پاسخ به اتهام ظریف در ارجاع به احمدی نژاد
او که یکشنبه نه‌چندان‌خوشی را در مجلس گذرانده، در گفت‌وگویی با «خانه ملت» نکته‌ای از تاریخ نه‌چندان‌دور مذاکره هستهای را مطرح کرده است. او گفته که در دولت قبل اجازه مصاحبه با دانشمندان هستهای صادر و مصاحبه‌هایی هم با آنها توسط مأموران آژانس انجام شد.
محمدجواد ظریف با اشاره به مخالفت مقام‌معظم‌رهبری با خواسته کشورهای غربی مبنی‌بر مصاحبه با دانشمندان هستهای کشور، گفت: «به‌طورحتم، رویکرد همه ارکان نظام پیروی از دستورات رهبرمعظم‌انقلاب است».وزیر امور خارجه کشور ادامه داد: «موضوع مصاحبه با دانشمندان هستهای، ارتباطی به اصل مذاکرات هستهای ایران با گروه ١+٥ ندارد و این یک مسئله کناری و فرعی بوده و حدود ١٠ سال است که کشور برای حل این ادعاها و بهانه‌ها اقداماتی انجام داده است.
دراین‌رابطه روش‌هایی برای رفع ابهامات صورت گرفت و حتی در دولت سابق مصاحبه‌هایی با دانشمندان هستهای کشورمان از سوی مأموران آژانس انجام شد. در آن دوران با افراد مختلف در ایران مصاحبه شد و حتی آنها از مراکز و اماکن مربوطه بازدید کردند، اما هیچ ابهامی پیدا نشد که این موضوع نشان‌دهنده بهانه‌جویی غربی‌هاست».وزیر امور خارجه کشور با اشاره به ادعاهای مقامات آمریکایی مبنی‌بر موافقت ایران برای مصاحبه با تعدادی از دانشمندان هستهای کشورمان، تصریح کرد: «آنها هرچه که می‌خواهند بگویند، زیرا مقامات این کشورها در سال‌های گذشته انواع صحبت‌ها و مطالب را مطرح کردند، اما قطعا تیم مذاکره‌کننده، نظر رهبرمعظم‌انقلاب را در تمام موارد مذاکرات هستهای عینا اطاعت می‌کند».می‌توان سابقه این مصاحبه‌ها را در مروری بر مستندات موجود و رسمی پیشین دید.
سابقه مصاحبه‌ها
شواهد نشان می‌دهد مصاحبه با دانشمندان هستهای، سابقه دیرینه‌ای دارد. عمده این سابقه هم به دوران مدیریت علی لاریجانی بر مذاکرات هستهای بازمی‌گردد؛ نکته‌ای که البته هنوز در درخواست‌های مذاکراتی از ایران مطرح است. اما جواد ظریف می‌گوید اجازه این مصاحبه‌ها در دولت قبل داده شده و مصاحبه‌هایی هم در این مورد انجام شده است؛ مصاحبه‌هایی که برخی از سیاسیون معتقدند شهادت برخی از دانشمندان هستهای توسط عوامل اسرائیلی جزء تبعات این مصاحبه‌ها بود. روز گذشته رسول سنایی‌راد، مسئول اداره سیاسی سپاه، در گفت‌وگو با «شبکه اطلاع‌رسانی راه دانا» با تأکید بر غیرقابل‌اعتمادبودن آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، درمورد مصاحبه با دانشمندان هستهای، به تصریح گفته «شهادت دانشمندان هستهای ما ناشی از همین مصاحبه‌هایی بود که در قالب پادمان‌ها گرفته شد و بعدها اطلاعات این دانشمندان در اختیار گروه‌های تروریستی قرار گرفت و منتهی به شهادت تعدادی از دانشمندان هستهای ما شد».
مسعود علیمحمدی، مجید شهریاری، مصطفی احمدی روشن و داریوش رضایی‌نژاد جزء دانشمندان هستهای ایران بودند که در فاصله سال‌های ٨٨ تا ٩٠ ترور شدند. سایت مشرق، ٢١ دی ١٣٩٠ نوشته بود بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چندی پیش از به‌شهادت‌رسیدن مصطفی احمدی‌روشن با وی ملاقاتی داشته‌اند. کد اصلی مطرح‌شده توسط جواد ظریف، صادرشدن اجازه مصاحبه توسط دولت قبل و انجام آنها در آن زمان است. مصاحبه‌هایی که اجازه انجام آن در دولت محمود احمدی‌نژاد و دوره مدیریت علی لاریجانی و سعید جلیلی بر مذاکرات هستهای داده شده است. حتی برخی مقامات سازمان انرژی اتمی در آن زمان نسبت به وقوع ترور اعضای خانواده هستهای ایران و ارتباط آن با مصاحبه‌ها هشدار داده بودند.
درخواست مصاحبه در گزارش‌های آژانس
کنکاش در نامه‌های ردوبدل شده و مصاحبه مقامات وقت نشان می‌دهد اجازه مصاحبه با مذاکره‌کنندگان هستهای از سال‌های پیش داده شده بود. از این دست اطلاعات، در فاصله سال‌های ٢٠٠٥ تا ٢٠٠٧ دیده می‌شود. آبان ٨٦ در گزارش مدیرکل وقت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بارها بر لزوم دستیابی به مکان‌ها و مصاحبه با افراد تأکید شده و حتی این مصاحبه‌ها اعضای شبکه تأمین مواد اولیه را هم شامل می‌شد. همچنین تصریح شده «١٥ سپتامبر ٢٠٠٧ آژانس به صورت کتبی سؤالات را به صورت مکتوب در زمینه معدن گچین و درخواست دسترسی به اسناد، افراد و تجهیزات مربوطه به ایران ارائه کرد.
مطابق برنامه کار، ایران باید پاسخ به سؤالات و دسترسی‌ها را ظرف چند هفته بدهد».همچنین در نتیجه‌گیری این گزارش آمده است «ایران دسترسی کافی به افراد را فراهم ساخته، به‌موقع، به سؤالات پاسخ داده و به ارائه توضیحات درخصوص موضوعات مطرح‌شده در چارچوب برنامه اقدام، شتاب بخشیده است».اسفند ٨٦ باردیگر آژانس در گزارش خود اذعان می‌کند «ایران همچنین به سؤالات طراحی‌شده در مدالیته پاسخ داده است، به استثنای مطالعات نسبت‌داده‌شده، همچنین دسترسی آژانس به افراد درخواست‌شده را فراهم کرده است. گرچه دسترسی مستقیم برای افرادی که مرتبط با مطالعات ادعایی بود‌ه‌اند فراهم نشده و پاسخ‌ها از سوی آنها به صورت مکتوب در اختیار آژانس قرار گرفته است».
چند دسترسی و مصاحبه با چند نفر
٢١ بهمن ٨٦ علی لاریجانی، مذاکره‌کننده ارشد وقت، به ایسنا گفته بود: «همکاری ایران برای اجازه مصاحبه بازرسان با برخی اشخاص، با چارچوب‌های پروتکل الحاقی شباهت دارد». او که به‌عنوان دبیر شورای‌عالی امنیت ملی، طرحی با عنوان مدالیته را در جریان مذاکرات دنبال می‌کرد، توضیح داده بود که «در داخل پروتکل الحاقی تعریف شده است که هروقت بازرسان آژانس اراده کنند، با هرکسی که بخواهند می‌توانند مصاحبه کنند، اما من اینجا چنین اجازه‌ای را در مدالیته نمی‌دهم، بلکه برای حل آن مسئله از آنها توضیح می‌خواهم و بعد از بررسی و در صورت تمایل اجازه می‌دهم. بنابراین تنها همکاری‌های ایران در اجازه مصاحبه بازرسان آژانس با برخی اشخاص در چارچوب مدالیته با چارچوب‌های پروتکل الحاقی شباهت دارد».
او افزوده بود: «مسائل گذشته حل شده و مسائل حال در حال اتمام است و درواقع فرش قرمز نق‌زدن آنها (غرب) از زیر پایشان کشیده شده است، در مقابل چه‌چیزی به آنها دادیم؟ چندتا دسترسی، مصاحبه با چند‌نفر و ارائه اطلاعات و از مسئله عبور کردیم، اما تعهد حقوقی (در چارچوب پروتکل الحاقی) نداشتیم»,١٦ آبان ٨٨ که سعید جلیلی ریاست تیم مذاکره‌کننده هستهای را برعهده داشت و دو هفته بعد از بازرسی بازرسان آژانس از تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم فردو، محمد البرادعی، مدیرکل وقت آژانس، در گزارشی نوشت: «مأموریت و هدف بازرسان، مقایسه نقشه‌های فنی ارائه‌شده توسط ایران با تأسیسات ساخته‌شده، مصاحبه با دانشمندان و کارکنان تأسیسات و نمونهبرداری از خاک برای مقایسه‌کردن آن با فعالیت‌های غنی‌سازی برای تولید بمب هستهای بوده است».
ترورها و مصاحبه‌ها
١٢ آذر ٨٩ نیز علی‌اصغر سلطانیه، نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در سخنرانی خود در شورای حکام با انتقاد از عملکرد آژانس در افشای اطلاعات دانشمندان هستهای ایران گفت: «آژانس با انتشار اسامی دانشمندان و متخصصان ایرانی، آنان را در معرض ترور گروه‌های تروریستی و نیز سرویس‌های جاسوسی رژیم اسرائیل و آمریکا قرار داده است. اسامی دانشمندان و متخصصان ایرانی که طی بازرسی‌ها و مصاحبه‌ها، همکاری متعهدانه‌ای با آژانس داشته‌اند، از مجرای آژانس به بیرون درز کرده و در فهرست غیرقانونی تحریم اتحادیه اروپا و شورای امنیت سازمان‌ملل قرار گرفته است»,٢١ دی ٩٠ نیز سعید جلیلی، دبیر وقت شورای امنیت ملی، گفته بود که «آژانس نباید اسامی دست‌اندرکاران برنامه هستهای ایران را فاش می‌کرد». ٢٥ اردیبهشت ٩١ که مصادف است با ماه‌های آخر دولت احمدی‌نژاد، هرمان ناکارتس، معاون مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گفته بود: «ایران باید به بازرسان، اجازه دسترسی به افراد، اطلاعات و مکان‌ها را بدهد».
حلقه مفقوده
شواهد نشان می‌دهد موضوع درخواست مصاحبه با دانشمندان هستهای هنوز نیز مطرح است؛ برای مثال تیر ٩٣ که مذاکرات هستهای در اولین ضرب‌الاجل دستیابی به توافق جامع در دوران دولت یازدهم به سر می‌برد، روزنامه «نیویورک‌تایمز» در مطلبی درباره دانشمندان هستهای ایران نوشت: «درحالی‌که ایران و کشورهای عضو ١+٥ مشغول مذاکرات فشرده هستند، هیچ خبری از یک «چهره مرموز» برنامه هستهای ایران نیست». این فرد، که نیویورک‌تایمز مدعی است، مقامات امنیتی غربی وی را با رابرت اوپنهایمر (پدر بمب هستهای آمریکا) مقایسه می‌کنند. ستون‌نویس نیویورک‌تایمز در تأیید ادعای خود، به بخشی از اظهارات یوکیا آمانو، مدیرکل فعلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اشاره کرده که: «آگاهی‌یافتن از همه موارد امکان‌پذیر نیست… برخی اسناد ناپدید شده است. برخی افراد از دنیا رفته‌اند. در برخی موارد نیز ایران به ما اجازه دسترسی نمی‌دهد».
٢ساعت جلسه غیرعلنی، ٢روز حاشیه
روز یکشنبه محمدجواد ظریف و عباس عراقچی در صحن علنی مجلس توضیحاتی از آنچه در جریان مذاکره بین ایران و کشورهای ١+٥ می‌گذرد، مطرح کردند، اگرچه اکثریت نمایندگان از این توضیحات راضی بودند، اما جدال لفظی مهدی کوچک‌زاده، نماینده عضو جبهه پایداری مجلس، با محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، جلسه غیرعلنی را به یک جلسه حاشیه‌ای تبدیل کرد.
براساس اطلاعات منتشرشده از این جلسه، دو موضوع محور اصلی چالش بود؛ بازرسی از اماکن نظامی و مصاحبه با دانشمندان هستهای. هر دو نکته در آخرین اظهارات مقام‌معظم‌رهبری جزء خطوط قرمز مذاکرات تعیین شده‌اند. نکته متمایز‌کننده دیگر جلسه مجلس این بود؛ عهدشکنی دیگرباره تعدادی از نمایندگان مجلس که اطلاعات مطرح شده در این جلسه را که به صورت غیرعلنی برگزار شد، به رسانه‌های خاص درز دادند. برخی دیگر هم در رسانه‌های مجازی و صفحات شخصی خود این کار را کردند.
اگرچه انتشار اطلاعات جلسات غیرعلنی مجلس جرم است، اما برخی نمایندگان حاشیه امنی دارند که بی‌محابا اقدام به چنین اقدامی می‌کنند. از انتشار فیلم جدال لفظی ظریف و کوچک‌زاده در رسانه‌ها که مشخص است به طور مخفی توسط یکی از حاضران ضبط شده، تا مصاحبه کریمی‌قدوسی پیش از پایان جلسه غیرعلنی با خبرگزاری «فارس» که مدعی بود تیم مذاکره‌کننده بازرسی از مراکز نظامی را پذیرفته‌اند و آخرین آن انتشار دوباره اطلاعاتی از جلسه غیرعلنی مجلس توسط حمید رسایی در سایت شخصی‌اش که بار دیگر خبرگزاری فارس رسالت بازنشر آن را برعهده گرفت.
افشای جلسه غیرعلنی
حمید رسایی، نماینده تهران در مجلس، در سایت شخصی‌اش در مورد آنچه در جلسه غیرعلنی مجلس گذشته، نوشت «آقای عراقچی نکاتی در جلسه با نمایندگان بیان کرد که در حقیقت به‌معنی توجیه عبور از خطوط قرمز بود، اما وقتی با اعتراض نمایندگان و رسانه‌ها مواجه شد، ضمن تکذیب ادعای درست نمایندگان و رسانه‌های منتقد، آنها را به دروغگویی متهم کرد. ای کاش روابط‌عمومی مجلس این بخش از اظهارات عراقچی را – که تازگی هم نداشت- در دفاع از جایگاه نمایندگان منتشر می‌کرد».
اشاره حمید رسایی به سخنانی است که کریمی‌قدوسی نماینده هم‌مسلک او در مجلس به نقل از عباس عراقچی مطرح کرده بود؛ او به فارس گفته بود «عراقچی در جلسه غیرعلنی گفته بازرسی از مراکز نظامی از سوی ما پذیرفته شده، اما درخصوص دسترسی به دانشمندان هستهای اگرچه فهرست اسامی دانشمندان از سوی طرف مقابل به ما داده شده، اما ما نپذیرفته‌ایم که آنها بتوانند به دانشمندان ما دسترسی داشته باشند».
عباس عراقچی ساعتی بعد از خروج از مجلس در اینستاگرام خود زیر عکس صفحه فارس نوشت: «جز آنکه آقای کریمی‌قدوسی و خبرگزاری فارس را به خداوند بزرگ واگذار کرد چه می‌توان کرد؟… الهی لا تکلنی الی نفسی طرفه عین ابدا». رسایی به توضیحات عراقچی در مورد نحوه بازدید از اماکن نظامی پرداخته و آن را بازی کودکانه چشم‌گذاشتن و قایم‌شدن توصیف کرده است. به نوشته رسایی عراقچی در مورد دسترسی مدیریت‌شده بازرسان آژانس توضیح داد که «اگر خواستند از مرکزی بازدید کنند چه نظامی و چه غیرنظامی.
کشور مربوطه می‌تواند راه‌های جایگزین پیشنهاد کند و اگر نپذیرفتند، نقطه‌ای را که مدعی هستند کار خلاف هستهای در آن… در حال رخ‌دادن است، آن نقطه مشخص می‌شود و بازرسان آژانس را به‌صورت چشم‌بسته به آن نقطه می‌برند و چشمانشان را باز می‌کنند و اگر تأسیساتی هست که نمی‌خواهید بازرسان ببینند، روی آن را می‌پوشانید و آژانس آنجا را نمونهبرداری محیطی می‌کند یعنی؛ یک دستمالی آژانس دارد که می‌کشد به دستگاه یا به سقف و کف و می‌برند تا در وین ببینند مواد هستهای در آن هست یا نه». درحالی‌که توضیح مشابه عراقچی توسط علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران نیز در برنامه تلویزیونی مطرح شده بود.
