آمار تکان دهنده مرگ مغزی در ایران

آمارها نشان می‌دهد که از هر یکصد مرگ یک مورد منجر به مرگ مغزی میشود و بالغ بر ۵۰ درصد از مرگ مغزی ها به علت حوادث ترافیکی و عمدتا در میان قشر جوان و میانسال و به دلیل سهل انگاری در حین رانندگی روی میدهد، متاسفانه کمبود فرهنگ اهدای عضو در کشور به جایی رسیده که هم اکنون هزاران بیمار در لیست های طولانی انتظار برای دریافت عضو و نجات جانشان در تختهای بیمارستان به سر میبرند و چه بسا بسیاری نیز به علت همین موضوع، متاسفانه جان خود را از دست میدهند.

در حالیکه با اهدای عضو هر بیمار مرگ مغزی که البته حادثه ای غمناک برای خانواده وی می باشد، نجات زندگی چندین بیمار نیازمند به دریافت عضو میتواند زندگی تازه ای به چندین نفر ببخشد ولی این درحالی است که طبق آمارهای سازمان بهداشت جهانی، میزان اهدا عضو از بیمار مرگ مغزی در سایر کشورهای جهان ۳۴ نفر به ازای یک نفر است، در حالیکه این آمار در کشورمان تنها ۱.۷ در میلیون است ، در یکی از جراید به صراحت ذکر شده که سالانه ۸۰۰ مورد اهدای عضو از بیماران مرگ مغزی در کشور انجام می شود اما آمارهای غیر رسمی از ۱۲ هزار مورد مرگ بیمار مرگ مغزی خبر می دهد که در بسیاری از موارد این مرگ مغزی ها ثبت نمیشود اما شاید یکی از مهمترین علتهای آن، تعداد محدود چنین خانواده هایی باشند که به جای خاکسپاری بیمار مرگ مغزیشان با همه اعضایش ، ترجیح داده اند تا این اعضا جان چند نفر را نجات دهند تا  دوباره به زندگی بازگردند.

ای که دستت می رسد کاری بکن

در ادامه این گزارش سید مسعود نبوی ، متخصص مغز و اعصاب و عضو هیئت مدیره انجمن متخصصین مغز و اعصاب کشور ، با اشاره ای کوتاه به جریان نحوه ثبت مرگ مغزی در همه بیماران مرگ مغزی گفت: در صورتیکه تمامی فعالیت های مغز همچون جریان گردش خون در مغز، قابلیت تنفس خود بخودی بیمار، همه فعالیت های مربوط به قشر و ساقه مغز و کمای عمیق مغز و نیز رویت خط صاف در نوار مغزی بیمار اتفاق بیافتد، تشخیص اولیه مرگ مغزی به وی داده میشود و پس از گذشت ۲۴ ساعت و انجام آزمایشهای تشخیصی مجدد از بیمار و انجام دوباره نوار مغزی و مشاهده دوباره تمام شواهد اثبات کننده به متوقف شدن فعالیتهای مغز توسط تیم پزشکی ویژه، تشخیص قطعی مرگ مغزی بیمار داده و گواهی آن صادر میشود.

اما متاسفانه اغلب مرگ مغزی ها در کشور در سنین جوانی تا میانسالی و بیشتر به علت حوادث ترومایی اتفاق می افتد و در چنین مرگ مغزی های، همه اعضای سالم بیمار همچنان سالم و زنده هستند و واقعا نی توان با پیوند این اعضا به سایر بیماران، زندگی آنها را نجات داده و خطر مرگ را از آنها دور کرد ولی در بیشتر موارد شاید به علت کم اطلاعی و یا عدم آگاهی خانواده بیماران مرگ مغزی این مهم انجام نمیگیرد در حالیکه بیشتر خانواده ها با تصورات مختلف فکر میکنند که شاید با این کار بیمارشان عذاب بکشد و یا معتقدند که باید بیمارشان سالم و دست نخورده پا به دنیای دیگر گذارد.

اما درحالیکه شاید واقعا ندانند که همین اعضای سالم بیمار مرگ مغزیشان میتوانند در بدن نیازمندان به این اعضا سالم و مداوم تا سالها زنده بمانند و زندگی نو به خانواده های دیگر ببخشند و به همین علت اهدا عضو به عنوان مقوله ای جدی و کاری خداپسندانه و بهای نجات جان چندین نفر و یا حتی چندین خانواده از سوی متولیان نظام سلامت کشورمان و از طریق فرهنگسازی بیشتر پیگیری شود که البته نمونه بارز آن نیز پرکردن فرم اهدای اعضا و دریافت کارت ویژه اهدای عضو توسط وزیر وقت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشورمان است .

بالغ بر ۵۰ هزار بیمار نیازمند به دریافت عضو در کشور

موضوع صف های طولانی نیازمندان به دریافت عضو تا جایی پیش رفته است که در ۱۸ اسفند ماه سال گذشته ، وزارت بهداشت از وجود ۲۰ هزار بیمار نیازمند به دریافت کلیه در کشور خبر داد و این درحالی است که طبق آخرین آمار های بدست آماده بالغ بر چند هزار نفر در کشور از بیماریهای پیشرفته کبدی از جمله هپاتیت و التهاب شدید کبد رنج میبرند و به طور جدی نیازمند دریافت کبد هستند و البته این آمارهای تنها بخش بسیار جزئی از تعداد نیازمندان به دریافت عضو است ، در حالیه به علت تغییر الگوی زندگی و رشد صعودی آمار مبتلایان به دیابت ، سرطان و بیماریهای پیشرفته معده ، آمار تکان دهنده سرطان و بیماریهای حاد و مزمن ریوی ، همه روزه به لیست نیازمندان دریافت عضو اضافه شده که این آمارها تنها با یک حساب جزئی به بیش از ۵۰ هزار مورد و یا حتی بسیار بیشتر از این رقم می رسد و اگر تعداد بیماران قلبی نیازمند به پیوند قلب، بیماران نیازمند به پیوند قرنیه و لیست بلند بالایی از نیازمندان به پیوند صورت را تیز به این آمار اضافه شود شاید میزان نیاز به پیوند اعضا در کشورمان به بالغ بر یک میلیون نفر و حتی بیشتر نیز برسد .

جای خالی آمار دقیق از تعداد دریافت کنندگان کارت اهدای عضو در کشور

کتایون نجفی زاده، رییس اداره پیوند و بیماریهای خاص وزارت بهداشت بار ها و بارها به ضرورت افزایش فرهنگسازی اهدای عضو از بیماران مرگ مغزی اشاره کرده و بر آیین نامه مصوب هیئت وزیران در سال ۸۱ برای فراهم آوری زمینه اهدا عضو در دانشگاه های علوم پزشکی تاکید کرده و حالا تعداد واحدهای فراهم آوری اعضا در کشورمان از ۱۶ واحد به ۵۳ واحد رسیده ولی علی رغم همه این اقدامات هنوز آمار دقیقی از تعداد دریافت کنندگان رسمی کارت اهدا عضو توسط  وی، ذکر نشده درحالیه وزارت بهداشت خود متولی اصلی صدور این کارتها است، موضوعی که انجمن های تخصصی و جراحی مغز و اعصاب و دانشگاه های علوم پزشکی کشور نیز به این موضوع اشاره کرده اند، البته شاید به دلایل  نبود آمار دقیق و قابل استناد و یا حتی کمبود تاسف بار تعداد فرم های پرشده اهدای عضو، علت این موضوع مطرح شود اما به طور کلی توزیع فرم اهدای عضو و صدور کارت اهدا اعضا  بر عهده خود وزارت بهداشت است.

سالانه ۲۰ هزار نفر بر اثر سوانح ترومایی در کشور می میرند

در ادامه همین موضوع، جعفر اصلانی رییس دانشگاه علوم پزشکی بقیةالله که اخیرا توسط وزارت بهداشت به عنوان قطب ترومای ایران معرفی شده است با اشاره به آمار ۲۰ هزارتایی مرگ و میر ناشی از تروما به طور سالیانه در کشورمان افزود : تروما به ضربه شدید ، خون ریزی دهنده و متورم کننده می گویند که در کشورمان حوادث ترافیکی مهمترین علت آن و پس از آن سقوط از ارتفاع دلیل دیگر این عارضه محسوب میشود و متاسفانه درصد قابل توجهی از این تروماها به صورت ترومای مغزی رخ داده و در این میان در اغلب موارد بیمار دچار مرگ مغزی میشود و این در حالی است که در چنین شرایطی و درصورت تائید مرگ مغزی اعضای سالم بیمار قابل پیوند به سایر بیماران است.

ولی خانواده ها در اغلب موارد از رضایت به اهدای عضو بیمار مرگ مغزیشان سر باز می زنند ولی موضوع تنها ممانعت خانواده ها نیست، بلکه تعداد مراکز پیشرفته ویژه پیوند اعضا در کشورمان واقعا انگشت شمار است، درحالیه تعداد بیماران مرگ مغزی و همچنین دریافت کنندگان پیوند بسیار زیاد است و در ضمن پیوند اعضای بیشتری از بدن در این مراکز به علت کمبود یا نبود تجهیزات مورد نیاز ویا اساتید برجسته جراحی و پیوند ، انجام نمی گیرد و این مهم نیازمند سازو کاری جدی از سوی وزارت بهداشت و البته سایر وزارتخانه های مربوطه کشور است .