چرا شاخص بورس با وجود ارزندگی در حال سقوط است؟

در شرایطی که بسیاری از نمادهای بازار سرمایه از منظر نسبت قیمت به درآمد و ارزش جایگزینی، در سطوح جذاب قرار گرفته‌اند، شاخص کل بورس تهران در یک ماه گذشته مسیر کاهشی را طی کرده و حتی تا کانال ۲.۴ میلیون واحد عقب نشست. امروز (۲۶ مرداد ۱۴۰۴) بازار با رشد ۴۵٬۷۴۳ واحدی بخشی از افت‌های اخیر را جبران کرد و دوباره به محدوده ۲.۵ میلیون واحد بازگشت. این روند در حالی رخ داده که همچنان عوامل کلان اقتصادی، سیاسی و رفتاری بر فضای بازار سایه انداخته‌اند و نهاد ناظر نیز به گفته برخی فعالان، واکنش‌هایی کم‌اثر و محدود داشته است.

تصویری کلی از وضعیت اخیر بورس

به گزارش به‌روزترین‌ها، بورس تهران در ۱۲ ماه گذشته دو موج اصلی صعود و نزول را پشت سر گذاشته است. آغاز سال ۱۴۰۴ با رشد پرشتاب همراه بود و شاخص کل تا محدوده ۳.۲ میلیون واحد پیش رفت، اما تداوم ابهام‌های اقتصادی و کاهش جریان نقدینگی، ورق را برگرداند. از نیمه تیر تا میانه مرداد، روند نزولی با شدت ادامه داشت و طی این بازه، شاخص کل حدود ۸۰۰ هزار واحد افت کرد.

این افت صرفاً یک اتفاق داخلی نبود؛ همزمان بازارهای سهام در منطقه نیز تحت فشار قرار داشتند. برای مثال، بورس استانبول و بورس قاهره نیز در بازه مشابه، به دلیل نوسانات نرخ ارز داخلی و محدودیت جریان سرمایه خارجی، با کاهش شاخص‌های کل مواجه شدند.

عملکرد روز ۲۶ مرداد ۱۴۰۴؛ نفس‌گیری در کانال ۲.۵ میلیون

امروز بازار سهام تهران شرایطی متفاوت داشت. شاخص کل با رشد ۴۵٬۷۴۳ واحد (۱.۸۸٪+) به رقم ۲٬۵۰۱٬۲۱۵ واحد رسید. شاخص هم‌وزن نیز ۱.۴ درصد افزایش یافت. ارزش معاملات در بورس تهران به ۷٬۸۰۰ میلیارد تومان و در فرابورس به ۵٬۴۰۰ میلیارد تومان بالغ شد. بیشترین تأثیر مثبت بر شاخص کل از سوی نمادهای بزرگ فولادی، پتروشیمی و پالایشی بود.

روند شاخص و ارزش معاملات در یک ماه اخیر

تاریخ	شاخص کل (واحد)	تغییر روزانه (واحد)	ارزش معاملات بورس (میلیارد تومان)	ارزش معاملات فرابورس (میلیارد تومان)
۲۹ تیر ۱۴۰۴	۲٬۸۰۴٬۱۳۰	-۱۷٬۸۹۵	۷٬۲۰۰	۵٬۶۰۰
۳ مرداد ۱۴۰۴	۲٬۷۷۶٬۲۴۵	-۲۷٬۸۸۵	۶٬۷۰۰	۵٬۲۰۰
۶ مرداد ۱۴۰۴	۲٬۷۱۰٬۴۵۲	-۶۵٬۷۹۳	۶٬۹۰۰	۵٬۳۰۰
۱۰ مرداد ۱۴۰۴	۲٬۶۵۰٬۱۲۴	-۶۰٬۳۲۸	۶٬۴۰۰	۵٬۰۰۰
۱۳ مرداد ۱۴۰۴	۲٬۵۹۲٬۴۵۰	-۵۷٬۶۷۴	۶٬۳۰۰	۴٬۹۰۰
۱۶ مرداد ۱۴۰۴	۲٬۵۲۷٬۸۵۸	-۶۴٬۵۹۲	۶٬۴۰۰	۴٬۸۰۰
۲۰ مرداد ۱۴۰۴	۲٬۴۸۰٬۳۲۰	-۲۵٬۴۷۸	۶٬۵۰۰	۴٬۹۰۰
۲۱ مرداد ۱۴۰۴	۲٬۴۹۵٬۷۸۵	+۱۵٬۴۶۵	۷٬۰۰۰	۵٬۱۰۰
۲۲ مرداد ۱۴۰۴	۲٬۴۷۸٬۱۱۲	-۱۷٬۶۷۳	۶٬۸۰۰	۵٬۰۰۰
۲۳ مرداد ۱۴۰۴	۲٬۴۵۹٬۲۴۵	-۱۸٬۸۶۷	۶٬۳۰۰	۴٬۷۰۰
۲۴ مرداد ۱۴۰۴	۲٬۴۵۵٬۴۷۲	-۳٬۷۷۳	۶٬۱۰۰	۴٬۵۰۰
۲۶ مرداد ۱۴۰۴	۲٬۵۰۱٬۲۱۵	+۴۵٬۷۴۳	۷٬۸۰۰	۵٬۴۰۰

نمودار بالا روند شاخص کل بورس در بازهٔ ۲۰ تا ۲۶ مرداد ۱۴۰۴ را نشان می‌دهد؛ نقاط آبی رشد روزانه و نقاط قرمز افت را نمایش می‌دهند. مقیاس محور عمودی مطابق بازهٔ واقعی شاخص تنظیم شده است تا تغییرات کوچک و بزرگ، قابل مقایسه و خوانا باشند.

عوامل اقتصادی مؤثر بر ریزش شاخص

۱. سیاست پولی و نرخ بهره: تثبیت نرخ سود بانکی در سطوح بالا، جذابیت سپرده‌گذاری را در مقابل سرمایه‌گذاری در سهام افزایش داد.

۲. سیاست ارزی و نرخ‌های چندگانه: نوسان نرخ ارز تأثیر مستقیمی بر سودآوری صنایع صادراتی گذاشته و پیش‌بینی‌پذیری را کاهش داده است.

۳. تورم و هزینه‌های تولید: با وجود تورم بالای ۴۰ درصد، صنایع متعددی نتوانستند هزینه‌ها را به همان نسبت در قیمت فروش منتقل کنند.

عوامل سیاسی و ژئوپلیتیکی

• ابهامات پیرامون مذاکرات بین‌المللی و تحریم‌های اقتصادی، اعتماد سرمایه‌گذاران را کاهش داده است.
• تغییرات احتمالی در تیم اقتصادی دولت، فضای ریسک را بالا برده است.
• وضعیت بحرانی برخی همسایگان و تأثیر آن بر تجارت منطقه‌ای، بر تصمیمات سرمایه‌گذاران سایه انداخته است.

رفتارشناسی بازار و اثرات روانی

در چنین فضایی، بی‌اعتمادی سهامداران حقیقی افزایش یافته و بسیاری به سمت بازارهای موازی روی آورده‌اند. فعال شدن موج‌های نوسان‌گیری کوتاه‌مدت، ریسک حضور در بازار را بالاتر برده و باعث ایجاد صف‌های فروش سنگین شده است.

موضع نهاد ناظر و مدیریت فعلی بازار

برخی تحلیلگران معتقدند که واکنش‌های نهاد ناظر به تحولات اخیر، بیشتر بر پایه رویکردهای محتاطانه و تدریجی بوده است. این ارزیابی به معنی انتقاد مستقیم نیست، بلکه به برداشت بخشی از فعالان بازار اشاره دارد که انتظار داشتند سیاست‌های حمایتی و پیام‌های اطمینان‌بخش سریع‌تر و با دامنه وسیع‌تر ارائه شود.

تحلیل رشد امروز: بازگشت بنیادی یا تنفس مقطعی؟

بخشی از رشد امروز ناشی از خرید حقیقی‌ها با دید کوتاه‌مدت و بخشی حاصل حمایت حقوقی‌ها از نمادهای شاخص‌ساز بود. با اینکه بازگشت به کانال ۲.۵ میلیون واحد اهمیت روانی دارد، برای تثبیت روند صعودی نیاز به حجم معاملات پایدار بالاتر و بهبود متغیرهای بنیادی احساس می‌شود.

مقایسه منطقه‌ای؛ بازار ما در آیینه همسایگان

• بورس استانبول (BIST 100): افت ۵ درصدی در ماه اخیر به دلیل نوسانات لیر.
• بورس قاهره: کاهش ۳ درصدی شاخص به دلیل تنش‌های تجاری.
• بورس دوبی: رشد ملایم ۲ درصدی در همین بازه، عمدتاً به دلیل ورود سرمایه‌گذاران خارجی.

سناریوهای پیش‌رو

• سناریوی بهبود: تثبیت شاخص بالای ۲.۵ میلیون واحد و جریان نقدینگی تازه می‌تواند روند صعودی را آغاز کند.
• سناریوی رکود: ادامه نوسان در بازه محدود، بدون روند روشن.
• سناریوی بازگشت نزولی: شکست حمایت‌ها و فشار عرضه می‌تواند شاخص را به محدوده ۲.۴ میلیون یا کمتر برگرداند.

با وجود جذابیت قیمتی بسیاری از سهام، فضای کلی هنوز تحت تأثیر متغیرهای کلان و روانی است. رشد امروز را باید بیشتر به چشم یک فرصت تنفسی دید تا آغاز یک موج پایدار.