه اجتماعی فرصتی را برای مخالفان جریان آزاد اطلاعات ایجاد کرد تا همچنان بر فیلتر دائم آن پافشاری داشته باشند و در این راستا صدا و سیما نیز در برنامه‌های مختلف با انتشار مصاحبه‌های گزینشی، سعی بر القای این موضوع دارد که مردم خواستار فیلتر دائمی تلگرام هستند ولی جالب اینجاست که اکثر این مصاحبه‌ها در همین شبکه‌های اجتماعی به‌دلیل حذف بخشی از سخنان مصاحبه شونده، تکذیب شده است. این در حالی است که کاربران ۴۰ میلیونی تلگرام درواکنش به خبرهایی در خصوص فیلتر دائم این شبکه، هشتگ# فراخوان حمایت از شاغلان تلگرام با عنوان«آقای رئیس جمهوری من به‌عنوان یک ایرانی خواستار رفع فیلتر تلگرام هستم» را ایجاد کردند و شخص رئیس جمهوری نیز که بارها بر جریان آزاد اطلاعات و باز بودن شبکه‌های اجتماعی تأکید ویژه داشته و دارد، در نخستین موضع‌گیری رسمی خود در زمینه فیلتر تلگرام در روز گذشته گفت: دسترسی مردم به فضای مجازی نباید دائمی قطع باشد چرا که نمی‌توان نسبت به زندگی و کسب و کار مردم بی‌تفاوت بود. روزنامه ایران در همین راستا به میان مردم رفت تا نظر آنها را درخصوص فیلتر تلگرام جویا شود.

رضا ذوالفقاری برنامه نویس: من از تلگرام استفاده می‌کردم و بیشتر ارتباطات دوستانه و فامیلی ما از این طریق برقرار بود. در کانال‌های خبری و مربوط به شغلم که برنامه‌نویسی است عضو بودم و از طریق همین کانال‌ها برای شغلم تبلیغ می‌کردم. از طرف دیگر دوستان ما در کانال‌های تلگرامی برای خود کسب و کار راه انداخته بودند و امرار معاش می‌کردند یا دوستانی دارم که طراحی سایت را از طریق همین کانال انجام می‌دادند. اینکه گفته می‌شود مردم درخواست کرده‌اند تلگرام فیلتر شود، دروغ است. من به‌عنوان یک شهروند ایرانی چنین درخواستی ندارم و می‌خواهم تلگرام رفع فیلتر شود. عده‌ای معتقد هستند که در این کانال‌ها هنجارشکنی صورت می‌گیرد،ولی باید گفت کسانی که هنجارشکن هستند فرقی نمی‌کند در چه محیطی هستند در هر صورت کار خود را انجام می‌دهند.
آوا مقدسی فروشنده صبحانه در مترو: من از تلگرام استفاده می‌کردم و حال که فیلتر شده با فیلتر شکن از آن استفاده می‌کنم. در تلگرام بیشتر به‌دنبال ارتباط با دوستان و خانواده و فامیل بودم. از آنجایی که به اخبار ورزشی خیلی علاقه دارم در چند کانال اخبار ورزشی عضو بودم و اخبار را پیگیری می‌کردم. هیچ‌کس درخواست فیلتر شدن تلگرام را نداده است ،چون مردم تنها از تلگرام به‌عنوان پیام رسان استفاده نمی‌کنند. کسب و کارها و درآمدزایی به سمت این شبکه اجتماعی کشیده شده است. از کانال‌های لباس بگیر تا شیرینی، ارائه خدمات و… چطور مردمی که از این طریق زندگی و درآمد کسب می‌کنند می‌توانند درخواست کنند که تلگرام فیلتر شود. این حرف اصلاً حقیقت ندارد. فکر می‌کنم اکنون مردم ناراحتی خود را در اینستاگرام که رفع فیلتر شده است ابراز می‌کنند و می‌توان آن را دید. هشتگی راه افتاده است و همه از دولت درخواست دارند تا این شبکه اجتماعی که تنها پیام رسان نیست و محل کسب و کارها و ارتباطات گسترده کاری، دانشگاهی، مدرسه‌ای و حتی صله رحم مجازی شده است، رفع فیلتر شود. همه موافق رفع فیلتر هستند. عده‌ای از قول مردم می‌گویند که تلگرام باعث سست شدن خانواده‌ها و از هم پاشیدگی آن شده است ولی من معتقدم که وقتی خانواده‌ای پایه‌اش سست شده هر چیزی غیر از تلگرام هم می‌تواند آن را متلاشی کند ،ولی وقتی پایه یک زندگی قوی باشد، هیچ چیزی نمی‌تواند آن را از هم بپاشد. از سوی دیگر مردم باید استفاده از شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی را یاد بگیرند و ما یاد گرفته‌ایم از این وسیله بدرستی استفاده کنیم.
علی ناصری کارمند بانک: از تلگرام استفاده می‌کردم و اکنون هم از طریق فیلترشکن استفاده می‌کنم و اینکه گفته می‌شود مردم درخواست دارند که تلگرام فیلتر شود حقیقت ندارد به عکس من و اطرافیان همه درخواست داریم هر چه سریع تر تلگرام رفع فیلتر شد چرا که ما در تلگرام کانال گروه‌های دانشگاهی و کاری تشکیل داده بودیم و ۹۰ درصد کارهای خود را از این طریق انجام می‌دادیم. باید از هر چیزی درست استفاده کرد. اینکه می‌گویند عامل اصلی فروپاشی خانواده‌ها تلگرام است و استفاده‌های نادرستی می‌شود موافق نیستم. شبکه اجتماعی یا فضای مجازی مانند چاقو می‌ماند هم می‌توان از آن استفاده درست کرد و هم نادرست. پس نمی‌توان گفت که چون برخی استفاده‌های نادرستی می‌کنند باید صورت مسأله را پاک کرد. اگر مسئولان به‌دنبال این بودند که مردم از شبکه‌های پیام رسان خارجی استفاده نکنند باید بلافاصله یک شبکه پیام رسان داخلی خوبی راه‌اندازی می‌کردند تا مردم از آن استفاده کنند. وقتی شبکه‌های بهتر و با امکانات بیشتر راه‌اندازی شد و مردم استفاده کردند تازه به فکر افتادند که دیگر خیلی دیر شده بود. اکنون مردم دیگر حتی اگر شبکه پیام رسان داخلی خوبی نیز راه‌اندازی شود به سمت آن نمی‌روند چون دیگر به این شبکه عادت کرده‌اند. دو سال است مردم در این شبکه‌ها جا افتاده‌اند. کشاندن مردم به استفاده از پیام رسان‌های داخلی نوشداروی پس از مرگ سهراب است. از سوی دیگر شبکه‌های اجتماعی جایگزین خارجی زیادی وجود دارد که فکر نمی‌کنم کسی به سمت داخلی‌ها جذب شود. در چند روز اولی که تلگرام فیلتر شد اکثرا به سمت واتس اپ و ایمو و لاین کوچ کردند ولی وقتی فیلترشکن استفاده شد دوباره به تلگرام برگشتند.
نادر عباسی راننده تاکسی: من خودم از تلفن هوشمند استفاده نمی‌کنم ولی همسر و فرزندانم همه تلفن هوشمند دارند و عضو تلگرام بودند وقتی تلگرام فیلتر شد خیلی ناراحت شدند ولی به آنها دلداری دادم که چند روز دیگر باز دوباره رفع فیلتر می‌شود. همسرم از طریق تلگرام گروه خانوادگی که تشکیل داده بودند از فامیل و دوستان خود در شهرستان خبر می‌گرفت، البته از طریق ایمو با خانواده خود در ارتباط است ولی بچه‌ها بعد از چند روز اختلال با فیلتر شکن وارد شده‌اند و از آن استفاده می‌کنند.
سارا شهرامی دانشجو: من و تمام خانواده و دوستان همه از تلگرام استفاده می‌کردیم و الان هم از طریق فیلترشکن استفاده می‌کنیم. عملاً گفته می‌شود که تلگرام در دسترس نیست ولی در حقیت شاید چند روز اول در دسترس نبود و بعد از چند روز اول همه دوباره از طریق فیلترشکن به تلگرام و گروه‌ها و کسب و کارهای خود بازگشتند کمتر کسی است که به این شبکه دسترسی نداشته باشد. الان حتی سران مملکت هم از فیلترشکن برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند مردم چرا استفاده نکنند. من به‌عنوان شهروند درخواست فیلتر شدن تلگرام را نداده‌ام اتفاقاً تا آنجایی که می‌دانم مردم با راه‌اندازی هشتگ به‌دنبال رفع فیلتر این شبکه اجتماعی هستند.
صادق رضایی راننده تاکسی خطی: تمام دوستان، آشنایان، فامیل و همکارانم از تلگرام استفاده می‌کردند الان هم با فیلتر شکن استفاده می‌کنند هر چند کند شده و شارژ موبایل را می‌خورد ولی استفاده می‌کنند. ارتباطات مردم و حتی ارتباطات کاری به سمت استفاده از تلگرام رفته است. ما قشر راننده نمی‌توانیم دائم از تلگرام استفاده کنیم ولی وقتی فرصتی باشد اخبار را پیگیری می‌کنیم با دوستان و آشنایان پیامی رد و بدل می‌کنیم. چه کسی گفته مردم درخواست داده‌اند من که چنین درخواستی نداده ام. افرادی را هم که می‌شناسم نیز چنین درخواستی نداده‌اند و اتفاقاً منتظر رفع فیلتر تلگرام هستند تا از فیلترشکن استفاده نکنند، چرا که سرعت آن کاهش پیدا می‌کند. متأسفانه خبر کذب در این مملکت زیاد منتشر می‌شود.
اصغر دلنواز استاد دانشگاه:از تلگرام استفاده می‌کردم و الان هم استفاده می‌کنم. امروزه دیگر این شبکه‌ها به وسیله ارتباطی مردم تبدیل شده‌اند و به نظر من باید رفع فیلتر شود. مردم از تلگرام استفاده‌های مختلفی می‌کنند از ارتباطات تا کسب و کار. من خودم فایل‌های درسی را با دانشجویان رد و بدل می‌کردم. کارهای تحقیقاتی را با گروه خود پیگیری می‌کردیم. از این‌رو روش کارسازی برای کارهای روزمره بود. من مخالف فیلتر هستم چطور می‌گویند که مردم به‌دنبال فیلتر شدن آن هستند. اینکه می‌گویند برخی از تلگرام استفاده‌های نادرستی می‌کنند شاید درست باشد ولی اگر این شبکه اجتماعی هم مسدود شود باز آنها به طریق دیگری کار خود را انجام می‌دهند.
محمد سرفرازیان فروشنده: من از تلگرام بیشتر برای ارتباط خانوادگی استفاده می‌کردم از این‌رو  این شبکه وسیله خوبی بود ولی حال هم که نیست خیلی برای من تفاوتی نمی‌کند ولی من به‌عنوان یک شهروند تقاضای مسدود شدن این شبکه را ندارم چون ما از این پیام رسان بدرستی استفاده می‌کردیم ولی برخی‌ها استفاده نادرستی هم می‌کنند ولی موضوع این است که اگر شبکه اجتماعی بسته شود این فرد دست از کار ناهنجار و نادرست خود می‌کشد؟ قطعاً این‌طور نیست چون کسی بخواهد کاری را انجام بدهد راه آن را پیدا می‌کند.
پرستو رفیعی خبرنگار: من از تلگرام استفاده می‌کردم اکنون هم با فیلترشکن با اینکه سرعت آن پایین است استفاده می‌کنم. با فیلتر تلگرام ارتباط ما با معلم، مدرسه و نماینده کلاس پسرم که تکالیف دانش‌آموزان را در کانال کلاسی می‌گذاشت، قطع شده است. هیچ‌کس در عصر فناوری موافق فیلتر تلگرام نیست چون بسیاری از کارهای روزمره خانواده‌ها و بچه‌ها، دانشجویان از طریق همین شبکه اجتماعی انجام می‌شود چگونه می‌گویند مردم درخواست فیلتر تلگرام را داده‌اند. مردم از این موضوع ناراحت هستند بنابراین می‌خواهند این شبکه اجتماعی رفع فیلتر شود.
یوسف حیدری خبرنگار: با فیلتر شدن تلگرام از همان روز اول از طریق فیلترشکن به این شبکه اجتماعی دسترسی پیدا کردم. تمام ارتباطات کاری من از طریق این شبکه است. سوژه‌های بسیاری را از کانال‌ها پیدا می‌کنم و برای صفحه زندگی روزنامه می‌نویسم. کانال‌های خبری را رصد می‌کنم. از خانواده و دوستان مطلع می‌شوم. مهمتر اینکه بسیاری از خرید‌های خود را از طریق کانال‌های تلگرامی انجام می‌دهم. بسیاری از فروشگاه‌ها و مغازه‌ها به‌عنوان ابزار جانبی در تلگرام کانال راه‌اندازی کرده‌اند و مردم نیز به آنها اعتماد دارند و کالا سفارش می‌دهند و آنها نیز از طریق پست، کالا را ارسال می‌کنند. فروشندگان معتقد هستند از طریق کانال مشتریان بیشتری جذب کرده بودند و از فیلتر این شبکه اجتماعی ناراحت هستند. از سوی دیگر من به‌عنوان شهروند دیگر نیازی نمی‌بینم که به خیابان رفته ترافیک و آلودگی ایجاد کنم در خانه نشسته و سفارش کالا می‌دهم و آنها نیز بخوبی خدمات ارائه می‌کنند.

نیم نگاه
من به عنوان یک شهروند ایرانی می خواهم تلگرام رفع فیلتر شود. عده ای معتقد هستند که در این کانال ها هنجارشکنی صورت می گیرد ولی باید گفت کسانی که هنجارشکن هستند فرقی نمی کند در چه محیطی هستند درهر صورت کار خود را انجام می دهند.
همه موافق رفع فیلتر هستند. عده ای از قول مردم می گویند که تلگرام باعث سست شدن خانواده ها و از هم پاشیدگی آن شده است ولی من معتقدم که وقتی خانواده ای پایه اش سست شده هر چیزی غیر از تلگرام هم می تواند آن را متلاشی کند

۳ میلیارد بازدید روزانه کاربران از تلگرام
رضا نامی یکی از فعالان حوزه تبلیغات در فضای مجازی است که در زمینه تأثیر فیلتر تلگرام بر کسب و کارهای مجازی می‌گوید: در این شبکه اجتماعی، ما فضایی با مخاطبان بسیار داشتیم و آمار ما نشان می‌دهد که در شهر تهران  ۶۶ درصد کاربران، روزانه بیشتر از یک ساعت و نیم در اینترنت حضور دارند و جالب است بدانید که حداقل  ۸۰ درصد از این زمان را در حوزه شبکه‌های اجتماعی به سر می‌برند که البته باید گفت در حال حاضر با توجه به الگوی رفتاری مخاطبان، شبکه‌های اجتماعی در ایران تنها به اینستاگرام و تلگرام ختم می‌شود.
وی ادامه داد: در ایران کاربران فارسی زبان روزانه  ۲ تا ۳ میلیارد بازدید محتوا از تلگرام دارند که این، یک فرصت بزرگ برای برندها و بویژه کسب و کارهای دیجیتال است تا به مخاطب دسترسی پیدا کنند. به‌هرحال این کانال ارتباطی قوی تعریف شده بود و شرکت‌های مختلف با برنامه‌ریزی‌های متعدد، هزینه‌های بالایی انجام داده بودند تا نوع ارتباط خود را در تلگرام با مخاطب تعریف کنند ولی حالا همه این موارد به هم ریخته است. به هرحال تلگرام در مبحث دیجیتال مارکتینگ که موضوع روز است، یکی از بهترین راه‌های ارتباطی برای چنین بازاری در ایران محسوب می‌شد و با اینکه شرکت‌ها و کسب و کارها برنامه‌ریزی‌های فراوانی کرده بودند، این ارتباط به یکباره قطع شد و حالا همه چیز به هم ریخته است.
در حال حاضر هم کاربران سردرگم هستند و هم صاحبان کسب و کار مجازی و برندها چرا که تلگرام به جزئی از لایف استایل جامعه ما تبدیل شده بود و اگر فیلتر تلگرام ادامه یابد چون درحال حاضر جایگزینی برای این شبکه اجتماعی نداریم مردم دوباره به سمت وب سایت‌ها یا اپ‌ها  می روند.
وی با اشاره به استفاده مردم از فیلترشکن‌ها نیز گفت: به‌دنبال فیلتر تلگرام، به‌دلیل اینکه مردم از «وی پی ان ها» استفاده می‌کنند، تنها حدود ۳۰ درصد از  ۲ تا    ۳ میلیارد بازدید روزانه تلگرام ما کمتر شده که البته باید گفت این موضوع در ضریب سی تی آر که نشان از کلیک تبلیغات ما دارد، تأثیر چندانی نداشته و حتی می‌توان گفت وضعیت بهتر هم شده است چون به هرحال مردم همچنان در تلگرام حضور دارند.(ضریب سی تی آر به این معناست که به‌عنوان مثال  اگر یک تبلیغ یک میلیون بار دیده شده ولی هزار بار کلیک خورده، این عدد هزار ضریب ما محسوب می‌شود.) نامی اما البته همچنان نگران فیلتر تلگرام است و می‌گوید: اگر این شبکه اجتماعی، رفع فیلتر شود خیالمان راحت می‌شود ولی اگر این اتفاق نیفتد ما یک دوره‌ گذار   ۶ ماهه خواهیم داشت که مجبور به تحمل فشار زیادی خواهیم بود. وی در زمینه عملکرد صدا و سیما نیز گفت: من اصلاً تلویزیون نمی‌بینم و نظری هم در این زمینه ندارم.

تلگرام یک رسانه است
رهام حیدری یک برنامه نویس که در یک شرکت برنامه‌نویسی شاغل است در زمینه تأثیر فیلتر تلگرام بر کسب و کار مجازی می‌گوید: با فیلتر تلگرام عده‌ای به طور مستقیم و برخی نیز به‌صورت غیرمستقیم تحت تأثیر قرار گرفته‌اند به‌عنوان مثال هریک از کانال‌های تلگرامی اقتصادی حداقل دو ادمین دارند که وقتی این اعداد را کنار هم می‌گذاریم رقم بالایی به دست می‌آید. وی ادامه می‌دهد: کسب و کارهای غیرمستقیمی هم که از این سرویس تلگرامی استفاده می‌کردند اکنون از این وضعیت متضرر شده‌اند چراکه تلگرام دیگر برای دیجیتال مارکتینگ به یک رسانه مناسب تبدیل شده است. با توجه به تعداد بالای مخاطب این شبکه اجتماعی(چند برابر رسانه‌ای مانند تلویزیون) و همچنین پایین بودن هزینه تبلیغات در آن نسبت به هزینه تبلیغات محیطی، بسیاری برندها، کسب و کارهای نوپا و نیز استارتاپ‌ها تاکنون از این فضای تبلیغی استفاده خوبی داشتند. بسیاری هم سرویس‌های وابسته به تلگرام ازجمله بات‌های تلگرامی را توسعه داده بودند. وی ادامه می‌دهد: بات‌های تلگرامی در سرویس‌های مختلف، کارهای مختلفی می‌کردند مثلاً سرویسی داشتیم که خودش اپلیکیشن داشت ولی با استفاده از روبات تلگرامی هم سفارش می‌گرفت و بخشی از مارکتینگ خود را انجام می‌داد به این ترتیب اگر صدهزار نفر اپلیکیشن وی را داشتند با استفاده از این روبات، چندمیلیون نفر را هم با یک تبلیغ از طریق تلگرام به روبات خود متصل می‌کرد. این برنامه نویس جوان ادامه می‌دهد به هرحال فیلتر تلگرام در همه حوزه‌های کسب و کار دیجیتال تأثیر گذاشته ولی بیشترین ضرر متوجه کسب و کارهای مستقیم که از این طریق با تولید محتوا، تبلیغات و… درحال درآمدزایی مناسب بودند، شده است. وی اعتقاد دارد اکنون رفع فیلتر تلگرام یک ضرورت است چون این نیاز وجود دارد و ازسوی دیگر در حال حاضر سرویسی فعال نیست که با قابلیت‌های تلگرام در ایران رقابت کند در حالی که کشورهای دیگر به‌دلیل وجود جایگزین‌های مختلف، اگر تلگرام هم نباشد اتفاقی نمی‌افتد.
از نگاه وی، احساس نیاز به بخشی از تلگرام بیشتر است که رسانه ساخته شده بود که از آنها می‌توان به کانال‌ها، گروه‌ها و درواقع بخش ارتباطی اشاره کرد. به هرحال ایجاد دوباره این راه‌های ارتباطی در سرویس‌هایی مثل واتس اپ و… سخت است و ازسوی دیگر این شبکه‌های اجتماعی حتی بعضی از قابلیت‌های تلگرام را هم ندارند.
درواقع می‌توان گفت یک نیاز ویژه، یک بار دیده شده و اتفاقاً توسط تلگرام نیز رفع شده است، پس حالا که تلگرام فیلتر شده، مردم بیشتر جای خالی آن را احساس می‌کنند درحالی که وقتی قبلاً مردم از وایبر استفاده می‌کردند ولی مجبور به کوچ شدند اعتراض چندانی نداشتند. چرا؟ چون وایبر یک رسانه نبود ولی تلگرام رسانه است و فیلتر ‌آن اعتراض مردم را به‌دنبال دارد.

تلگرام ارزان‌ترین روش کسب و کار
امیر شوکتی یکی از فعالان حوزه فناوری است که در زمینه توسعه سرویس‌های تلگرامی و نیز بات‌های تلگرامی در حال فعالیت است. وی درباره تأثیر فیلتر تلگرام بر کسب و کارهای مجازی می‌گوید: ما در دو لاین جداگانه فعالیت می‌کنیم که یکی توسعه سرویس‌های تلگرامی برای شرکت خودمان بود و یکی از آنها سرویس «حرف من» در توئیتر و سایر شبکه‌های اجتماعی؛ این سرویس که حدود ۱۰میلیون کاربر ایرانی دارد چندان از فیلتر تلگرام تأثیر منفی نگرفت ولی لاین دیگر که توسعه بات برای سرویس‌هایی بود که سفارش مشتری داشتند مشکلاتی برای آنها ایجاد شد. در زمینه سرویس شرکت خودمان باید بگویم که روز اول ۵۰درصد ترافیک سرویس ما افت کرد ولی الان این ترافیک ۲۵درصد نسبت به قبل کمتر شده یعنی دسترسی به فیلترشکن بیشتر شده و کاربران بیشتری «وی پی ان» نصب کرده‌اند و عملاً تأثیر فیلتر تلگرام تقریباً از بین رفته است.
به بیان دیگر ۷۵درصد از ترافیکی که روی سرور داشتیم همچنان باقی مانده است ولی در بخش دوم، دیگر طبیعتاً سرمایه‌گذاری در این حوزه انجام نمی‌شود و شرکت‌ها خیلی راغب به توسعه بات برای خود نیستند، چراکه عملاً دیگر کسب و کاری وجود ندارد.
در زمینه کسب و کارهای دیگر هم می‌توان گفت استارتاپ‌ها و شرکت‌های خدماتی که برنامه‌ریزی دراز مدت داشتند بیشترین ضرر را دیدند چون تلگرام ارزان‌ترین راه بود که می‌توانستند خدمات را به مشتری معرفی کنند. یعنی به ازای هر بازدید، هزینه تبلیغ در تلگرام ۲۰ریال بود؛ مثلاً اگر قرار بود یک میلیون نفر خدمات شما را ببینند، هزینه تبلیغ آن حدود ۲میلیون تومان می‌شد که هزینه بسیار پایینی است و برای کسب و کارهای نوپا که پول چندانی هم ندارند بسیار مناسب بود. پس طبیعتاً نبود تلگرام به این شرکت‌ها خیلی بیشتر ضربه می‌زند تا شرکت‌های دیگری که پول و بیلبورد و تبلیغ تلویزیونی و… دارند. بخش دیگر کسب و کارها هم به کانال‌هایی مربوط می‌شود که در تلگرام فعالیت می‌کنند.
در این زمینه هم باید گفت: کانال‌های خیلی قدیمی‌تر در این چند سال درآمد چند میلیاردی از تبلیغات کسب کرده‌اند پس با مشکل چندانی برخورد نکرده‌اند ولی چون مدتی است خرید و فروش این کانال‌ها رایج شده و همه می‌شنیدند که می‌توان از کانال‌ها درآمدزایی داشت، برخی به‌تازگی به این حوزه ورود کرده‌اند که متضرر شده‌اند. افرادی را می‌شناسم که به زحمت ۵ تا ۲۰میلیون تومان پول جمع کرده بودند و به پشتوانه اینکه همه مسئولان دولت هم می‌گفتند تلگرام فیلتر نمی‌شود می‌خواستند عضوگیری کنند ولی یک شبه با مشکلات متعددی مواجه شدند.

 منبع: روزنامه ایران | میترا جلیلی - سوسن صادقی